Marie Thérèse

Het watersportbeeld in de haven van het Gooise Huizen wordt van extra fleur voorzien door een traditioneel schip: een Zeeuwse hengst. Het waren de tweelingbroers Toin en Maarten Noë die enkele maanden geleden hun 'radar' precies goed afgesteld hadden staan toen ze in de Muidertrekvaart, en half gezonken, een totaal verkommerde Zeeuwse hengst zagen liggen. Enig speurwerk naar en onderhandelingen met de eigenaar - een mijnheer Taal uit 's-Gravenzande - had tot resultaat dat ze het schip over konden slepen naar de nieuwe thuishaven Huizen.
'We moesten er onze auto voorverkopen,' aldus Maarten 'maar het doel stond ons scherp voor ogen, we gaan er mee naar de Sneekweek.' Pessimistische geesten vroegen dan de Sneekweek van 1980 zeker? En er waren er meer die het helemaal niet zo zagen zitten. De Huizer havenmeester Bakker stelde ze met die ouwe bak' zelfs een ultimatum: maximaal 4 dagen hier liggen en dan wegwezen, voor die ouwe rommel hebben we hier geen plaats'. Maar dat is allemaal al weer verleden tijd, met een ploeg van 10 jongens en meisjes gingen ze er tegen aan: kaaikrabben lakken schilderen, zwaarden repareren, laswerk alles gebeurde in eigen beheer en het resultaat in twee maanden: een mooi schip op het wateren de Zuidwal er weer een fraai silhouet bij.

Geachte Vrouwen en Heren.
Ik ben op zoek naar een boot. Het is een Lemmerhengst van begin vorige eeuw denk ik, die in 1903 die eigendom was van mijn grootvader die jaren lang President van de Royal Jacht club van België in Antwerpen is geweest. Ik weet dat de boot de 'Marie Thérèse' heel veel gevaren heeft in Holland. Ik heb het vermoeden, dat die nu terug in Holland zou moeten zijn. Hij heeft de boot in 1963 verkocht. Ik was toen nog te jong om me alle details van toen te kunnen herinneren. Mijn vraag is: weten jullie soms iets over de boot? Bestaat die nog?

Didier Pecher
dpecher@telenet.be

In 2011 stond in de provinciale Zeeuwse Courant een bericht over Hengsten en daarin werd vermeld dat de 'Marie Thérèse' op het droge zou staan in Hengstdijk.

Oproep

Ik ben op zoek naar een Lemmer-hengst uit het begin vorige eeuw. Ik denk uit 1903, die eigendom was van mijn grootvader die jaren¬lang President van de Royal Yacht Club van België in Antwerpen is geweest. Ik weet dat het schip, de 'Marie Thérèse', heel veel in Holland heeft gevaren en ik vermoed dat het schip nog in Holland zou kunnen zijn. Mijn grootvader heeft de boot in 1963 verkocht en ik was toen nog te jong om me details van vroeger te kunnen herinneren.
Mijn vraag is weten jullie soms iets over dit schip? Bestaat het nog? Zou het te koop zijn? Is het schip inmiddels gerestaureerd? Ik zou graag meer over dit schip willen weten en ik denk dat ik aan de goede deur klopt om een lichtje te doen branden.
Ik dank U bij voorbaat.
Met vriendelijke groeten, Didier Pecher, Brasschaat, België

Mijn vader was jarenlang eigenaar van de Marie Thérèse, maar heeft hem verkocht nadat wij naar Frankrijk verhuisden, in 1964. Ik heb gehoord dat het schip later is opgedoken bij de Brielse zeilschool. Ik weet niet of het daar nog is...
heyning@wxs.nl

De 'Marie Thérèse'

Bron: Ruimschoots no.1 van 2014

Toen Jos Broekaart de hengst d’n Bruinen in 1999 aan Tolerant had verkocht, kocht hij de Lemmerhengst Marie-Thérèse (MT). Na er enkele jaren mee gezeild te hebben werd het schip naast een van de stallingen van zijn boerderij in Zeeuws Vlaanderen geplaatst. Later werd de boerderij verkocht en de nieuwe eigenaar nam ineens de MT mee over. 

