Romantiek
23 juni 2019
Rond het jaar 1860 schilderde Hermannus Koekoek Jr. 'De ondergang van Schokland'. En inderdaad was het zo, dat velen in die tijd dachten dat het eilandje in de Zuiderzee spoedig door de golven verzwolgen zou worden. De 635 oorspronkelijke bewoners van Schokland moesten hun eiland in 1859 gedwongen (door de landelijke overheid) verlaten. Tegen hun zin. De bescherming van het eiland tegen de zee werd de overheid te kostbaar. Daarbij moesten de bewoners eerst onder dwang zelf hun eigen houten huizen afbreken, om te voorkomen dat ze spoedig terug zouden keren naar hun eiland. Ruim 60% van de bewoners woonde in het noorden, in Emmeloord, en was hoofdzakelijk katholiek. De meesten van hen trokken naar het katholieke Volendam, een kleiner deel naar Vollenhove. De vooral protestantse bewoners van Ens en Zuidert trokken naar Kampen/Brunepe. De bewoners van Vollenhove en Kampen zagen de komst van de Schokkers met lede ogen aan. De lokale armoede moest nu verdeeld worden over nog meer mensen.
Tot verrassing van velen verdween het achtergebleven eilandje helemaal niet in de zee. Het had best bewoond kunnen blijven. De stenen kerk van Ens /Middelbuurt (hier geschilderd door Koekoek) werd een toevluchtsoord voor Zuiderzeevissers die beschutting zochten. Er ging een vuurtorenwachter wonen op het Zuidert en in het noorden bleef de haven open als vluchthaven. Er werden zelfs eind 1800 twee woningen, een lichtopstand, een visafslag en een misthoorn gebouwd. Voor de twee havenmeesters van 's Rijkswaterstaat. Vanuit de ambtswoning van de eerste havenmeester worden door diens vrouw ook kruidenierswaren verkocht. De visafslag draaide niet goed en is na de drooglegging van Schokland vanwege de aanleg van de Noordoostpolder in 1942 afgebroken. Evenals de woning van de tweede havenmeester bij de misthoorn. De tweede havenmeester, Harmen Smit, was de grote communicator op het eiland. Hij was tevens kantoorhouder PTT en directeur van de visafslag. Bij de vissers werd hij bekend als 'the grand old man' van de Zuiderzee. Op zondag hield hij zelfs oecomenische preken voor katholieke en protestante vissers die in de haven lagen. Het schilderij van Koekoek laat de verschrikkingen zien van een storm op de Zuiderzee voor de bewoners van het laaggelegen eilandje. Zoals het in de romantiek paste met veel natuurgeweld en niet zonder enige overdrijving. Opmerkelijk is dat de storm op dit schilderij uit het oosten komt. Schokland lag dicht bij de vaste wal, bij Vollenhove. De wind waait dan over tien kilometer ondiep water. Een noodweer als Koekoek schilderde, wordt dan wel heel onwaarschijnlijk. Bij storm vanuit het oosten werd het water juist weggeblazen en was het vroeger mogelijk bij eb van Vollenhove naar Schokland te lopen over een drooggevallen zeebodem....!
