Schepen die blijven
Type en Scheepsbeschrijvingen van de Nederlandse Historische Bedrijfsvaartuigen
In 1999 schreef het bestuur van de LVBHB:
Het bestuur van de Landelijke Vereniging tot Behoud van het Historisch Bedrijfsvaartuig is er trots op bij u, lezer, de nieuwe generatie Schepenlijst te mogen inleiden. In de eerste plaats denken wij dan aan de groep leden die het voortouw hebben gehad van dit enorme project: de werkgroep Tuigerij en Documentatie. De werkgroep heeft ervoor gezorgd dat hetgeen in de wandelgangen wordt aangeduid als ‘Schepenlijst’ uitgroeit in de richting van een standaard werk over historische bedrijfsvaartuigen. De werkgroep heeft een topprestatie geleverd, zowel in kwalitatief als in kwantitatief opzicht. De kwaliteit spreekt voor zich. De kwantiteit omvat niet alleen de ongekende hoeveelheid schepen maar ook ongekende hoeveelheid werk die moest worden verzet.
Ondanks het gebruik van de modernste computertechnologie is de totstandkoming voor vele betrokkenen een manier van leven geweest gedurende vele maanden. Het bestuur is er trots op dat de vereniging zo’n werkgroep faciliteert. De rol van dit standaard werk zal meerzijdig zijn. De schat aan gegevens over scheepsafmetingen zal de restaurerende scheepseigenaar helpen zijn plan te trekken. De diversiteit van de uitvoeringen, van woonark op een historisch casco tot volledig gerestaureerd bedrijfsvaartuig, geeft aan welke dynamiek er in onze vereniging zit rond het behoudswerk. De casco’s onder de woonarken zullen nauwlettend gevolgd worden en zoveel mogelijk in restauratie worden genomen als de ark haar levenseinde nadert.
Hierdoor kom ik op een ander aspect van het verenigingswerk. Historische bedrijfsvaartuigen komen goed tot hun recht in een historische omgeving. Op veel plaatsen in steden en dorpen zijn reeds schepen afgemeerd in historische centra. Op andere plaatsen worden gesprekken gevoerd met gemeentebesturen om tot inrichting van ligplaatsen te komen. Wij zijn ervan overtuigd dat dit boekwerk gemeentebesturen zal helpen op weg naar een ruimtelijk beleid waarin het historisch bedrijfsvaartuig een rol speelt. Immers vrijwel elke plaats aan het water heeft een cultuur historische band met de vrachtvaart. Rest mij een woord van grote dank aan de werkgroep Tuigerij en Documentatie. Jullie hebben met dit document een belangrijke bijdrage geleverd aan de doelstelling van de vereniging: het behouden van historische bedrijfsvaartuigen.
Namens het bestuur
D.W . Eerland
voorzitter
Verantwoording
Janneke Bos (project manager) schrijft:
De eerste schepenlijst van de 'Landelijke Vereniging tot Behoud van het Zeilend Bedrijfsvaartuig' (LVBZB) `Het Aloude Schip in 1979', is een `collectors-item' geworden.
De tweede uitgave `Schepenlijst 1991, Blij dat ze nog varen' is ook op weg om een 'collectors-item' te worden.
Deze derde uitgave 'Schepen die blijven'
De basis van de algemene kenmerken van de in deze uitgave onderscheiden scheepstypes, zijn door de werkgroep Tuigerij en Documentatie gepubliceerd in `Scheepstypologieën', uitgegeven bij De Boer Maritiem-Unieboek in 1988. Het publiceren van een 'volledig herziene en algeheel verbeterde versie' is sindsdien een vurige wens geweest van de werkgroep. Het heeft al die tijd een vrome wens moeten blijven vanwege de kosten van zo'n nieuwe uitgave. Maar ook het opknappen van een schip vereist een lange adem... Met deze uitgave is een reeds lang bestaande wens in vervulling gegaan om de typologieën van de schepen met de schepenlijst te combineren. Daarvoor zijn de teksten opnieuw nagezien en aangevuld met nieuwe inzichten en beschrijvingen van de schepen.
Veel aandacht is uiteraard besteed aan het (opnieuw) verzamelen en up to date brengen van de scheepsgegevens. Daarbij is het een gouden greep gebleken, de leden nadrukkelijk te vragen om verhalen en afbeeldingen van hun schip. Velen zijn daarop ingegaan. Daarmee hebben wij een belangrijk doel bereikt, namelijk het kijk- en leesbaar houden van deze verzameling gegevens voor en van leden. De bonte verzameling persoonlijke verhalen, houdt naar ons idee de aandacht vast en biedt een welkome afwisseling met de noodzakelijke opsomming van gegevens. Geschiedenissen die rechtstreeks afkomstig zijn van de mensen die er bewust voor hebben gekozen in de weer te zijn met oude bedrijfsvaartuigen, geven inhoud aan het begrip 'historie'. Het zijn mensen die deze historie maken en het geeft de noodzakelijke meerwaarde aan het in de vaart houden en restaureren van oude schepen.
