Traditioneel en onveilig
11 december 2021
Er bestaat een groot verschil tussen moderne zeiljachten en traditionele platbodemjachten op gebied van veiligheid. Vooral de roefschepen zijn voor veel zeilers onder veel omstandigheden veel minder veilig dan de moderne kajuitjachten. De oorzaak is niet het schip als zodanig, maar de traditie dat de gebruikelijk geworden veiligheidsmaatregelen op jachten niet toegepast mogen worden op de klassieke platbodems. Op de foto (van Mindert Hepkema, ca. 1930) zeilt de ruim 10 meter lange boeier Tjet Rixt bij een stevige wind gereefd over een meer, ik denk de Peanster Ee bij Grouw. De bemanning zit veilig in de bollestal, beschut achter de roef. Maar wat als er gehandeld moet worden en een of meer bemanningsleden naar voren moeten? Het gelakte grenen dek van deze boeier is spekglad vanwege het overgekomen buiswater. Het schip vaart weliswaar op het binnenwater, maar ligt natuurlijk niet stil. Het is riskant op een slingerend schip gewoon rechtop door de warring, het gangboord, naar voren te lopen. Zeker voor iets oudere zeilers die minder vast op de voeten staan, eerder last van duizelingen hebben en lijden aan een minder goede coördinatie. Voordat je het weet, is zo'n bemanningslid verdwenen en ligt-ie in het water. Hij heeft ook niets om zich aan vast te houden en er is niets dat hem of haar tegenhoudt. Bovendien vinden veel zeilers het op het binnenwater wat overdreven om een reddingsvest te dragen.
Hoe anders kan dat gaan op een modern scherp zeiljacht. Dat heeft een zeerailing van minstens 60 cm. hoogte om het gehele schip met een preekstoel voor. Lastig om aan en van boord te gaan, maar veilig als je tijdens het zeilen over het dek moet. Als je uitglijdt, blijf je tenminste nog gewoon aan boord. Bij platbodems is een zeerailing op het potdek onbespreekbaar Bij jachten zijn alle zeilen bovendien meestal vanuit de kuip te bedienen. De fokkeschoten worden (uiteraard) vanuit de kuip bediend en niet bij de mast zoals bij de meeste boeiers. Het is bij moderne jachten echter ook heel gebruikelijk om de fok te voeren op een rolfokgarnituur, zodat je voor het zetten en wegnemen van de fok niet naar voren hoeft. Een rolfok op een platbodem wordt echter nauwelijks toegestaan en vergt ook bijzondere voorzieningen om die fok voldoende te kunnen spannen. Op open water zoals het IJsselmeer en groter is het op jachten ook gebruikelijk reddingsvesten te gebruiken en de bemanning met een lifeline te verbinden aan een voorziening over dek zodra die bij hoge golven naar voren gaat, zodat hij bij ruw weer verbonden blijft aan het schip mocht er iets verkeerd gaan. Dat gebruik (en zo'n voorziening) heb ik bij platbodemjachten nog nooit gezien. Daar scharrelt de bemanning over het gladde dek zonder veel mogelijkheden zich vast te houden, laat staan zich te zekeren. In die platbodemwereld is mijns inziens daarom te weinig besef van de risico's die er zijn, vooral op ruimer water. Juist platbodems gaan bijvoorbeeld op de korte, steile golven van het IJsselmeer als een gek tekeer. Desalniettemin zie je de bemanning van platbodems in de golven voor een haven naar voren gaan om het tuig te strijken, terwijl het veel veiliger is in de haven het tuig te hijsen of te strijken. Nu was het vroeger natuurlijk ook gebruikelijk te varen zonder veiligheidsvoorzieningen. De traditionele jachten volgen daarmee een vaartraditie. Vele vissers dachten dat het reeds voorbestemd was wanneer zij zouden sterven. Ook dachten sommigen dat zwemmen tot een levensstrijd in het water zou leiden en daarom beter niet geleerd kon worden om zo het lijden bij overboord vallen te verkorten. Veel moderne mensen blijken echter plezier te hebben in het nemen van risico's, want wat is een leven zonder spanning? Goed en veilig zeilen onder moeilijke omstandigheden lijkt mij echter al spannend genoeg. Daar hoef je het leven van anderen niet ook nog eens voor in gevaar te brengen.
