Van Gaand en Staand Want Deel I tm V
De Zeilvisserij voor en na de afsluiting van de Zuiderzee
Peter Dorleijn was al sinds de jaren zestig een van de drijvende krachten achter de vereniging Botterbehoud. In het tijdschrift Tagrijn begon hij al vele jaren geleden de oude visserij op de Zuiderzee in woord en beeld vast te leggen. In 1978 nam hij het initiatief tot het instellen van een onderzoek naar de 'technisch-ambachtelijke kant van de voormalige Zuiderzeevisserij'. Het resultaat van Dorleijns initiatief en van zijn noeste arbeid is zijn bovengenoemd werk. Daarin geeft hij niet alleen een beeld van het visserijbedrijf in de laatste fase van het met behulp van zeilen voortgestuwde bedrijfsvaartuig, ook biedt hij een intrigerende schets van de wijze, waarop de maatschappij in de vissersdorpen en -steden rond de Zuiderzee in een nog maar kort achter ons liggend verleden was ingericht.
Bronnen
De belangrijkste bron voor Dorleijns verhaal vormen talloze interviews met oud-vissers en andere ooggetuigen van een verdwenen visserswereld. De ondergrens van de periode, waarover hij schrijft ligt rond 1910 - de herinnering van zijn informanten gaat niet verder terug; een enkele maal reikt hij verder, tot zo rond 1890, het gaat dan om een herinnering aan een overlevering. De auteur laat zijn informanten hun verhaal doen in hun eigen dialect om hen zoveel mogelijk op hun gemak te stellen. Bij voorkeur geeft hij aan meerdere informanten het woord over eenzelfde onderwerp. Dorleijn sluit zijn verhaal zo omstreeks 1945/1950 af, wanneer de motorisering in de IJsselmeervisserij gaat doorzetten.
Tekeningen Peter Dorleijn uit Van Gaand en Staand Want Deel I tm V via onderstaande link digitaal te bekijken (02-06-2021)
Met de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 en de motorisering van schepen, verdwenen rond het midden van de twintigste eeuw de laatste zeilende beroepsvissers. Daarmee kwam er een einde aan een lange en rijke periode van visserijcultuur in het Zuiderzeegebied.
Verhalen over die cultuur en het ambacht van de visserman fascineerden tekenleraar Peter Dorleijn (*1937) zodanig dat hij er zijn levenswerk van maakte om een verdwenen bedrijfstak in al zijn facetten vast te leggen. U vindt hier de collectie gedigitaliseerde tekeningen die zijn opgenomen in de boeken Van Gaand en Staand Want (I-V) en in het boek Zuiderzeevisserij in beeld. (564 stuks). Op termijn zullen ook de tekeningen uit het Botterboek toegevoegd worden.
De directe link naar de tekeningen
Een standaardwerk in 5 delen
In het eerste deel geeft Dorleijn een algemeen overzicht van zaken, die kenmerkend zijn voor de visserij in het Zuiderzeegebied: de eigenschappen van het Zuiderzeewater en de gevolgen daarvan voor het al dan niet aanwezig zijn van vissoorten, een opsomming van die soorten, van de vistuigen en de wijze waarop deze worden gemaakt, van de schepen en een karakteristiek van de vissers. Zo biedt Dorleijn in vele, vele bladzijden, vaak door zijn informanten aan het woord te laten, een kaleidoscopisch, steeds boeiend beeld van een verdwenen Nederlandse cultuur. En dat op een manier, die blijvend tot lezen noodt. Een aparte rol naast de tekst spelen de illustraties. Originele foto's laten de sfeer herleven in de vissersplaatsen en op zee. Maar vooral de tekeningen van Dorleijn met hun al uit Tagrijn bekende zeer hoge kwaliteit zijn voor de lezer een onmisbare verduidelijking bij al wat gezegd wordt over constructiedetails van de schepen en van het tuig, over het manoeuvreren met de schepen tijdens het vissen - men ziet dat onder hoeken, die men nooit op een foto zal zien - en over simpele voorwerpen als een carbidlamp voor de zegenvisserij.
Uiteindelijk zijn er 5 delen verschenen, waarin hij de visserij op het IJsselmeer in alle gebieden beschrijft.
Het vijfde en laatste deel behandelt het wel en wee van de beroepsvisserij aan de oostkant van de vroegere Zuiderzee
Het vijfde deel uit de serie 'Van gaand en staand want', is gewijd aan de oude Zuiderzeevisserij voor en na de afsluiting. Dit vijfde en laatste deel behandelt het wel en wee van de beroepsvisserij vanuit de plaatsen Vollenhove en Lemmer en is een onderdeel van de publicaties van het Sociaal Historisch Centrum voor Flevoland. Het is een cultuur-historisch standaardwerk, tot stand gekomen na een uitvoerig bronnenonderzoek en interviews met betrokkenen bij de beroepsgroep van de IJsselmeervissers.
Met name voor lezers met belangstelling voor de binnenvisserij en het IJsselmeer Zuiderzee hét standaardwerk.
De informanten, vismethoden, plaatselijke en sociale omstandigheden, vaartuigen en ontwikkelingen van 1932 worden uitvoerig besproken en bieden een fascinerend beeld van de ontwikkeling en uitoefening van het visserijbedrijf in vroeger jaren. Met name voor lezers met belangstelling voor de binnenvisserij en het IJsselmeer Zuiderzee hét standaardwerk. Voorzien van historisch beeldmateriaal en vele instructieve pentekeningen van de auteur.
Boeken ‘Van Gaand en Staand Want’ digitaal beschikbaar
Batavialand en het Zuiderzeemuseum hebben met instemming van auteur Peter Dorleijn, het vijfdelige standaardwerk Van Gaand en Staand Want digitaal beschikbaar gemaakt.
Peter Dorleijn beschrijft in deze serie boeken minutieus de Zuiderzeevisserij, met veel aandacht voor de persoonlijke ervaringen van vissermannen. Visserijtechnieken en technische details van de vissersschepen worden gepresenteerd met prachtige tekeningen en foto’s. Tien vissersplaatsen krijgen in de vijf delen uitgebreid aandacht. per plaats kan je een aparte pdf downloaden.
Deel I: Inleiding, Enkhuizen en Hoorn
Deel III: Huizen en Bunschoten Spakenburg
Deel V: Vollenhove en De Lemmer
In de boekenwinkel
Auteur P. Dorleijn
Van gaand en staand want. De zeilvisserij voor en na de afsluiting van de Zuiderzee
5 dln.; Bussum-Weesp: Unieboek-Van Kampen,
4 delen 1982-1985, 276 + 342 + 336 + 301 blz.
deel V in 2001
ISBN 90 609 1224 1 (serie).