Versiering aan Ronde en Platbodemjachten

Mevrouw Schouten heeft zich, als kundig beeldhouwster, ook zonder naslagvoorbeelden van haar taak kunnen kwijten. Maar de nieuwbakken bezitters van oude schepen, die van hun schip iets moois willen maken en er versiering op willen aanbrengen, waar moeten zij hun licht opsteken? Aansluitend op het initiatief van de heer Van Slooten zijn daarom tijdens de feesten te Hoorn en elders, foto's gemaakt van de versiering aan verschillende ronde en platbodem jachten, waarvan wij enkele series, met commentaar, zullen laten verschijnen. Eén en ander, naar wij hopen, tot meerdere glorie van het oud-Nederlandse ronde en platbodem scheepstype!
Noot: Op deze website staat een album met prachtige voorbeelden van scheepssierkunst!

17e Eeuw glorietijd

In de loop der eeuwen ontwikkelden zich verschillende scheepstypen, tot tenslotte in de 17e eeuw, onze glorietijd, de scheepvaart in onze streken een omvang had als nergens elders in Europa. Dit was ook de eeuw, waarin de pleziervaart zich tot een ongekende omvang ontwikkelde. Rijke kooplieden lieten mooie plezierjachten bouwen voor het „spelevaren". Als de Groot-mogende Heren ambtshalve op reis moesten, stonden hun prachtige Statenjachten ter beschikking en voor hooggeplaatste en vorstelijke personen werden rijkversierde jachten gebouwd.
Voor een „speeljacht" werd het grondtype van een of ander snelvarend vracht- of visserijschip gekozen, dat dan luxueus uitgevoerd en voor passagiers ingericht werd. Naar de zede des tijds werden deze plezierjachten prachtig - naar onze smaak zelfs vaak overdadig - versierd. Ook de oorlogs-, handels- en vrachtschepen uit die tijd werden immers rijkelijk versierd, vaak door beroemde beeldsnijders en schilders. Voorbeelden daarvan zijn te vinden op vele oude schilderijen (bijvoorbeeld van de beide Van der Velde's!) en ook op scheepsmodellen, die bewaard worden in Musea.

Vergeten Volkskunst

In den beginne had ieder roer een kop als aangrijpingspunt voor de helmstok, waarmee het schip werd bestuurd. Om verschillende redenen was het vaak noodzakelijk het roer van een hoger punt te kunnen hanteren. Voor dat doel werd in de kop een uitholling gemaakt, waardoor het mogelijk werd de helmstok in een schuine stand te plaatsen. Bij botters en dergelijke schepen ziet men deze constructie nog in functie. Maar waar de schepen groter werden, zoals bij de onderhavige tjalken en aanverwanten, daar werd het-op-hoger-stand zetten overbodig of onmogelijk. De kop verloor zijn functie. Echter kon zijn karakteristieke vorm als bekroning van het roer en afsluiting van het achterschip kwalijk gemist worden. Daarom zette hij verder zijn bestaan voort als „klik". U hoort het al: Mik-eraan, klik-eraf: het was een losopgezet stuk geworden! Deze Mik had dus geen functioneel, maar een esthetisch doel. Zoiets is zeldzaam bij een schip en zo kwam hier een gelegenheid voor de scheepsbouwer zijn artistieke zin uit te leven, want iets wat decoratie is, geniet een hoge mate van vrijheid.