Gassleper
31 juli 2020
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden benzine en gasolie schaars. Alle brandstof werd opgeëist voor de oorlogsvoering. Particuliere auto's konden dus niet meer rijden en motorschepen kwamen stil te liggen. Voor dat probleem (sorry, deze 'uitdaging') moest een oplossing worden gevonden. En die was er. De IJsselmeervissers gingen weer vissen onder zeil. De oude botters met de oude, herstelde zeilen voeren uit alsof de Zuiderzee nog bestond. Voor de vrachtschepen lag het ingewikkelder. Een enkele schipper kon zijn tjalk of klipper nog voorzien van de zeilen die reeds jaren geleden waren afgedankt, maar voor de meeste binnenschippers moest er wat anders worden bedacht. De Noordzeevissers konden evenmin terugvallen op de zeilen. De oplossing werd gevonden in de reeds jaren bestaande techniek van de gasgenerator. Voordat Nederland aardgas kreeg in de jaren zestig, werd er door de meeste gezinnen gekookt op stadsgas. Iedere iets flinkere plaats had een eigen gasfabriek waar door de verbranding van steenkool gas werd gemaakt dat naast de fabriek werd opgeslagen in een grote cylinder, in een 'gashouder'. Die techniek kon ook gebruikt worden om motorschepen te laten varen.
Machinefabrieken als Stork in Hengelo ontwierpen compacte 'gasfabriekjes' die bovendeks werden geplaatst op vrachtschepen, op sleepboten en op viskotters. Op de foto is zo'n gasgenerator van Stork te zien op de sleepboot 'Elise' die daar in 1942 mee werd voorzien. De dieselmotor van het schip moest ietsje aangepast worden en dan kon er weer gevaren worden. Probleem opgelost. Dat 'stadsgas' was overigens niet ongevaarlijk, want giftig. Op de schepen was dat voor zover ik weet geen probleem, maar in de woningen wel. Er werd gekookt op dit gas, maar bij lekkage van de leidingen of bij slordig gebruik van het gasstel (niet goed dichtdraaien) ontsnapte het gas in de afgesloten ruimten van de woning en konden de bewoners ongemerkt het leven laten. Bekend is dat het stadsgas ook doelbewust door vooral oudere mensen voor dat doel werd gebruikt. Toen het aardgas het stadsgas had vervangen, werd er door mensen die levensmoe waren wel eens geklaagd dat het gas er ook al niet meer was....Dergelijke berichten zijn mij niet bekend van de bemanning van de gasschepen in de laatste oorlogsjaren.
