Kwak
1 oktober 2018
Het karakteristieke vissersschip van de Zuiderzee is de botter en de door Volendammers vergrote variant ervan: de kwak (zie foto). Vooral het profiel van opzij maakt indruk door de hoge kop, de lage kont en de scherpe belijning, met een tuig waarbij de mast ver naar achteren staat, zodat de grote botterfok goed tot z'n recht komt. Het schip werd vroeger zelfs 'zeewaardig' genoemd, maar dat was te veel eer. Een botter was een prima zeilend vissersschip voor het zuidelijk deel van de Zuiderzee, de Kom. Na de oorlog werd er nog even op het zeil mee gevist wegens gebrek aan gasolie en daarna was het voorbij. De houten schepen waren verwaarloosd, rot en min of meer rijp voor de sloop, maar op dat moment ook voor particulieren aantrekkelijk om voor een appel en een ei over te nemen. Voor de pleziervaart.
In de vijftiger en zestiger jaren was het IJsselmeer nog ruim, je kon nog onbelemmerd van Amsterdam naar Urk of naar Stavoren varen zonder de belemmering van dammen met sluizen. Ook waren er maar weinig andere schepen op het IJsselmeer, dus viel het niet op dat een botter als jacht allesbehalve ideaal is. Toen het drukker werd en het manoeuvreren in sluizen en havens een precisiewerkje werd, bleek de botter plotseling minder geschikt te zijn voor de moderne tijden. De schipper staat bij zo'n schip achter bij het helmhout opvallend laag, want daar moesten de vissers hun netten naar binnen halen. Als hij vooruit kijkt, ziet hij de mast en het voordek, maar verder niets. Hij kan niet over de voorsteven naar voren kijken. Dan wordt het lastig schipperen in de drukte, zeker met een schip dat niet snel reageert op het roer en wel windgevoelig is en wil verlijeren. Overigens bleek ook de zeewaardigheid van het schip tegen te vallen, vooral door die lage kont, waardoor de schipper onbeschut erg dicht bij het water staat en hoge golven gemakkelijk naar binnen komen rollen. Nee, als jacht is de botter een teleurstelling, maar als icoon van de Zuiderzeevisserij is dit scheepstype onverslaanbaar.