Kijken naar schepen is het begin van elke restauratie en met deze schepenlijst heeft u zo'n 706 schepen bij elkaar. Op scheepstype en lengte gesorteerd en met een schat aan technische gegevens achterin.
Indeling
De schepen in dit boek zijn op hun vorm en gedeeltelijk op de plaats van de werf ingedeeld in de hoofdstukken. Daarvoor zijn de aanwezige foto's gebruikt. Dit zal geen sluitende indeling zijn daar diverse types op werven in het gehele land gebouwd zijn. De tekeningen en foto's zijn zoveel mogelijk boven de bijbehorende tekst geplaatst. Voor de bladindeling zijn we er af en toe van afgeweken. Er is zeer bewust voor gekozen alleen de naam van de momentele eigenaar op te nemen. Interesseert een schip u dermate dat u meer wilt weten, dan is er gelegenheid contact op te nemen met de werkgroep Tuigerij en Documentatie via postbus 2004 te Amsterdam. Dit bevordert, behalve de onderlinge gezelligheid, ongetwijfeld de kwaliteit van restauraties, want er is veel van elkaar te leren.
Van de 1200 LVBHB-leden hebben circa 900 mensen een schip. Niet iedereen heeft gereageerd op onze verzoeken om medewerking aan deze uitgave. Via nieuwe en oude reacties en verbindingen in onze bestanden hebben we uiteindelijk 706 schepen opgenomen in dit boek. Een aantal dat ons tevreden stelt, in aanmerking nemend dat veel mensen deze schepenlijst blijken te verwarren met het `register' van de overkoepelende organisatie FONV (Federatie Oud Nederlandse Vaartuigen).
De werkgroep meent dat het casco van een oud bedrijfsvaartuig het uitgangspunt vormt voor behoud, zelfs wanneer dit is vermomd als woonark. Veel schepen die nu weer trots rondvaren, zijn destijds als halfvergane roestbak aangetroffen door de huidige schipper. Naar schatting zijn er in Nederland enige duizenden varende oude schepen en een minstens even groot aantal `verstopte' casco's. In dat licht bezien lijkt het aantal van 706 schepen in deze schepenlijst gering. De kunst is echter om de gegevens te krijgen en daarom kunnen wij stellen dat deze gegevensbron voor oude bedrijfsvaartuigen, uniek is voor Nederland.
Behoudsorganisaties in diverse andere landen publiceren, bij een aanmerkelijk geringer aantal schepen, al jaren soortgelijke lijsten. Met dit boek is daarom een hiaat gevuld. Voor iedereen die geïnteresseerd is in historische scheepvaart, alsmede voor degene die dagelijks bezig zijn met het restaureren en tuigen van schepen, is nu een schat aan gedetailleerde informatie voorhanden. Wij hopen dat er van deze uitgave een stimulans zal uitgaan naar mensen die, op welke manier dan ook, betrokken zijn bij de oude bedrijfsvaartuigen. Dat de leden sneller naar elkaar toe durven stappen voor informatie, maar ook dat men wat meer bekend wordt met het werk van de werkgroep Tuigerij en Documentatie.
De databases
Al in zijn vroege schooljeugd had Henk Bos een schriftje waarin hij bij hield welke schepen er door het kanaal voeren dat voor hun huis lag. Daardoor en door het feit dat onze hele familie met schepen bezig was, is er in de loop van 50 jaren een aanzienlijke hoeveelheid gegevens verzameld. Het bijhouden van zoveel gegevens en het terug vinden er van, is momenteel zonder computer niet meer mogelijk. Naast de persoonlijke interesse in deze schepen is er in de praktijk een gebruik gegroeid dat varieert van het verstrekken van zeer speciale en detailinformatie, op de klinknagel nauwkeurig, aan zowel Nederlandse musea als aan mensen die aan het restaureren zijn. De vragen over zeilplannen en tuigvormen en dergelijke komen zowel uit Nederland als uit Noorwegen, Zweden, Duitsland, Frankrijk, Australië en Canada. Zonder bovenvermelde bestanden is het niet meer mogelijk snel en adequaat antwoord op de vele vragen te geven.
Werkmethode
De bronbestanden zijn in veel delen gesplitst en in twee werkweekenden van de werkgroep Tuigerij en Documentatie is er een lopende tekst van gemaakt.
