Koeriersdiensten
24 mei 2022
De Friese palinghandel op Londen kon bestaan, omdat er in Londen een vraag was naar levende aal van goede kwaliteit. Zonder de vismarkt in Londen hoefde de firma W.&A. Visser uit Heeg geen aal naar de overkant van de Noordzee te brengen en hoefden de vissers in Friesland geen aal te vangen. De Zuiderzeevisserij vanuit Friesland kwam pas aan het einde van de 19e eeuw tot ontwikkeling, nadat Lemmerse vishandelaren als Johannes Sterk, Poppe de Rook en Jan Pen afzetmogelijkheden zagen in Duitsland en zij het beginnende vissers langs de Friese kust mogelijk maakten ansjovis te vangen met staand want vanuit een klein scheepje. Voor de handel in levende paling was eeuwen lang het Stavers Vissersgilde actief, dat bestond uit 12 vissers die met kleine schuitjes aal vingen langs de dijk met fuiken. Zij huurden van de palinghandelaren uit Heeg de percelen langs de dijk waar zij mochten vissen. Die zelfde handelaren kochten de aal op bij de tientallen vissers die op het binnenwater een perceel viswater pachtten van het Waterschap of een gemeente. De verbinding tussen de vissers met hun kleine boatsjes en de handelaren met hun grote palingaken werd tot stand gebracht door transporteurs die in dienst stonden van de handelaar. Met 'ielbûsen', zeg maar 'palingjagers', werd de aal door deze koeriers opgehaald bij de vissers en afgeleverd bij de handelaren. Of in een legger bij Heeg of Gaastmeer, of rechtstreeks bij een schipper van een palingaak, wat immers een varende legger was. Dan hoefden de aaljagers niet helemaal naar Heeg of Gaastmeer te zeilen.
Zo zien we op de foto een aaljager naast een palingaak liggen in Woudsend om daar zijn lading te lossen. Ook in Stavoren werd de aal ter plekke overgeheveld van een blazer die in de haven dienst deed als legger in een palingaak van de handelaren. Je vraagt je af vanuit de moderne tijd hoe die mensen dat onderling communiceerden. De nu vanzelfsprekende mobiele telefonie is immers pas van de laatste decennia. Honderd jaar geleden was ons land echter bezaaid met hoge zendmasten voor radiotelegrafie, een uitvinding van Marconi. In ieder dorpje was bovendien een postkantoortje waar in Morse berichten radiografisch als telegram verzonden konden worden. Dat ging snel en effectief. Ogenschijnlijk is onze wereld in honderd jaren sterk veranderd, maar dat is schijn. In de kern is de sociaal-economische werkelijkheid in veel opzichten dezelfde gebleven.
