Eilandgevoel
5 november 2021
De Britten beleven het eilandgevoel in relatie met het Europese continent, maar persoonlijk doe ik dat alleen op een eilandje. Bijvoorbeeld op een niet te groot Waddeneiland, waar je vanaf een hoger punt kunt zien dat je omgeven wordt door water. In de Zuiderzee lagen meerdere eilanden, waarvan Urk ongetwijfeld het belangrijkste was. Die positie dankte Urk aan de strategische ligging voor Amsterdam. Die stad zorgde dat Urk reeds in 1617 voorzien werd van een vuurbaak. In 1660 kwam het eiland zelfs onder Amsterdams bestuur. De reden was, dat de grote VOC-schepen Amsterdam alleen konden bereiken via Urk. Om het Enkhuizerzand te ontwijken, koersten ze van het Marsdiep zuidoostwaarts naar Urk en vandaar naar Amsterdam. Pas in 1950 komt Urk bestuurlijk onder de provincie Overijssel. Toen was het al twaalf jaren geen eiland meer. In 1938 werd het met dijken verbonden aan de vaste wal en tijdens de oorlog werd de Noordoostpolder leeggepompt door gemalen bij de Friesesluis, de Urkersluis en de Voorstersluis. Op de foto spelen Urker kinderen in 1941 in het IJsselmeer bij 'de Staart' van Urk, bij de noordoostelijke punt waar eens de zeehonden lagen te zonnen. Het eilandgevoel leefde toen nog volop. Het IJsselmeer werd door de vissers ook nog gewoon 'de zee' genoemd. Tachtig jaren later is alles anders.
Nog maar heel weinig mensen hebben Urk gekend als eiland en nog opvallender: vele mensen weten helemaal niet dat Urk ooit een eiland is geweest. De oorspronkelijke contouren zijn alleen aan de westzijde bewaard gebleven. Aan de oostzijde is Urk onherkenbaar uitgebreid de polder in, daar waar ooit de zee was. Voor toeristen is het voormalig eiland (anders dan voorheen) tegenwoordig ook op zondag te bezoeken. De Urkers hebben zich verregaand aangepast aan het moderne levensgevoel, ondanks het gesloten karakter van de Urker gemeenschap. Onlangs kwam in het nieuws, dat daar waar vroeger in het noordoosten 'de Staart' van Urk was, het laaggelegen gebied dat met een palenscherm werd beschermd tegen hoger water en dat geliefd was bij de jeugd om te spelen en bij de oudere jeugd om elkaar te ontmoeten zonder de normerende blik van de ouderen, dat op die locatie een palenscherm was opgericht om de mensen er aan te herinneren dat daar ooit het eiland eindigde en de zee begon. Gebleken was namelijk, dat ook een groot deel van de Urker jeugd niet wist dat zij op een voormalig eiland woonden. Dan kan je verbaasd zijn over zo weinig historisch besef en je afvragen wat ze dan op school leren, maar het is de geschiedenis zelf die dit veroorzaakt. Het voortdurende sterven en verdwijnen van dingen gaat gepaard met evenzovele nieuwe ontwikkelingen. Jonge mensen leven in het nu, de wereld begint voor hun op dit moment. Zodra zij opgroeien en zich ontwikkelen, leven zij naar de toekomst. Alleen de oudere mens kijkt terug en ziet hoe de wereld verandert, maar de jeugd heeft daar geen boodschap aan, die kijkt vooruit. Totdat ook deze jeugd ouder wordt en ingehaald wordt door nieuwe jongeren.
