NV Scheepsbouwwerf De Dageraad v/h Wed. J. Boot - Woubrugge
Schepenboek De Dageraad - Binnenvaartschepen
Voorwoord
Een huisvrouw die een boek over Scheepsbouwwerf DE DAGERAAD - BOOT - WOUBRUGGE maakt! Mijn opa Wouter A. Boot, die 50 jaar lang (1897-1947) directeur van die scheepsbouwwerf geweest is, zou tegen mijn oma gezegd hebben: 'Nou moet het toch niet gekker worden, Moeder Mien: Miny heeft een boek gemaakt over de werf!' Maar hij zou glunderen en blij zijn. Misschien kreeg ik dan wel weer - zoals vroeger op zondag - een gekleurde babbelaar in plaats van, zoals op andere dagen, een gewone bruine......................
Mijn vader Gerrit van Wijk heeft van 1923 tot 1930 als tekenaar op de werf gewerkt, zie het hoofdstukje 'Kantoor' in de geschiedenis van de werf. Hij trouwde met Jo, de dochter van Wout Boot. In 1930 begonnen Gerrit en Jo zelf de 'Woubrugse Jachtwerf G. van Wijk' in het noorden van Woubrugge. Tussen zeil- en motorboten ben ik dus opgegroeid, maar... ook met aandacht voor Opa's DAGERAAD. Als daar iets bijzonders te doen was, zoals een tewaterlating, dan was je er. Opa vertelde altijd van alles; ook over de schepen. Als kind ging ik graag even rondneuzen op de scheepswerf: griezelen boven op een hoge ladder en dan kijken naar de mannen die zo ijverig bezig waren. Wat een herrie! Je moest vaak heel hard brullen om elkaar te verstaan. De tewaterlatingen waren toppers - heel spannend. Ik mocht bij zo'n gelegenheid wel eens bloemen aanbieden. Wat een prachtige schepen werden er gebouwd!
Op 21 augustus 1981 vertrok het 557ste schip en we wisten allemaal - zelfs de krant - dat 'bouwnummer 558' nooit gebouwd zou worden. Na drie dagen van opruimen vertrokken ook de laatste medewerkers. En toen..... niets meer: géén werk, géén schepen, geen Kláár, afgelopen, Uit!
Al jarenlang had ik gedacht: wat zou het ontzettend jammer zijn als er over Scheepsbouwwerf De Dageraad - Boot - Woubrugge (1847-1981, d.i. 134 jaar) niets vastgelegd zou worden. Altijd had ik er al van alles over verzameld en van mijn ouders gekregen en naar zaken over de werf geïnformeerd.
In het voorjaar van 1996 heb ik gelukkig nog met mijn achterneef, oud-directeur Theo Boot en zijn vrouw een paar gesprekken over de werf gehad. Hij heeft mij toen ook foto's en akten gegeven en het belangrijkste document: het BOUWBOEK van de werf. Zonder dit boek zou het maken van een boek over de werf mij nooit gelukt zijn.
Kort nadat ik in dat jaar van mijn vakantie terug was, is Theo overleden.
Mijn man Jan C. Lemkes zei: 'Pak aan, doe het!' Hij heeft me altijd trouw bijgestaan en de hele inhoud van het boek (en nog veel meer) in de computer verwerkt. Met een bijna eindeloos geduld heeft hij tegen mijn rug aangekeken als ik aan het telefoneren of aan het schrijven was. En bij dat schrijven heb ik de juistheid ervaren van Godfried Bomans' gezegde: schrijven is schrappen
Door de gewaardeerde medewerking van Symen Kingma (pseudoniem Ype Ypma) van het bij alle binnenschippers bekende weekblad Schuttevaer is er in dit blad in december 2002 een artikel over mijn plannen verschenen. Daarbij stond een oproep of men mij inlichtingen en foto's wilde verstrekken over schepen die bij DE DAGERAAD gebouwd zijn.
Ook in het periodiek De Bokkepoot van de Landelijke Vereniging tot Behoud van het Historisch Bedrijfsvaartuig (LVBHB) verscheen in dezelfde maand en ook later een dergelijke oproep.
