Engelenvaart
15 september 2021
Niet alleen over de naam Galamadammen, de brug tussen de Morra en de Oorden, zijn misverstanden mogelijk. Zomin die naam iets van doen heeft met gala-madammen, zo weinig heeft ook de Engelenvaart bij Heerenveen iets te maken met hemelse engelen. Het is echter wel een heel mooie vaart, die bovendien goed bevaarbaar is gemaakt, waardoor watersporters vanaf Terhorne en Akkrum via het nieuwe kanaal naar Heerenveen (dat aan de westzijde van de spoorbaan blijft), een directe aansluiting hebben op het Tjongerkanaal. De Engelenvaart dankt zijn naam aan de Jhr. Daniël Engelen die in 1841 toestemming kreeg om een verbinding te maken tussen de Veenscheiding in Heerenveen en de gekanaliseerde Tjonger in Schoterland. De Galamadammen in de Zuidwesthoek is genoemd naar de machtige familie Galama uit Koudum die tol hief bij de oversteek en de doorvaart van de engte tussen twee meertjes. Die Engelenvaart was door de vernoemde jonkheer bedoeld voor de afvoer van turf met pramen en skûtsjes, maar dat duurde niet lang. Aan het einde van de 19e eeuw was de meeste turf in Zuidoost-Friesland namelijk afgegraven. In de 20e eeuw geraakte het vaartje daarom wat in het slop. Het was nogal smal en ondiep, het werd slecht onderhouden en de scheepvaart had er te maken met twee lage bruggen. Je had een engelengeduld nodig als je van dit vaartje gebruik maakte.
Dat veranderde een halve eeuw geleden, toen Heerenveen aan de westzijde ging uitbreiden. Wat veenweidegebied was, werd een woonwijk en een industriegebied. De Engelenvaart werd de westelijke begrenzing van de woonwijk. Het industriegebied kreeg een nieuwe vaarweg naar het Prinses Margrietkanaal en aan de zuidzijde werd die nieuwe vaarweg ten behoeve van de recreatievaart via de oude Engelenvaart verbonden met de Tjonger. Over een vaarwater met een geschiedenis die vrijwel onherkenbaar is geworden. Voor de turfwinning was dit gebied een hoogveenlandschap met moerassen, te nat om er te lopen en te droog om er te varen. De vaarten die nodig waren om het veen te ontwateren en de turf te vervoeren, zijn nu onderdeel van wat 'de turfroute' is gaan heten, een passende benaming. Het vergt echter enige fantasie om je een voorstelling te maken van dit landschap zoals dat nog maar een paar eeuwen geleden was. Toen hier nauwelijks mensen leefden, want het gebied bestond uit onbewoonbare 'woeste grond'. Economisch niets waard en gevaarlijk om te betreden. Een ontdekkingsreiziger kon hier dus wel wat hulp van de engelen gebruiken om de weg te vinden en dan wordt er waarachtig een Engelenvaart gegraven die de verlossing brengt.
