Modelbouw

Spiegel der Zeilvaart september 2020 nummer 7 - Maak ook eens een model van je schip

Maarten Bins zeilt met zijn vrouw Susanne, hun kinderen en ook de kleinkinderen al vele jaren met een 10,75 m schokker jacht, gebouwd door de werf De Plaete in Ooltgensplaat. Niet alleen de schokker heeft een aparte historie, Maarten rondde onlangs een schaalmodel op 1:20 van de ware grootte af en bouwde zijn schokker zelfs in een lege jeneverfles. Voldoende informatie om, nieuwsgierig geworden, eens naar Hattem te rijden.
De eerste en tevens de laatste keer dat wij zelf met onze 10,75 m Vreedenburgh schokker de vaargeul naar Ooltgensplaat invoeren was begin jaren tachtig toen er, v66r de aanleg van de Krammersluizen, nog sprake was van eb en vloed. De toegangsgeul kronkelde, je ging door openstaande sluisdeuren die met hoogwater gesloten konden worden. Aan stuurboord passeerden we Jachtwerf "De Plaete". Daar werden schokkers, zeeschouwen en Vollenhovense bollen gebouwd. Als we in de Schepenlijst van de SSRP zoeken naar jachten die bij "De Plaete" zijn gebouwd, komen we vele ontwerpers tegen: Den Hartogh (de eerste werfbaas), LM. Huitema, J.K. Gipon, Diederik van Ballegooien, de werf De Plaete en ook ir. Herman Vreedenburgh.+Toen we begin mei bij de familie Bins in Hattem arriveerden lagen de ontwerptekeningen van de 10,75 m schokker op tafel. Ik herkende ze direct als de lijnen van Vreedenburgh, echter zijn naam was niet te bekennen, alleen die van "De Plaete". Maarten Bins hielp me uit de droom. Hij had de tekeningen gekregen van een bevriende advocaat die indertijd de werf had bijgestaan in een rechtszaak die ir. Vreedenburgh had aangespannen. De werf had namelijk een aantal casco's van zowel de 9,84 m als de 10,75 m Vreedenburgh schokker gebouwd zonder royalties te betalen aan Vreedenbugh. Gelukkig kon alles in een schikking worden geregeld. Toen ik dit hoorde, herinnerde ik me die zaak weer goed, omdat ik in 1980 bij Kooijman & de Vries het casco van onze 10,75 m Vreedenburgh schokker liet bouwen en toen was dit verhaal al bekend. Het was geen vreemd verschijnsel in de jachtbouw.

Spiegel der Zeilvaart december 1985 nummer 10 - Scheepsmodelbouw (1): Een manier om van schepen te houden

In twee artikelen wil ik een beeld schetsen van wat er allemaal speelt op dit terrein, wat de mogelijkheden zijn, hoe u het beste kunt beginnen en waar informatie te krijgen is. U moet er niet op rekenen dat het beeld volledig of objectief zal zijn. De scheepsmodelbouw beslaat een heel breed veld, dat onmogelijk in twee artikelen gedekt kan worden en ik ben zelf een enthousiast modelbouwer dus objectiviteit kunt u niet van mij verwachten. Overigens is veel van het onderstaande ook van toepassing op modelbouw in het algemeen. De aantrekkelijkheid van scheepsmodelbouw als hobby zal door iedere modelbouwer anders geformuleerd worden. Voor mij is de modelbouw een prachtige manier om zeer direct in contact te komen met schepen en hun constructie.
Er is bijna geen betere methode om een schip te leren kennen en er veel over te weten te komen, dan door het bouwen van een schaalmodel. Nog beter is misschien het bouwen of bezitten van het origineel, maar dat is nu eenmaal voor relatief weinig mensen weggelegd. Hoe sterk die vertrouwdheid met het schip waarvan men een model bouwt kan worden, werd mij op een avond duidelijk toen ik thuiskwam, de televisie aanzette en midden in een oude film viel die over zeilschepen ging. Uiteraard bleef ik kijken; van zeilschepen kan ik nooit genoeg krijgen. Opeens realiseerde ik mij dat ik op ieder moment precies wist waar de camera stond. Ik was volkomen thuis op het schip.
Het bleek dat ik zat te kijken naar precies hetzelfde soort schepen als waar ik op dat moment een model van aan het bouwen was. De rest van de film heb ik zeer nauwkeurig gevolgd, dat zult u begrijpen. (Het bleek de film Captain Courageous te zijn naar een boek van Rudyard Kipling.)
Een heel belangrijke aantrekkingskracht voor mij is, dat het een, wat ik maar zal noemen, zeer kwaliteitsintensieve hobby is.
Men kan er veel vaardigheden, denk-werk en creativiteit op een heel breed terrein in kwijt. Dat kan gaan van kennis van materialen, het leren van technieken, lezen van scheepstekeningen, kennis van houtsoorten, het zoeken van informatie in bibliotheken tot het zelf maken van tekeningen en gereedschappen.
De ene modelbouwer specialiseert zich op het bouwen zelf en levert het ene na het andere prachtige scheepsmodel op. De andere wil precies achterhalen hoe een bepaald schip of scheepstype eruit gezien heeft en komt na jaren research in bibliotheken, bezoeken aan kleine haventjes en gesprekken met oude vissers tot het „perfecte" model van een bepaald schip.

