2016 nummer 3: Een intrigerend schilderij van de schilder Francois Carlebur
Een stukje geschiedenis en wat daarvan allemaal, ooit is vastgelegd
Ton den Boon zond ons het volgende verhaal met de nodige vragen:
In het museum Het Hof van Nederland in Dordrecht is tot 11 september 2016 een tentoonstelling te zien over de bouw van de Kayio Maru, een houten oorlogsschip gebouwd op de werf van C. Gips en Zn. in Dordrecht voor de Japanse Marine. Het schip liep van stapel in 1865.
Op deze tentoonstelling hangt een groot schilderij van Francois Carlebur. Omdat de kunstenaar mij volslagen onbekend was ben ik (Ton den Boon) op het Internet gaan zoeken naar achtergronden en andere werken van deze Dordtse schilder.
Tijdens deze zoektocht kwam ik ook dit schilderij van zijn hand tegen.
Het is geschilderd in 1869. Op de Zweedse site van Stockholm Auktionsverk zag ik, dat het onlangs is verkocht voor ca. €1000.- De titel is “Marin med Segelfartyg”. Navraag leverde geen betere naam op.
Oprijzende vragen
De voorstelling is intrigerend. De schokker is groot en het blauwe jacht zal in 1869 zeker bijzonder geweest zijn. Welke schepen zijn dit, van wie en door wie gebouwd? De wimpels die beide schepen voeren zijn die van de KNZ&RV.
Mijn eerste zoekrichting betrof de schokker. Daarbij dacht ik aan de 'Margaretha'. De 'Margaretha' werd gebouwd op de werf van Duivendijk in Willemstad in 1895. Met afmetingen 23.70 x 6.00 m en 75 ton lijkt deze schokker veel op het model van de reddingschokker no 2, zoals die nu staat in het reddingsmuseum Dorus Rijkers in Den Helder. Ik heb niet kunnen achterhalen waar die gebouwd is. In de Dordrechtse Courant zijn berichten verschenen over de reddingschokker no 1 en no 2 en de 'Zierikzee' vanaf 1850.
Dordtenaar J.A. Vos van Hagestein (JAVvanH)
Is er een relatie tussen beide schepen van het schilderij en de Dordtenaar J.A. Vos van Hagestein? Hij was “President” en later Ere-Voorzitter van de (toen nog niet) Koninklijke Dordrechtse Roei- en Zeilvereeniging
De vader van JAVvanH was Adrianus Vos, die na het verwerven van de heerlijkheid Hagestein in 1854 zich tooide met de naam Vos van Hagestein. Hij was handelaar in granen, oliën en zaden. JAVvanH was eerst getrouwd met Henrriëtte Elisabeth Bever, daarna met Française Margueritte Marthe Hainaut. Op deze manier had hij in ieder geval namen voor twee van zijn boten. Hij woonde in Dordrecht in het huidige Rijksmonument op de Binnen Kalkhaven 35.
Francois Carlebur en J.A. Vos van Hagestein kenden elkaar ongetwijfeld. Ze waren leeftijdgenoten en beiden lid van de loge La Flamboyante.
Archief Dordrechtsche Courant
Alle verschenen exemplaren van de Dordrechtsche Courant zijn gedigitaliseerd en vormen daardoor een prachtige bron van informatie. Bijvoorbeeld:
| 26-8-1873 | Wedstrijden voor Antwerpen, 1e prijs voor schokker 'Henriëtte Elisabeth'. |
| 23-5-1874 | 1e prijs voor de schokker HE van JAVvanH, die ook met zijn centreboard 'Catharina' de 1e premie behaalde. |
| 1-9-1875 | KNZ&RV. Prijs voor centreboarder van JAVvanH. |
| 15-8-1876 | KNZ&RV jaarlijkse wedstrijd op het Y. Prijs voor 'Catharina' van JAVvanH. |
| 20-8-1879 | 1e prijs voor schokker Henriëtte in Antwerpen. |
| 25-8-1880 | Antwerpen 1e prijs voor schokker 'Henriëtte' van JAVvanH. |
| 1-9-1889 | Opdracht voor een stalen stoom jacht 70 a 75m ton. |
| 12-4-1889 | Opal te water gelaten. |
| 19-5-1894 | Opdracht bij werf Piet Smit voor jacht met petroleum motor. |
| 29-7-1899 | Wedstrijden te Oostende. Schokker 'Margaretha' van JAVvanH. |
| 15-8-1890 | Aanvaring op de rivier bij Dordrecht van de centreboarder 'Stella' van JAVvanH. |
| 2-7-1900 | 'Margaretha' van JAVvH doet mee met wedstrijden op de Maas. |
Volgens het jubileumboek van de KR&ZV de Maas zijn centreboarders geïntroduceerd in 1853 en JAVvanH heeft daar blijkbaar enthousiast aan meegedaan.
De grote vraag die overblijft
Klopt het vermoeden dat op het schilderij de schokker 'Henriëtte Elisabeth' en de centreboarder 'Catharina' staan?
Ton den Boon ABoon1954@kpnmail.nl tel. 078 6170052
Reactie van Derck Steenstra ('De Maze')
Met plezier heb ik van de SSRP over uw zoektocht naar info vernomen over het schilderij anno 1869. De standaard in top van de schokker is overigens van de Koninklijke Nederlandsche Yachtclub te Rotterdam van 1846 – 1882 en niet van de een jaar later opgerichte N.Z & R. V (sedert 1851 Koninklijk) te Amsterdam. De locatie van de afbeelding zou heel goed de uitgang van De Kil op het Hollands Diep bij Willemsdorp kunnen zijn. Op de achtergrond zien we het baken voor de ingang, vanaf toen open water. Dit staat er (nu wel) “gedooft” nog altijd bij Strijen-Sas, waar de vuurtorenwachter woonde.
Aanvulling Ton den Boon (30 september 2016)
Gisteren heb ik in het Scheepvaart Museum een groot aantal microfiches bestudeerd. Hierbij zaten 39 tekeningen van de werf van Thomas Pauw uit Muiden. En daarbij waren er een aantal van een jachtschokker. Gedateerd 1865. Vos van Hagestein heeft vanaf 1866 havengeld betaald voor een schokker van ca 65 ton. Ik moet zeggen dat ik een vreugdekreet slaakte toen ik die zag want dat lijkt wel 100% de 'Henriëtte Elisabeth'. Scans van de originele tekeningen worden me opgestuurd, zodat ik ze beter kan bekijken. De werf van Pauw is in 1902 over gegaan in handen van Schouten.
Tevens heb ik gekeken in jaarboekjes van de KNYC en daarin vond ik dat Prins Hendrik een jachtschokker heeft gehad, de 'Watergeus'.
De 'Watergeus' en de HE hebben in 1865 zelfs tegen elkaar gevaren! De Watergeus was volgens krantenberichten 15.2 x 3.48 x 1.65 m met een tonnage van 39. Het schip is na het overlijden van Prins Hendrik in 1879 te koop aangeboden en naar België verkocht. Volgens Crone heeft het daar tot onlangs (1937) nog gevaren. Een model van de Watergeus hangt in het SVM. (nr 61)
Wat ik eerder niet wist is dat de centerboarder niet de 'Catharina' is, maar waarschijnlijk de 'Undine'. (volgens krantenbericht 1871).
Ik zocht informatie van één schokker en vond er twee. Ik ben benieuwd of er bij iemand belletjes zijn gaan rinkelen?
In onze rubriek Publicaties over schepen:
De schepen van J.A. Vos van Hagestein
Zoektocht naar de Schokker 'Watergeus' van Prins Hendrik "de Zeevaarder"
Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.