Zeldzaam
5 november 2020
In 2018 werd er vanuit Drachten een bijzondere 'Turfrace' voor skûtsjes en pramen georganiseerd naar Leeuwarden, die dat jaar culturele hoofdstad van Europa was. Een zeilwedstrijd waarbij (uiteraard) geen gebruik mocht worden gemaakt van de motor, maar die wel langs rakken kwam waar niet te zeilen was. Helemaal niet zo gemakkelijk dus. De start was echter eenvoudig. Bij een matige wind uit het noordoosten ben je zomaar vertrokken bij Drachten, waar je alleen maar naar het westen kunt varen. Op de foto zeilt 'De Jonge Trijntje' bij ruime wind. Dat is een bijzonder schip. Niet primair vanwege het Stijlzeil dat ik voor het skûtsje ontwierp voor het herdenken van 100-jaar De Stijl. De oprichter van De Stijl, Theo van Doesburg, heeft zijn eerste grote opdracht voor de overheid in Drachten gekregen, vandaar. Nee, het schip is bijzonder, omdat het in 2017 op de werf het Buitenstvallaat in Drachten gerestaureerd is en teruggebracht is in oude stijl. De stijl zoals het op dezelfde werf in 1909 gebouwd is. Het is daarmee een skûtsje dat er nog uitziet zoals deze vrachtscheepjes er oorspronkelijk uitzagen. Met de mast ver naar voren en de roef ver naar achteren, zodat er een zo groot mogelijk laadruim overblijft om bulklading te vervoeren. Bijna alle skûtsjes die je tegenwoordig ziet varen, zijn aangepast aan de nieuwe bestemming: recreatief varen. Zo'n scheepje zeilt natuurlijk beter als de mast twee meter naar achteren wordt verplaatst, ten koste van het ruim, waardoor het schip zeilend beter in balans te krijgen is. De roef zo ver naar achteren als bij een vrachtscheepje is ook onhandig, want een skûtsje is helemaal niet eenvoudig te zeilen. De schipper heeft de nodige bemanningsleden nodig aan boord en die moeten ook de ruimte hebben om de schoten aan te halen, de zwaarden op te halen of neer te laten etc.
Bij 'moderne' skûtsjes wordt de roef daarom een stukje naar voren geplaatst, ten koste van het ruim, zodat achterop voor vier man de ruimte ontstaat om het werk te doen. Door een skûtsje terug te brengen in de oorspronkelijke staat van een vrachtscheepje met zoveel mogelijk laadruimte, heb je dus geen optimaal zeilend schip gemaakt, maar wel een origineel exemplaar dat in onze tijd iets zeldzaams is geworden. En ja, dat Stijlzeil....dat is ook bijzonder en de kunstvorm stamt uit de tijd dat het skûtsje is gemaakt. Maar het staat uiteraard niet altijd op dit schip. Het skûtsje heeft ook nog een getaand katoenen tuig, dat bij de traditie hoort en eigenlijk in deze tijd van kunststofzeilen ook zeldzaam aan het worden is.
