Met Zeil en Treil - Frits Loomeijer
De tjalk in binnen- en buitenvaart
Uit de inleiding van de schrijver
Met zeil en treil; een achttiende eeuwse advertentietekst als titel van een boek over tjalken. Een schip werd in die tijd te koop aangeboden al dan niet met zeil en treil, dat wil zeggen, geheel compleet en vaarklaar. Aanvankelijk was het de opzet om in dit boek een compleet beeld te geven van het scheepstype tjalk. Dit is in zekere zin ook wel gebeurd, maar het onderwerp bleek te omvangrijk om in het kader van een boek volledig uit te werken.
Met het woord tjalk wordt een bepaald scheepstype aangeduid. Tegelijkertijd echter is het de verzamelnaam van een aantal aan elkaar verwante schepen die te beschouwen zijn als 'leden van de tjalkenfamilie'. In dit boek heb ik het woord tjalk in de uitgebreide zin van het woord opgevat. Een korte schets van de ontwikkeling van de houten tjalken, smakken en koffen is de inleiding van de beschrijving van de tjalk zoals hij sinds circa 1880 voer en nog vaart. Hierbij heb ik mij niet beperkt tot de technische kant van de zaak zoals de bouw, de verschillende modellen en de tuigage. De functie van deze schepen, de lading die zij vervoerden en het water dat zij bevoeren, krijgen eveneens aandacht.
Terugkomend op de aard van het onderwerp; zowel wat betreft de technische kant als de functionele zijde bestaan er zo veel lokale verschillen dat de beschrijving van een zeker gemiddelde nooit volledig kan zijn. Maar al te vaak heb ik de woorden meestal, gewoonlijk en doorgaans gebruikt omdat het onmogelijk is te schrijven 'zo was het'.
Dit is een van de redenen waarom het hoofdstuk over de bouw en de tuigage zeer beperkt is gehouden. In dit boek is geen handleiding te vinden voor het tuigen van een tjalk. Dit onderwerp is, in ruimere zin opgevat, een apart boek waard. Bij lezing zal men constateren dat het werk met een licht noordelijk accent geschreven is. Dat heeft twee oorzaken.
- Ten eerste: het zwaartepunt van de bouw van en de vaart met tjalken was te vinden in Groningen en Friesland.
- Ten tweede: bij het verzamelen van gegevens voor dit boek heb ik gepraat met vele mensen en gezocht in diverse archieven. Vanuit mijn woonplaats Groningen betekende dat een voor de hand liggende gerichtheid op het noorden van ons land.
Een boek schrijven over tjalken en de traditionele binnenvaart betekent het bijeenbrengen van gegevens die van vele kanten toestromen. Aan de ene kant is dat informatie van oud-schippers, aan de andere kant zijn het eigen opmetingen, foto's en gegevens uit de literatuur.
De tjalk, met zeil en treil. Een compleet boek over tjalken?, het laatste woord op dit gebied? Ik hoop het niet. Er blijft op dit terrein nog erg veel te onderzoeken en te beschrijven. Maar de tjalk die in dit boek beschreven is wordt vaarklaar opgeleverd. Niet alleen het schip maar ook de schipper, de lading en het vaarwater krijgen de aandacht. Samen vormen zij een onlosmakelijk geheel. Met zeil en treil vertelt over de Tjalk in de binnen en buitenvaart. Het handelt over verschillende typen en hun geschiedenis en geeft een totaalbeeld van de familie van Tjalkschepen.
Inhoudsopgave:
- Tjalken, Smakken en Koffen
- De Tjalken van de landelijke vaart
- De Tjalken van de streekgebonden vaart
- Tjalken in de zeevaart
- Tjalken voor bijzondere doeleinden
- Bouw, onderhoud en tuigage
- Wonen aan boord
- De motorisering van de Tjalkenvloot
- Neergang en behoud
Auteur
Frits R. Loomeijer
Uitgeverij De Alk BV Alkmaar
Hardcover, 208 pagina's, 1980-1999
ISBN 90 6013 087 1