De Eerste
11 november 2021
Een plassenscheepje verdwaald op zee? Natuurlijk niet. Deze Dertigkwadraatklasse nr. 1 vaart een wedstrijd voor de haven van Harlingen. Op de achtergrond een jacht van de Regenboogklasse. Er werden in de hele 19e eeuw en ook in de eerste helft van de 20e eeuw op zee voor Harlingen zeilwedstrijden georganiseerd. Ook voor jachten die op zee niets te zoeken hadden. Dat laatste is bij zeilwedstrijden voor lichte zwaardboten normaal geworden, maar wel onder gecontroleerde condities. Het jacht op de foto is bijzonder. Deze klasse is in 1936 ontworpen door Sj. Veenman voor de Noord Nederlandse Watersportbond. Het eerste jacht, dit dus, werd in 1937 gebouwd. Het was de bedoeling met de Dertigkwadraatklasse een eenheidsklasse te ontwerpen die een einde moest maken aan de experimenten met de 'beperkte' W-klasse en de 7-meterklasse die vanaf 1912 de voorlopers waren van de 30 m2 klasse. Een beperkte klasse kent een beperkt aantal voorschriften met ruime marges, waarbinnen geëxperimenteerd mag worden. Dat is voor ontwerpers heel aantrekkelijk, maar voor de wedstrijdorganisatie niet. Steeds blijkt na verloop van tijd dat de uitslagen van wedstrijden vooral bepaald worden door de meest succesvolle ontwerpers, d.w.z. door de zeilers die voldoende geld hebben om deze ontwerpers (en jachtwerven) te betalen. Als het de bedoeling is de beste zeiler te laten winnen, dan is het nodig met een eenheidsklasse wedstrijden te zeilen.
Het ontwerp van Veenman is zeker geslaagd te noemen. De Dertigkwadraat is typisch een zeiljacht voor de ondiepe Friese meren, met een heel vlakke U-vorm en sterk gebogen kimmen. Heel anders dus dan de lijnen van de Regenboogklasse die in 1916 ontworpen werd door G. de Vries Lentsch uit Amsterdam. De Dertigkwadraat is net als de BM-ers van Bulthuis gebouwd van mahonielatten. Dat klinkt wat goedkoop, maar dat was het niet. Deze jachten van 7.50 meter lang waren te duur voor 'de gewone man'. Er werden tussen 1937 en 1955 slechts 32 van gebouwd en aan het einde van de vorige eeuw nog eens drie stuks. Dat is niet veel, maar desalniettemin zie je veel van deze jachtjes nog regelmatig varen. Ze worden met liefde zeer zorgvuldig onderhouden. Een relatief groot aantal verkeert zelfs nog in wedstrijdconditie. Het varen op zee is natuurlijk niet normaal voor deze scheepjes. De platte spantvorm maakt het jachtje daar nog minder geschikt voor dan de Regenboog met zijn diepere spantvorm. Onder wedstrijdcondities kan er echter meer dan normaal. Er is toezicht en de reddingsboot is nabij. Anders dan de moderne zwaardbootjes kan een Dertigkwadraat echter zinken. Het overkomende water stroomt ook niet automatisch weer weg uit de kuip, maar moet uit het schip gepompt of gehoosd worden. Dat met deze scheepjes de Harlingen - Terschellingrace gezeild is, wil niet zeggen dat de Waddenzee het ideale zeilwater voor deze klasse is. Op foto's is echter alles anders. Schepen op zee in 'vliegende storm' zijn op films en foto's fascinerend om te zien. Ook maritieme schilders uit de Romantiek hielden ervan verschrikkelijke taferelen te schilderen omdat die zo mooi zijn. In die zin is deze 'Eerste' zeker niet de laatste.
Opmerkingen van lezers
Teun Schermerhorn:
Weer een informatief verhaal. Kleine aanvulling: de ABC-klasse, gebouwd in Duitsland op initiatief van de Koninklijke Nederlandse Zeil- en Roeivereniging begin vorige eeuw. De schepen hadden namen waarbij de beginletter het alfabet volgde. Die letter stond ook in het zeil. In de eerste helft van de vorige eeuw werden er nog wedstrijden gezeild in deze klasse met steeds minder deelnemers. Ook op de Zuiderzee. Ook de Marine Jachtclub had een schip van de ABC-klasse. Ligt er niet nog ergens in een oude schuur een romp van een ABC-klasse?
Reactie Dirk Huizinga:
Regelmatig ontdekken liefhebbers van oude houten jachten exemplaren die ergens in een schuur liggen en eigenlijk gerestaureerd zouden moeten worden. Bijvoorbeeld bij 'Oud zeilend hout' uit Zuidlaren.
Teun Schermerhorn:
Gerard ten Cate, is van die club, dacht ik, en die heeft een W-klasse jachtje. Begin vorige eeuw was er ook nog de ZZV-klasse in gang gezet door de Zaanse Zeilvereniging. Al deze klassen zijn met de ABC-klasse en de 30M Regenboog-achtige schepen. Maar het zou een wonder zijn als er nog een ABC-jachtje "boven water" zou komen.
