The Dutch Mooring
7 juli 2022
Er gaat al jaren een verhaal dat Hollandse palinghandelaren van de Engelse koning eeuwen geleden een vrije ankerplaats hadden gekregen op de Thames, vlak voor de belangrijkste vismarkt van Londen: Billingsgate Fishmarket. Op bovenstaand schilderij uit ca. 1840 (FSM) liggen palingaken geankerd voor de vismarkt tussen de London Bridge (rechts) en de Tower Bridge (niet zichtbaar, meer naar links). Daar mochten ze gratis ankeren aan de Dutch Mooring, op voorwaarde dat die ankerplaats steeds bezet bleef. Helaas is er nooit enig bewijs gevonden voor die riante toezegging. Geen akte, geen certificaat, niets. Volgens overlevering van de familie Visser, de palinghandelaren uit Heeg, zou het koninklijk privilege zelfs uit de 16 eeuw stammen. Maar waarom zou een Engelse koning zo'n privilege gunnen aan palinghandelaren uit een land dat niet eens als land erkend werd? Feit is wel, dat de Dutch Mooring bestond en dat er permanent enige aken geankerd lagen, zoals op foto's van ruim honderd jaar geleden te zien is. Voor dat vreemde privilege heb ik daarom iets bedacht.
Vanuit de ‘Lage landen aan de zee’ werd in de 17e eeuw reeds vis naar Londen geëxporteerd. Aanvankelijk niet vanuit Friesland, maar vanuit Holland. De palinghandel op Londen was lucratief, maar de Hollandse vissers konden niet meer aan de vraag voldoen, toen in de 17e en 18e eeuw veel meren in Holland werden ingepolderd en drooggelegd. Het waren Friese palinghandelaren die van die omstandigheid gebruik maakten en in de 18e eeuw de palinghandel op Londen overnamen van de Hollanders. In 1686 was de export van paling vanuit ons land formeel vrijgegeven en vanaf die tijd kon de aalhandel op Londen tot grote bloei komen. In Engeland besloot het parlement in 1699, dat Billingsgate Market een gespecialiseerde vismarkt moest worden ‘for all sorts of fish whatsoever”. Het mysterieuze recht van de vrije ankerplaats voor palinghandelaren uit de Republiek kan daarbij heel goed slechts een toezegging zijn geweest van de koning die daarna gedurende jaren gold en zo geleidelijk over is gegaan in een gewoonterecht. Het recht staat dan niet op papier, maar iedereen weet dat het geldig is. Die onbekende Engelse koning moet mijns inziens King William III zijn geweest. De stadhouder van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Willem III, prins van Oranje (1650-1702), die vanaf 1672, het Rampjaar, op jonge leeftijd tot stadhouder was benoemd. In 1677 werd de dochter van de Engelse koning Jacobus II, de protestantse Maria Stuart II (1662-1694), uitgehuwelijkt aan haar (eveneens protestantse) neef Willem III van Oranje. Die moest vervolgens om religieus-politieke redenen zijn katholieke schoonvader, King Jacobus II van Engeland, in 1689 van de troon stoten. Daarna kon Maria Stuart II het koningschap over Engeland, Ierland en (even later) ook Schotland aanbieden aan haar echtgenoot Willem van Oranje, waardoor er vanuit Londen een protestants bewind mogelijk werd, wat op dat moment in Engeland wenselijk werd geacht. Onder die omstandigheden is het niet ondenkbaar dat de Koning van Engeland, die tevens stadhouder van de Republiek was, de Hollandse palingvissers omstreeks het jaar 1700 een faciliteit aanbood van een vaste aanlegplaats in de Thames bij de vismarkt, op voorwaarde dat deze steeds bezet bleef. Een faciliteit die blijkbaar dus ook na het overlijden van de koning in 1702 is blijven bestaan. Toen de palinghandel vanuit Holland te lijden kreeg onder een tekort aan aal, en de Hollandse palinghandelaren niet meer voldoende konden leveren, zagen Friese palinghandelaren de kans schoon om de handel op Londen over te nemen. Het centrum van de palinghandel van de Republiek met Engeland werd verlegd naar het Friese dorpje Heeg, waar de firma Visser omstreeks 1750 een palinghandel voor de Londense markt begon. Die handel ging over generaties door en werd pas vlak voor de Tweede Wereldoorlog opgeheven. Mede vanwege het zeer behoudende beleid van de firma Visser, die bleef varen met de traditionele zeilende palingaken, terwijl de zeevaart al jaren eerder was overgestapt op stoomschepen en motorschepen. De ondergang van deze bijzondere traditie met palingaken is gegaan als een natuurlijk proces, want wil je overleven, dan moet je veranderen!
