Visserijnummers

Het Visserijregister gedigitaliseerd en online te bezoeken

Persbericht Zuiderzee Museum, 18 februari 2021

Het Visserijregister, dat 40.000 kaarten telt, is vanaf heden online te bekijken op zuiderzeecollectie.nl. De afgelopen twee jaar zijn alle kaarten gescand en inmiddels is meer dan de helft overgetypt. Al deze scans en data zijn op zuiderzeecollectie.nl te bekijken en te doorzoeken. Volgens Kees Hendriks, sectorhoofd Collectie en Informatiebeheer van het Zuiderzeemuseum, brengt de digitalisering van de kaarten en het overtypen van alle handgeschreven details het vissersleven van de vorige eeuw weer tot leven. “De kaarten met details over vaartuigen, vangstsoorten en bijzonderheden zoals scheepsrampen en inbeslagnames zijn ook voor historisch en economisch wetenschappelijk onderzoek interessant.”

Wat het Visserijregister bijzonder maakt, is dat de data van de kaarten nu gekoppeld kunnen worden aan bijvoorbeeld de kunstcollecties van musea en fotocollecties in archieven. Veel schepen die te zien zijn op de kaarten, zijn ook terug te vinden op schilderijen of foto’s. Door deze data te koppelen komt er meer inhoudelijke kennis beschikbaar over de collecties, waardoor ons beeld van de maritieme geschiedenis wordt verbreed. Het register dreigde in de jaren negentig te worden vernietigd. Belangrijke data die bijna verloren zijn gegaan, zijn gered en worden nu toegevoegd aan de vastlegging van onze geschiedenis!

Van kaartsysteem naar digitale database
Vanaf de tweede helft van de negentiende eeuw kwamen er steeds meer vissersschepen op de Noordzee. Er werd geruzied over vismethoden, er was sprake van smokkelarij en vernieling van elkaars gerei. In 1882 kwamen de landen rondom de Noordzee overeen dat er visserijnummers op de zeilen en boegen van de schepen aangebracht moesten worden om de schepen te kunnen identificeren. Voor Nederland werden deze nummers vastgelegd in het Centraal Visserijregister. Dit papieren register bleef in gebruik tot computers de registratie overnamen. Museum Vlaardingen en het Zuiderzeemuseum organiseerden in 2019 de digitalisering van de registerkaarten. Deze kaarten zijn nu beschikbaar op zuiderzeecollectie.nl.

Doornummeren
Het complete gedigitaliseerde register bestaat uit zo’n 40.000 kaarten. Dit betekent overigens niet dat er zo’n 40.000 schepen hebben rondgevaren. Zodra een schip een nieuw nummer kreeg, bijvoorbeeld na verkoop, werd voor hetzelfde schip een nieuwe kaart aangemaakt. Op de oude kaart werd vastgelegd wat het nieuwe nummer was geworden. Zo wordt de complete geschiedenis van een vissersschip inzichtelijk.

De verplichting tot het voeren van letter- of onderschei­dingstekens vloeide voort uit internationale afspraken op dit gebied

Alle plaatsen waar zee- of kustvissersvaartuigen thuis hoorden kregen een letterteken, de gemeente zelf regelde de uitgave van de nummers. Met ingang van 1 augustus 1882 waren ook de Zuiderzeevissers verplicht deze registratietekens te voeren.
Aanvankelijk werden de nummers die uitvielen niet opgevuld zodat de hoge nummers op den duur het werkelijke aantal vaartuigen verre overtrof. Bij het Visserijbesluit van 1911 vond een hernummering plaats waarbij alle vacante nummers weer opgevuld werden.
Als gevolg van de afsluiting werden de van toen af uitsluitend op het IJsselmeer vissende vaartuigen in het register voor kustvissersvaartuigen doorgehaald. Tevens hield de verplichting tot het voeren van letterteken en nummer op te bestaan. Het behoorlijk uitoefenen van toezicht op de visserij maakte het in 1935 nodig deze ontheffingen weer in te trekken.

Visserijregistratie vanaf 1882

De verplichting om als visser op de Zuiderzee bij je gemeente geregistreerd te staan, stamt uit 1882 en was bedoeld om wat meer greep te krijgen op de tot die tijd vrije zeevisserij.
In 1911 moesten de vissers zich opnieuw inschrijven voor de kustvisserij en waarbij tevens de gemeentelijke registraties werden opgeschoond (‘omnummering’).
H.C. Redeke deed in 1905 en 1906 i.o.v. de regering onderzoek naar de Zuiderzeevisserij en publiceerde in 1907 het "Rapport over onderzoekingen betreffende de visscherij in de Zuiderzee ingesteld in de jaren 1905 en 1906 - Redeke 1907". Hij maakte daarbij ook overzichten van de geregistreerde vissersschepen per gemeente: "Bijlage II: Staat der Visschervloot in de voornaamste Zuiderzeehavens op 1 januari 1907".