Twee jaar geleden kreeg Tolerant een mailtje van ene Didier Pecher (10-11-2012). Of we niets wisten van de MT, het vroegere schip van zijn grootvader. De familie was er al tientallen jaren naar op zoek. We hebben hem in contact gebracht met Michiel Verras die het schip ooit op een zelfgemaakte dieplader van het haventje van Paal naar de boerderij had vervoerd en het adres wel zou weten. Zo konden Didier, zijn broer en hun moeder het schip toch nog eens zien.

Dit jaar kregen we een mailtje van Lieven van der Tas, de nieuwe eigenaar. Of we geen koper wisten voor een scheepsmotor, zeilen van een Lemmerhengst, blokken. Of eventueel het hele schip. Alarm dus! Er zijn nog maar zo weinig Lemmerhengsten. 

Een afspraak gemaakt en naar Hengstdijk  gereden. Hengstdijk is een rustig schilderachtig gehuchtje in Zeeuws-Vlaanderen. De auto geparkeerd op een kronkelend dijkje en een passerende wandelaar legt uit dat de naam Hengstdijk niets te maken heeft met een hengst maar met de familienaam Hengis, de man die ooit die dijk bouwde rond 1150. Lieven heeft de boerderij en aangelanden prachtig gerestaureerd.

Op een gegeven moment heeft hij ook de ingepakte MT van zijn dekzeilen ontdaan. Er stonden enige decimeters water in, teken dat het schip wel degelijk waterdicht is. Wat we wel al wisten is dat de romp van het schip volledig in de polyester zit. Omdat Lieven het schip volledig uitgeruimd heeft valt het op dat een deel van de houten spanten zijn vervangen door metalen spanten.
Ook de bolders op het dek zijn niet meer van hout. Maar de motor doet het nog wel! De brede kuip is opvallend en ook het interieur is enorm ruim. Je kan je voorstellen hoe mooi het ooit geweest is!
Restauratie mogelijk? Misschien verder borduren op de combinatie van die stalen spanten en polyester? Lieven en zijn echtgenote waarderen de schoonheid van dit schip en zoeken er een nieuwe bestemming/eigenaar voor.

De geschiedenis van de 'Marie Thérèse'

Eén aanknopingspunt. We weten niet van wie Jos Broekaart het schip kocht en kunnen zijn adres niet meer achterhalen. Maar we hebben dus de achterkleinzoon Didier. Een afspraak gemaakt bij zijn nu 87-jarige moeder Christine, die 4 jaar was toen haar vader het schip kocht.
Haar vader, notaris Frederic Van Cutsem kocht het schip in 1933, dat toen al 'Marie Thérèse' heette en reeds tot jacht was verbouwd. In de jaren 35 werd er een betere kajuit op gezet bij Verras in Paal. Van Cutsem was ook “Président van de Royal Yacht Club de Belgique” (RYCB) te Antwerpen. In die jaren was er nog geen jachthaven op Linkeroever. De schepen lagen gewoon “op stroom” ten anker of waren er gemeerd langszij een steigertje. De platbodems lagen aan de binnenkant en vielen twee maal per dag droog.

De voor-oorlogse jaren

In voor- en naseizoen werd er gevaren in de weekends. Grote tochten waren dat niet. Er werd vertrokken op zaterdagmiddag vanwege de school. Bestemmingen naargelang het tij waren bijvoorbeeld Paal of Hansweert. Hansweert met toen nog de oude sluisjes en een gezellige pleisterplaats voor de binnenschippers. Winkels, cafeetjes en restaurantjes. Ook daar was een plaatsje voor de hengst die daar droogviel. De jeugd mocht met het bijbootje gaan wrikken. In de zomervakanties werd de MT vaak naar Veere gevaren. Ligplaats achter de sluis. Herinneringen aan het mee opendraaien van de sluizen.
Het Veerse Gat dat toch wel als tamelijk onstuimig ervaren werd. Maar er waren ook de tochten naar Friesland en naar de Wadden. Christine werd door haar vader opgeleid tot een nuttig bemanningslid. Tochten, later ook met de kleinkinderen.
Bruine zeilen en witte zeilen. De bruine zeilen (waarschijnlijk de oudste) waren voor dagelijks gebruik, de witte voor speciale gelegenheden zoals wedstrijden, paradevaren en de foto. Zeilen wisselen was niet zo’n probleem. Daar waren mannetjes voor op de jachtclub. Die werden overigens ook aangesteld als bemanning voor minder ervaren eigenaren van jachten. Maar dat was niet het geval bij Van Cutsem die we op oude foto’s heel ontspannen aan het roer zien staan.
Voor de oorlog lag het schip aan de Linkeroever. Tijdens de oorlog in Wintam (herinneringen aan een soort drijvende zomerwoning). De winterberging was in Paal bij Verras.

