1969: Stichting Stamboek stelt normen voor Ronde en Platbodemjachten
Waterkampioen maart 1969 nummer 6: Richtsnoer bij de beantwoording van de vraag of een schip al dan niet in het Stamboek kan worden ingeschreven
De Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten heeft een aantal normen gesteld, die bij de beantwoording van de vraag of een schip al dan niet in het Stamboek kan worden ingeschreven, een rol spelen en als richtsnoer dienen. Men heeft daarbij de omschrijving vrij vaag gehouden en de grenzen ruim getrokken. Hoewel het hoofddoel van de Stichting de vastlegging, bewaring en handhaving van de oude scheepsnormen is, wil men een zeker naast elkaar bestaan van overlevering en geschiedenis met de eisen die door het gebruik als jacht in deze tijd worden gesteld, aanvaarden; men noemt dit zelfs wenselijk.
Scheepsvormen
Scheepsvormen worden bepaald door vele oorzaken en overwegingen. Zeer in het algemeen zou men kunnen stellen, dat de stand van de techniek, economische omstandigheden, stijlopvattingen, gebruiksdoeleinden en zeker ook traditionele overwegingen een bepalende rol spelen. En bij deze reeks behoren ongetwijfeld ook de scheppende gaven van de scheepsbouwer. Dit geldt met name voor onze oude, op het oog gebouwde, binnenvaartuigen, vissersschepen en jachten, waarbij de scheepsbouwer aan ieder schip iets 'eigens' meegaf. Daardoor onderscheidde het zich van andere, ook als die van hetzelfde type of soort waren. Deze oude scheepsvormen zijn dan ook mede te beschouwen als één van de vele aspecten van de cultuur uit een bepaalde periode.
Het bewaren en instandhouden van deze vorm
Het bewaren en instandhouden van deze vorm van cultuuruiting vormt het ideële doel dat de Stichting zich heeft gesteld en zoals dit ook in de statuten is vastgelegd. De praktische verwezenlijking van deze doelstelling brengt met zich mee dat een omschrijving nodig was van wat thans geacht wordt tot deze oude scheepsvormen te behoren, of met andere woorden wat onder 'ronde en platbodemjachten' wordt verstaan. Dit is echter een hachelijke taak, omdat ieder van deze oude schepen een eigen individualiteit bezit, terwijl de scheepsvormen zelf - zoals bij ieder gebruiksvoorwerp - voortdurend evolueerden.
Algemene aanduiding
Er is een zeer duidelijke, principiële wijziging te constateren toen de zeilen door de motor als voortstuwingsmiddel werden vervangen. Vanaf deze tijd speelden andere en nieuwe factoren een rol bij de bepaling van de scheepsvorm. Hier ligt ook het eerste, algemene criterium voor erkenning als oud-Nederlands vaartuig en als voorwaarde om in het Stamboek te worden opgenomen: alleen die schepen wier normen en tuigage gedurende de zeiltijd bij beroepsvaart en visserij tot ontwikkeling kwamen, komen in aanmerking. Het tijdstip, waaróp een schip is gebouwd, speelt daarbij geen rol, ook vandaag kan een oud-Nederlands scheepstype van zuivere vorm worden gebouwd.
Begrippen eenheidsklasse en ronde en platbodemjachten tegenstrijdig
Deze algemene aanduiding kan echter niet meer zijn dan een uitgangspunt voor een omschrijving van wat onder ronde en platbodemjachten wordt verstaan en van de algemene eisen, waaraan dergelijke schepen dienen te voldoen. Nadere precisering, met name wat betreft de vormen van romp, tuigage en opbouw alsmede de aard der materialen is noodzakelijk. Al lijkt dit dan ook op een poging het ongrijpbare te grijpen. Daarbij dient te worden bedacht dat de Stichting op grond van haar doelstelling een conserverend, behoudend karakter heeft, doch dat de aan te geven grenzen ruim zullen worden getrokken, gezien de ook oudtijds bestaande verschillen bij een en hetzelfde type. Voorts wordt uit praktische overwegingen een zekere aanpassing aan de eisen, die het gebruik van een vaartuig als jacht stelt, aanvaard. Er is welbewust van afgezien een omschrijving per type te geven. Dit laatste houdt het gevaar in dat de omschrijving van hetgeen nog juist toelaatbaar is, als norm wordt beschouwd, waardoor het ontstaan van eenheidsklassen niet denkbeeldig is. De begrippen eenheidsklasse en ronde en platbodemjachten zijn echter qua historie en karakter der schepen volledig tegenstrijdige begrippen.
Geen `bastaardisering'
Als materiaal zijn uitsluitend de tot het einde van de zeiltijd gebruikte materialen, hout en staal, toegestaan, waarbij bij houtbouw alleen massieve gangenbouw toelaatbaar is. Bij staalbouw verdient het aanbeveling bij (grote) schepen met een ronde kop, zoals tjalken en aken bojvoorbeeld, de huidgangen althans boven water te laten overlappen, teneinde de vorm van het schip te accentueren. Ditzelfde is ook te bereiken door bij een gladgelaste romp uit te gaan van niet te brede delen en de lasnaden duidelijk te doen uitkomen. Lattenbouw, diagonaalbouw, toepassing van multiplex of van kunststoffen bij de romp van welk type rond of platbodemjacht dan ook, zijn naar het gevoelen van de Stichting dermate in strijd met traditionele vorm en uiterlijk van deze schepen, dat toepassing daarvan niet kan worden aanvaard.
Ronde en Platbodemjachten hebben als gebruiksvaartuig hun natuurlijke eindvorm bereikt toen het zeil werd vervangen door de motor
Scheepsbouw is weliswaar een levend iets, maar de ronde en platbodemjachten hebben als gebruiksvaartuig hun natuurlijke eindvorm bereikt toen het zeil werd vervangen door de motor. Iedere verdere 'ontwikkeling' zou de oude vormen automatisch doen overgaan in die van de moderne scherpe jachten of in dualistische tussenvormen, zegt men. En juist om deze `bastaardisering' te vermijden, is deze poging tot omschrijving van het begrip ronde en platbodemjachten ondernomen. Het is niet de bedoeling geweest een handleiding voor de bouw van oud-vaderlandse scheepstypen op te stellen. Daarvoor is heel wat meer vereist. Wel hoopt de Stichting dat ontwerpers zich op de hierboven genoemde punten zullen bezinnen, wanneer zij hun lijnen op het tekenbord zetten, en eventueel met haar overleg zullen plegen.
Schoonheidscommissie
Het is evenmin de bedoeling het Stamboek aan de hand van de criteria nu te gaan doorlichten en zuiveren. Slechts in bepaalde gevallen kunnen ernstige afwijkingen tot uitschrijving van reeds ingeschreven schepen leiden. Voorts zal bij verkoop van een ingeschreven schip een beoordeling daarvan plaatsvinden alvorens de inschrijving te continueren. Nieuwe aanmeldingen zullen worden getoetst aan bovenstaande gegevens, die daarbij als richtsnoer en handleiding zullen dienen. In geval van twijfel zal het oordeel van enkele terzake kundig geachte 'Vrienden van het Ronde en Platbodemjacht' worden gevraagd, die als een soort 'technische schoonheidscommissie' het Bestuur zullen adviseren. De uiteindelijke beslissing berust bij het Bestuur van de Stichting.
Waterkampioen maart 1969 nummer 6 - Stichting Stamboek stelt normen voor Ronde en Platbodemjachten