Beschikking betreffende het voeren van lettertekens en nommers (1901)

Deze beschikking, gepubliceerd en het 'Verslag' over 1900, verving die van 4 maart 1889

Het letterteeken en nommer van het schip worden gesteld ter wederzijde van den boeg, 8 à 10 centimeter onder het potdeksel, of, laat de inhoud van het schip geen genoegzame ruimte onder het potdeksel over, zooveel hooger als zal blijken noodig te zijn.
De letterteekens en nommers, geschilderd in witte olieverf, op een zwarten grond, hebben voor schepen van vijftien ton en daarboven eene hoogte van 45 en eene dikte van 6 centimeter; voor schepen beneden vijftien ton eene hoogte van 25 en eene dikte van 4 centimeter.
Dezelfde letterteekens en nommers moeten evenzeer in olieverf geschilderd worden aan weerszijden van het grootzeil van het vaartuig, onmiddellijk boven den hoogsten rifband, en op zoodanige wijze, dat zij zeer zichtbaar zijn; zij worden op witte zeilen en op zeilen, die de oorspronkelijke kleur van het zeildoek hebben, in zwarte verf geschilderd, op zeilen van andere dan evengenoemde kleuren in witte verf.
De afmetingen van de letters en nommers op de zeilen moeten zoowel in hoogte als in dikte, één derde grooter zijn, dan die welke op den boeg geplaatst zijn.
Deze beschikking treedt in werking op 1 Januari 1901.
's Gravenhage, 4 Augustus 1900
De Minister voornoemd,
C. LELY

Nummering van vissersschepen vòòr 1911, hernummering in 1911 en IJsselmeer (zout èn zoet): zeevissers worden kustvissers

Bij de her-nummering van vissersschepen in 1911 wordt meestal gezegd, dat dit moest ‘van de minister’, omdat die een betrouwbaar overzicht wilde hebben van het aantal Zuiderzeevissers.
De werkelijke reden is echter, dat de Zuiderzee tot kustwater werd verklaard en alle zeevissers op de Zuiderzee zich opnieuw moesten laten registreren als kustvisser. Dat zie je daarom nadrukkelijk op het consent staan. Bijkomend voordeel was het opschonen van de gemeentelijke administratie van visserijnummers, omdat gemeenten gewoon doornummerden en bijvoorbeeld Volendam meer dan 400 vissers leek te hebben, terwijl het ruim 200 waren.
Visserijregistratie was in beginsel alleen voor vissers op zout water. De IJsselmeervissers van na 1932 hoefden geen registratienummer op hun schip te voeren, maar moesten wel een vergunning hebben. Daar kwam de overheid al snel van terug. Midden jaren dertig waren de meeste nummers van de schepen afgesleten en vond de overheid dat er een chaos aan vissers rondvoer. Toen is nog voor de WO II de regel ingevoerd, dat de vissers een visserijnummer moesten hebben voor het IJsselmeer en ze moesten dit volgens voorgeschreven normen op hun schip aanbrengen.
Een mooi voorbeeld daarvan is de omnummering van de Lemsteraak met oorspronkelijke visserijnummer LE158, nu genaamd 'Brack'.

De nu nog in gebruik zijnde visserijnummers:

Visserijnummers, die niet meer "officieel" in gebruik zijn:

De afkorting "i.s.p." staat voor: "in sommige publicaties".

Het voeren van een visserijnummer

Officieel valt het gebruik van visserijnummers op een schip als herkennings- c.q. registratieteken, onder beheer van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Het beheer van deze nummers gebeurde echter door de gemeenten die over een haven beschikten. Belangrijk is dat U nagaat of het visserijnummer al door iemand gebruikt wordt of niet. Dat kan beroepsmatig zijn, maar tegenwoordig ook recreatief.

Schepen met erkende visserijnummers

Persoonsgegevens worden opgenomen in het Nederlands Register van Vissersvaartuigen. De gegevens zullen worden gebruikt voor het toekennen van rechten, voor verplichte rapportages. Registratie is gebaseerd op artikel 3 van het Besluit registratie vissersvaartuigen 1998 en Verordening (EG) nr. 26/2004 van de Commissie van 30 december 2003 betreffende het communautaire gegevensbestand over de vissersvloot. 

Twee belangrijke voorwaarden voor 'echte' vissersschepen: 

• De thuishaven van het in te schrijven vaartuig is een van de aangewezen havenplaatsen.
• De aanvrager geeft gewenste lettertekens en het nummer op. Het eerste gedeelte bestaat uit codes van maximaal drie letters van een thuishaven en het tweede gedeelte uit maximaal drie cijfers. Het opgegeven nummer kan alleen worden toegekend als het op dit moment niet toegekend staat voor een ander vissersvaartuig.

Het hele verhaal kunt u nalezen op de website van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.

Voeren van visserijnummer als zeilteken door pleziervaartuigen

Als zeilteken voeren de vaartuigen de letters, die hun klasse aanduiden, onder het door het Watersportverbond toegekende zeilnummer. Toegestaan is het voeren van een zgn. visserijnummer voor schepen, die op het boeisel een visserijnummer tonen. De visserijnummers refereren aan een thuishaven. Bekende nummers zijn BU, HA, HI, LE, MK, MU, ZA, en anderen.