Spiegel der Zeilvaart februari 1986 nummer 1 - Scheepsmodelbouw (2): Een manier om van schepen te houden

In dit artikel zal wat dieper ingegaan worden op de mogelijkheden van de .scheepsmodelbouw voor degenen die er wat dieper willen induiken. U kunt daarbij verschillende wegen kiezen:

• blijven doorgaan met bouw-dozen;
• gaan bouwen van model-bouwtekeningen;
• zelf de informatie opsporen in boeken, musea en bibliotheken

Een eerste benadering die veel voldoening kan geven is het „oppeppen" van een normale, vrij simpele bouwdoos. Bij veel bouwdozen zijn wat betreft de historische juistheid van beslag en constructiemethoden nogal wat concessies gedaan.
(In z'n algemeenheid verdient het trouwens aanbeveling bij bouwdozen de historische correctheid van de tekeningen met enige scepsis te beschouwen. Als u prijs stelt op een echt historisch verantwoord model is het altijd goed een paar boeken over het betreffende scheepstype te lezen en de gegevens te vergelijken.)
Bij de modellen van onze vaderlandse platbodemschepen zoals besproken in een ander artikel zijn de zijzwaarden b.v. uit één stuk gemaakt, terwijl ze in werkelijkheid uit verschillende delen zijn opgebouwd. Men kan de zwaarden helemaal op de originele manier gaan samenstellen. Hetzelfde geldt voor de dekken. Bij de meer eenvoudige bouwdozen is het dek vaak uit een stuk en de beplanking is er op afgedrukt. Een echt, volgens de regels der kunst beplankt dek, komt de kwaliteit van het model zeer ten goede.
De zeilen zijn vaak van een matige kwaliteit. Enig zoeken in stoffenzaken kan u tegen geringe kosten een veel betere zeilstof opleveren, waaruit zeer natuurgetrouwe zeilen te maken zijn. U kunt houtsoorten en materialen uit de bouwdoos vervangen door die van een betere kwaliteit. In beginnersbouwdozen wordt veel gewerkt met abaclio, een makkelijk te verwerken houtsoort maar niet zo mooi als peer- of notenhout. Plastic beslag kan vervangen worden door messing, enz. Op deze manier is het mogelijk uit een eenvoudige bouwdoos plus enige aanvullende materialen en informatie een model van hoge kwaliteit te bouwen.
Naast bouwdozen zijn er ook speciaal voor de modelbouwer gemaakte tekeningensets op de markt. Zoals al bleek uit het feit dat tekeningensets uit bouwdozen ook los verkocht worden, is er in feite niet zo'n groot verschil tussen het bouwen van duurdere bouwdozen of van tekeningen. Het nadeel bij tekeningen is dat u het materiaal zelf moet aanschaffen, het voordeel dat de kwaliteit van de materialen door u zelf bepaald kan worden. Een model waaraan enkele jaren gewerkt gaat worden verdient het van betere materialen gebouwd te worden dan vaak in de bouwdozen aanwezig is.
Ook delen van het beslag kunnen vaak beter en mooier zelf gemaakt worden. Lukt het niet dan kan men altijd nog handelsbeslag kopen. De tekeningen zijn meestal historisch redelijk correct voor zover ze het uiterlijk zichtbare gedeelte van het model betreffen. Constructiemethode van rompspanten, dekbalken etc. zijn aangepast voor de modelbouw.