Onbewoond geraakt
16 oktober 2019
Een onbewoond eiland oefent op velen een bijzondere aantrekkingskracht uit. Vooral bij stedelingen die het avontuur zoeken en even het Robinson Crusoe gevoel willen beleven. Helaas zijn er in Nederland geen onbewoonde eilanden van enige omvang en die er zijn, mogen niet zonder meer betreden worden. De fotojournalist Wiel van der Randen maakte in 1934 een foto van het Groningse eilandje Rottumeroog, gezien vanaf de Noordzee. Helemaal rechts de woning van de eilandvoogd Hendrik Toxopeus. Twee jaren later zou die opgevolgd worden door zijn zoon Jan Toxopeus, de laatste eilandvoogd. De provincie Groningen had het eiland in 1738 teruggekocht van een Ierse graaf die het ruim dertig jaren eerder van de provincie over had genomen om er in ballingschap op te wonen. Vanaf 1738 werden er door de provincie eilandvoogden op het eiland gehuisvest voor het beheer ervan. De natuurkrachten bleken echter sterker te zijn dan de beheersmaatregelen van de voogden. Het eilandje kalfde af en wandelde geleidelijk verder naar het oosten. Toen Jan Toxopeus in 1965 met pensioen ging, werd besloten het beheer te beëindigen. Er kwam geen nieuwe eilandvoogd, het eiland werd grotendeels prijs gegeven aan de natuurelementen. Maar zo eenvoudig ben je niet van een eiland af. Net zoals honderd jaar eerder Schokland in de Zuiderzee helemaal niet verdween in de golven nadat het ontruimd was, zo bleef ook Rottumeroog gewoon bestaan. Wel dreigde de woning van Toxopeus na de storm van 1998 in zee te verdwijnen, wat de reden was om deze woning te slopen. Het grote baken werd een monument en moest regelmatig wat naar het oosten verplaatst worden.
In 1971 kwam Rottumeroog eventjes landelijk in het nieuws, toen Godfried Bomans en Jan Wolkers ieder een weekje alleen op het eiland doorbrachten en hun ervaringen deelden met hun literaire fans. Jan Wolkers als natuurmens genoot en Godfried Bomans als cultuurmens werd op het eiland diep ongelukkig, althans, zo zetten zij hun persoonlijke ervaring op schrift. Vanaf 2002 werd ook de laatste overheidszorg om het eiland beëindigd. Het eiland mocht eindelijk geheel op eigen benen staan. Eindelijk volwassen. Het mag van de provincie niet door mensen bewoond worden en evenmin is het toegestaan het met een platbodem jacht eventjes te bezoeken. Iedere zomer houden biologen bij hoe de stand van de flora en de fauna op het eiland is. Zij bivakkeren dan tijdelijk op het eiland. Ook organiseert 's Rijks Waterstaat 's zomers enige excursies voor belangstellenden, maar daar blijft de aanwezigheid van mensen dan bij. Wie in de herfst op de Noordzee bij het eiland schipbreuk leidt en met moeite het vege lijf redt door naar het eiland te zwemmen, die is daar dus verstoken van alle communicatie met de bewoonde wereld. Als zijn verdwijning onopgemerkt blijft, kan hij (of zij) net als Robinson Crusoe proberen in leven te blijven op een onbewoond eiland. Niemand die naar hem (of haar) omkijkt, want niemand weet er van. Wel een romantisch idee, maar het lijkt me niet iets om uit te proberen.
