Plezierjacht
6 januari 2019
Bij 'plezierjacht' kan je aan denken aan het voor het plezier doodschieten van dieren in het wild, maar ook aan een luxe schip, een jacht, dat je hebt om voor je plezier mee te varen. Bijgaande foto gaat uiteraard over het laatste. Dit is een 'Fries jacht', een rond, eikenhouten schip dat aanvankelijk in Friesland gebruikt werd om goederen mee te vervoeren, maar vanaf eind 1800 vooral diende als plezierjacht, om een dagje mee op het water te zijn. Zo'n schip was veel te duur voor de 'gewone man', het was de maatschappelijke 'elite' die een dergelijk schip liet bouwen. De opdrachtgever stelde bovendien een fraaie uitvoering op prijs, dus met ornamenten, houtsnijwerk en verguldsel. De familie ging er immers niet alleen mee te zeilen om te zien, maar ook om gezien te worden. De oudste nog varende Friese jachten zijn in het midden van de 19e eeuw gebouwd.
Het jacht op de foto is veel jonger. Het is de 'Dageraad' van de familie Havenga uit Haren. Dit fraaie schip is in het jaar 2000 gebouwd bij Pier Piersma in Heeg en vaart hier (in 2012) bij Oudega (Smallingerland) na wedstrijd te hebben gevaren op de Wijde Ee bij de Veenhoop. Zelfs bijna nieuw komt zo'n scheepje over als een zeldzame antiquiteit. Een 'scheepje', want de afmetingen zijn verrassend. Zo'n jacht komt robuust over, maar is slechts 6.25 meter lang en 2.80 meter breed. Een ongelooflijke breedte bij die lengte. Een modern jachtje van die lengte is meestal nog geen 2 meter breed en heeft een tuig van rond de 16 m2. Dit Fries jacht zeilt met 37 m2, dus meer dan een keer zoveel zeil. Je kunt een dergelijk Fries jacht dus helemaal niet vergelijken met een modern zeiljacht van 6 meter. Het zijn appels en peren. De laatste jaren is er bij liefhebbers van dergelijke ronde Friese jachten enige onrust ontstaan over het voortbestaan van dergelijke schepen.
In de afgelopen decennia zijn veel oudere jachten gerestaureerd en ook zijn er enige nieuwe gebouwd, maar het lijkt alsof op dit moment de jonge generatie zeilers niet langer gecharmeerd is van het hebben van een dergelijk jacht. Te veel zorgen, te veel gedoe, te veel kosten. Pessimisten zien het einde naderen van de nog varende houten platbodemjachten, maar de optimisten kijken naar het verleden. Hoe na de oorlog in de vijftiger jaren dit soort schepen echt dreigde te verdwijnen, waarna actie werd ondernomen met de oprichting van een behoudsorganisatie, het stamboek SSRP, en onverwacht een jonge generatie met alle geweld in dergelijke oude schepen moest varen. Die generatie is op dit moment oud, maar steeds komen er weer nieuwe generaties met nieuwe, onverwachte idealen.
