Pag. 221-270 - Monografie 15 - Lemsteraken van visserman tot jacht
Waar zijn onze aken gebleven?
Deze vraag van de oud-Lemster Jan Wouda in 'Zuid-Friesland' van 28 februari 1980 vormde de aanleiding tot onderstaand overzicht. Maar nu luidt de vraag: Wáár zijn de in de zeiltijd gebouwde vissermansaken die nu nog als jacht in Nederland varen?
De zeiltijd
Het duurt in Lemmer tot halverwege de twintiger jaren alvorens de eerste motor door een visserman wordt gebruikt. Het was Liekele Poepjes die achter in de LE 69, een botter met de onmogelijke naam 'Schön wiederein zal nooit de leste zijn', een ijzeren koker had laten maken waarin hij als het windstil was een zware Penta aanhangmotor kon laten zakken.
Dit voorbeeld vond uiteraard navolging en na verloop van tijd werd bij de bouw van een nieuw schip al rekening gehouden met een te plaatsen motor. De echte zeiltijd was daarmee voorlopig voorbij en voor het doel van ons artikel leggen we de grens -overigens vrij willekeurig - bij het einde van de twintiger jaren.
De aak
In feite kun je in het geheel niet spreken van 'de' aak. Met dit woord, dat in ieder geval reeds in de 17e eeuw voorkomt, worden immers een aantal geheel verschillende scheepstypen aangeduid, en het woord komt in allerlei verbindingen voor, zoals visaak, botaak, mosselaak, palingaak, Wieringer-, Enkhuizer-, Workumer-, Lemster-, Hasselteraak, IJsselaak, boeieraak, zandaak, stevenaak en aak zonder meer.
Nu eens worden er ronde schepen mee aangeduid, dan weer platbodems, vaak zijn het vissersschepen maar ook vrachtschepen, meestal zijn het schepen met een kromme, min of meer gebogen voorsteven, maar uit een beschrijving van de bij uitstek deskundige F.N. van Loon zou kunnen worden afgeleid dat althans in het begin van de vorige eeuw ook voor overnaads gebouwde schepen van het schokkermodel de naam aak werd gebruikt. Met andere woorden, het woord aak biedt als zodanig geen enkel houvast als het gaat om een typebeschrijving.
SSRP Monografie 15 - Lemsteraken: van visserman tot jacht