Naderhand heb ik vernomen dat er in het Engelse blad The Barge Association eveneens een oproep heeft gestaan. Ook in De Jacobsladder van de Historische Vereniging van Woubrugge is mijn plan bekend gemaakt. De reacties op deze oproepen waren overweldigend: er hebben zich gaandeweg vele voormalige en huidige eigenaren, schippers en bemanningen van Dageraad-schepen gemeld, evenals diverse musea en oud-medewerkers van de werf. Zij hebben mij van een schat aan gegevens en fotomateriaal voorzien. Zóveel, dat ik - in afwijking van mijn oorspronkelijke plan - mij heb moeten beperken tot de binnenvaartschepen en alles wat daarmee samenhangt. Aan een boek over de zee(visserij)schepen wordt hard gewerkt.
Na een intensieve en tijdrovende zoektocht naar allerlei nog ontbrekende personen en gegevens is het mij gelukt van een honderdtal op DE DAGERAAD gebouwde binnenvaartschepen de veelal complete - en meestal zeer boeiende - geschiedenissen te achterhalen en op schrift te zetten. Vrijwel alles is ter controle/ correctie aan de verstrekkers van de gegevens toegezonden.
Als steun en toeverlaat bij het samenstellen van het boek noem ik Clownfish Creatieve Communicatie in Wassenaar. Directeur Gert Buis is geboren en getogen naast De Dageraad in Woubrugge en heeft daar de herrie doorstaan. Zijn grote interesse voor de werf heeft hij altijd behouden. Samen met zijn zoon Jeroen en medewerkster Francien heeft hij zich 'super' ingezet. Mijn waardering hiervoor is zeer groot.
Een bijzonder woord van dank ook aan de 'oude' werfbaas Jos v.d. Dool. Vooral over technische zaken kon ik altijd bij hem terecht.
En tenslotte de sponsors: zij waren onmisbaar om de prijs van mijn boek binnen de perken te houden.
Mijn man en ik wensen u veel lees- en kijkplezier toe. Miny Lemkes-van Wijk
Alphen aan den Rijn, december 2005
JACOBUS BOOT (1855-1897) - 'van houtbouw naar ijzer'
Na enige tijd bij zijn vader Wouter in de leer te zijn geweest, besloot Jacobus als scheepsbouwer te gaan werken bij Fop Smit te Kinderdijk. Hier heeft hij veel kennis vergaard. Hij leerde er ook ijzeren schepen bouwen. Teruggekeerd in Woubrugge ging hij weer bij zijn vader op de 'Houtwerf' werken. Zijn gedachten gingen natuurlijk toch steeds weer uit naar de bouw van ijzeren schepen. Hij had ontdekt dat ijzeren schepen de plaats van houten begonnen over te nemen.
In 1880 nam Jacobus de leiding over 'De Dageraad' over van zijn vader Wouter. Hij bouwde toen nog steeds houten zeilschepen, zoals tjalken, aken, enz. Als er over ijzeren schepen gesproken werd, was in die tijd een algemeen gehoorde kreet: 'Hout blijft drijven, ijzer niet'. Maar een houten schip bleef altijd 'werken' en lekken - altijd moest er gepompt en gebreeuwd worden. Een ijzeren schip daarentegen was en bleef dicht. Op de werf werd in die periode veel reparatie verricht, de nieuwbouw zakte lelijk af.
De overgang naar ijzeren schepen was niet meer te stuiten! Rond 1890 werd het BOUWBOEK ingevoerd. Daarin vinden we onder bouwnummer 51 één van de eerste op 'De Dageraad' gebouwde ijzeren schepen: Bouwjaar 1890; ijzeren zeiltjalk voor C. Hopman te Oude Niedorp; Afmetingen: 12.40 x 3.08 x 1.20 meter.
Wouter Boot Sr (1820-1902) zag duidelijk in dat 'De Dageraad' definitief over moest stappen op de bouw van ijzeren schepen. Op 18 mei 1893 verkocht hij met instemming van zijn vrouw Adriana Broere en zijn dochter Maria Sophia van Vreeswijk-Boot de scheepsbouwwerf, inclusief Wagenmakerij 'Gezigt in de Dageraad' aan zijn zoon Jacobus Boot. Hiermee kreeg deze de volle vrijheid om ijzeren schepen te gaan bouwen. Maar Jacobus' oom, aannemer/molen-bouwer Willem Boot en diens zoon Pieter zagen grote bezwaren in het lawaai van het klinken van ijzeren schepen. Zij woonden direct naast de scheepswerf.