Na de Tweede Wereldoorlog

Na de oorlog lag het schip in Willemstad en de winterberging toen was bij van Duivendijk op Tholen. Op oudere leeftijd in 1963 (??), begon Van Cutsem wat tegen het varen op te zien. Dat verhaal kennen we al van andere schippers. Op een dag vertelde hij zijn dochter dat het schip verkocht was. Aan wie weet ze niet, ze had toen andere dingen aan haar hoofd. Vader overleed kort daarna op 63-jarige leeftijd. Daarna kwamen de herinneringen. 

Het prachtige model is gemaakt door W.K. Versteeg dat thuis staat. De nu 87-jarige Christine wijst me onder andere de plaats waar de lenspomp op het voordek stond. Zo’n ouderwetse, waar je eerst wat water in moest gieten en dan verticaal het water op het voordek moest pompen – één van haar jobkes dus. In de familie werden na 1963 verhalen opgehaald over die mooie tijd met dat schip. Christine en haar zonen gingen op zoek. In ieder haventje gingen ze wel eens kijken. Tot ze twee jaar geleden, eindelijk de MT terugvonden in Hengstdijk.

Ondertussen is het schip voorzien van stalen spanten en in de polyester gezet. Volgens Philibert Verras was het schip oorspronkelijk geregistreerd als CLN, Clinge en bestemd voor de visserij. Dat wijst er dus op dat een visser uit Kieldrecht of De Kauter (het latere Nieuw Namen, deelgemeente van Clinge) de eigenaar was.
In het visserijregister CLN komt de naam Marie-Thérèse niet voor. Maar het kan goed zijn dat de volgende eigenaar die het schip ombouwde tot jacht een nieuwe naam aan het schip gaf. Het jaartal 1902 staat vermeld op een koperen plaatje onder het model. Opvallend is wel dat het schip tot op heden niet meer omgedoopt werd!

Er zijn in 1902/1903 vier Lemmerhengsten gebouwd door Verras en drie bij De Klerk. Maar geen van de opdrachtgevers had Clinge als thuishaven (naar de suggestie van Franke Lok).

Van de periode 1963-2000 weten we helemaal niets!

Er is dus een blinde vlek in de geschiedenis van de 'Marie Thérèse'. Ik kan er het volgende over vertellen:
Vanaf 1966 was ik een aantal jaren zeilinstructeur bij Zeilschool ‘De Meeuw’ gevestigd aan de Batterijweg in Brielle aan het Brielse Meer. Met m’n achtergrond als zeeverkenner kon ik die zomer (als nog net 16 jarige) voor 3 weken aan de bak. Mooie zomers waren het.
Heel scherp herinner ik mij die prachtige donkere platbodem, ik kon mijn ogen er niet vanaf houden. Het was ook de eerste grote platbodem waar ik op zeilde en het bleek liefde voor altijd.
Een jaar of 3 à 4 voer het schip tijdens de weken van de zeilschool. Het fungeerde als moederschip voor de vloot 16 kwadraten (gehuurd bij Ottenhome, Loosdrecht), bij gebrek aan wind sleepte ze alles naar de thuishaven.
De 'Marie Thérèse' werd daarna verkocht aan de vader van één van de instructeurs. Voor onderhoud ging het schip op een werfje aan de noordkant van het Brielse meer. Er was schade door fout hellingen en er was brand aan boord. Het duurde heel lang voordat het schip weer in de vaart kwam. In de zomer van 1972 (?) zou de Lemmerhengst vanuit Muiden een week op het IJsselmeer zeilen. Een groep (oud) schippers van de zeilschool, waaronder ikzelf, voer op het gehuurde tjalkje de 'Amstel' (Eisenloeffel). De 'Marie Thérèse' kon door sterke aangroei echter niet meekomen en moest afhaken. Daarna heb ik niets meer van het schip vernomen.

Alle bijgaande foto’s zijn gemaakt op het Brielse meer, 1966/1967

Ik hoop dat foto’s en tekst meer info gaan opleveren. Ik heb geprobeerd om de nazaten van de zeilschooluitbater te benaderen. Dat is niet gelukt, m’n contact gegevens zijn 20 jaar oud. Helaas…