De fototheek is doorgeworsteld en er zijn diverse tekeningen elektronisch bewerkt. De teksten zijn daarna weer samengevoegd met de databestanden. In december 1998 zijn de databases opnieuw uitgelezen en zijn de tekst-files gemaakt voor het boek. Nieuwe leden van 1999 zijn nog aangebracht voor zover de hoofdstukken nog niet gelayout waren. De teksten zijn in totaal 9 keer gecontroleerd op spel en taalfouten. Dit boek bestaat uit circa 170.000 woorden (16.000 verschillende), aangevuld met 1100 afbeeldingen!
Komt uw schip niet in dit boek voor, zijn de gegevens onjuist of door de tijd achterhaald dan is dat bij een volgende uitgave te voorkomen. Achter in het boek is een lijst met een kleine toelichting afgedrukt om niet vermelde schepen op te geven of gegevens te verbeteren. Hiermee kunnen wij dan anderen beter helpen. Hou ons op de hoogte!
Medewerkers
Werkgroep Tuigerij en Documentatie: Boudewijn de Haas (voorzitter), Carla van Geenen, Bart Vermeer, Hein Sommer, Paulus van Roemburg, Erick Takes, Anthon Snel, Jos Lutz, Henk Bos, Ge Bos en Janneke Bos. Werkweekenden: Cees Sinke, Jan Meppelink, Kee Vermeer, Annigje Vermeer, Martijn Vermeer, Jan Weidema, Claus Roding, Piet Dillingh, Marion van Roemburg, Henk Morel, Laurens Groenendijk, Piet Hiemstra, Marijke Bos, Peter Kurvers en Theo Hoogmoed.
Verder werkten mee: Jan Smit, Maurice Kaak, Anneke van der Loos, Klaas Persoon, Josette Weidema, Yvonne de Goede, Jaap Duijvetter, Arie van de Ree en Luuk de Jong.
Speciaal bedanken
Carla van Geenen; heeft een enorm stuk werk verzet door samen met anderen het digitaal maken van de Typologieën te realiseren en te coördineren! Ook de naam van dit boek hebben we aan Carla te danken.
Cees Sinke; zonder diens initiatief en visie hadden we niet eens kunnen beginnen.
Jan Smit; voorzitter admiraliteit 5 Amsterdam, voor diens taaie volhardendheid om de laatste correcties aan te brengen.
Jan Weidema; voor het ondersteunen van Henk Bos door te helpen met de vormgeving en het stimuleren.
Henk Bos; datamanagement en vormgeving. Zag steeds weer kans om met programma's de problemen op te lossen. Ge Bos; heeft gedurende 2 jaar eindeloze teksten ingetypt, mappen en database's gevuld, de gegevens geordend en gecontroleerd.
Er is zoveel materiaal voor handen dat het niet te publiceren is
Henk Bos, Werkgroep Tuigerij en Documentatie, datamanagement en vormgeving, schrijft:
- Een werk als deze zal nooit de status van volledigheid bereiken. Daarvoor zijn nu eenmaal de financiën niet toerijkend. Er is zoveel materiaal voor handen dat het niet te publiceren is.
- De vereniging kent in 1999 circa 1200 adressen, daarbij zijn circa 960 schepen bekend. In dit boek zijn er 706 vermeld. Ondanks herhaald aandringen hebben circa 260 eigenaren gemeend niet mee te moeten doen, jammer.
- Dit boek is een werkstuk van mensen. Ik heb er nog nooit één gezien zonder fouten. Daarom zullen er ook in dit werk wel fouten zijn geslopen. Ondanks het herhaald controleren en verifiëren, helaas.
- Een werk als dit is alleen maar te realiseren door stug volhouden, lange dagen te maken en niet om te zien, maar het doel in het oog te houden. Mocht ik daarbij iemand geschaad hebben, daarvoor mijn oprechte verontschuldiging.
Verantwoording van afbeeldingen
- De typologieën. Hiervan is een database gemaakt met de eigenaren van de afbeeldingen.
- De schepenlijst. De bijbehorende afbeeldingen zijn meestal aangeleverd door de huidige of vroegere eigenaren. Is de kwaliteit niet goed genoeg (meestal fotokopiën of zelf afgedrukte scans) is er zoveel mogelijk een vervanger gebruikt uit de fototheek van Henk Bos.
Het boek is uitgegeven door Landelijke Vereniging tot Behoud van het Historisch Bedrijfsvaartuig
Hardcover, 1999, 418 pagina's
ISBN 90-8050-081-X
Digitaal
Het boek “Schepen Die Blijven” is uitverkocht. Het is zeer sporadisch nog verkrijgbaar en de prijzen lopen op. In Google ingetikt levert het 16.800 hits op. Een aanduiding dat het leeft en dat er vraag naar is. Daarom heeft Henk Bos besloten het boek digitaal, op CD, opnieuw uit te brengen. Wanner u belangstelling heeft voor zo'n digitaal exemplaar, kunt u het beste even contact opnemen met het secretariaat van de LVBHB.