Jacobus wilde geen tijd verloren laten gaan. Zijn bedrijf moest verder! Eind 1895 kocht hij van J. Verploeg een stuk grond in de gemeente Oudshoorn (nu gemeente Alphen a/d Rijn), 400 meter vanaf het bestaande bedrijf en juist over de gemeentegrens. Daar het het zijn bedoeling was de scheepsbouwwerf naar deze plek over te brengen, vroeg hij bij het gemeentebestuur van Oudshoorn direct vergunning aan 'tot het oprichten van een scheepsbouwwerf tot den bouw van ijzeren schepen' op de aangekochte grond. Reeds op 21 januari 1896 kreeg Jacobus van BenW van Oudshoorn de gevraagde vergunning, maar over de indeling en de details moest nader overleg gepleegd worden. Zoals later gebleken is, zou voor de bevolking van Woubrugge de verplaatsing van de werf uiteindelijk tot meer rust en door nieuwbouw van het bedrijf tot verbetering van de werkgelegenheid leiden. Op 7 juni 1897 (tweede pinksterdag) gebeurde er een zeer ernstig ongeluk: Jacobus Boot en zijn bekwame meesterknecht Pieter Eikenaar verdronken beiden in de Oude Rijn bij de Oudshoornse kerk.
Jacobus' oudste zoon Wout, die in Delft de opleiding voor scheepsbouwer volgde, moest onmiddellijk zijn studie afbreken en thuiskomen. Hij was toen 19 jaar oud en in die tijd nog niet meerderjarig. Het bedrijf kon daarom niet op zijn naam gezet worden. Er werd een oplossing gevonden, maar wel een heel zware: Wouts moeder Adriana Anna Boot - Kop nam de verantwoordelijkheid op zich, zij liet de zaak op haar naam zetten: 'Wed. J. Boot'. De praktische leiding kwam op de schouders van Wout te rusten.
1901 WED. J. BOOT - SCHEEPSBOUWWERF 'DE DAGERAAD' - WOUBRUGGE
Dan volgt het grote moment: de nieuwe scheepswerf gebruik genomen in 1901. Honderden nieuwe schepen volgden. Het eerste schip dat op de nieuwe werf gebouwd en te water gelaten werd, was de VRIENDSCHAP, een zeiltjalk, gebouwd voor schipper H. van Nieuwpoort te Woerden (zie 'Bouwnummer 116' in dit boek).
In 1913 functioneerde de nieuwe werf op Oudshoorns grondgebied op volle toeren. Ook op de oude werf in Woubrugge werd nog steeds hard gewerkt. In 1914 kwam er een einde aan het bestaan van de 'oude' werf in Woubrugge. Alle medewerkers konden op de nieuwe werf hun werk voortzetten. In die periode van 13 jaar zijn er op beide werven samen 166 binnenvaartschepen gebouwd, dat is dus een gemiddelde van bijna 13 schepen per jaar!! Vele van deze schepen kunt u elders in dit boek terugvinden.
De naam van de nieuwe werf werd m.i.v. 14 december 1916 N.V. Scheepsbouwwerf 'De Dageraad' v/h Wed. J. Boot te Woubrugge.
Bouwnummers 51 tm 530
In het boek zijn de gegevens verzameld van de bouwnummers 51 (bouwjaar 1890; ijzeren zeiltjalk voor C. Hopman te Oude Niedorp op de oude werf) tot bouwnummer 530 (bouwjaar 1972, een duwboot van 32.50m) met daartussen helaas een aantal ontbrekende bouwnummers.
Colofon
1e druk, 2005
Onder redactie van: Miny Lemkes-van Wijk
Opmaak: Clownfish Creatieve Communicatie, Wassenaar
Druk: De Boer Grafische Producties, Nieuwkoop
Uitgever: Uitgeverij Bert Post, Noorden
ISBN-10: 90.70376.46.6
ISBN-13: 978.90.70376.46.8