Werf(f)boek

Scheepswerf De Nijverheid aan het Buitenstvallaat is de enige historische werf in Drachten die de ontwikkelingen overleefde. In het midden van de I8e eeuw neemt Hayke Pieters (van der Werff) de scheepswerf aan de Noarderdwarsvaart in Drachten over. Aan de Langewijk, op de hoek met de Zuiderdwarsvaart, begint Ate Pieters van der Werff in 1863 een tweede scheepswerf. Beide werven liggen echter aan smalle vaarten, met haakse bochten en binnen twee sluizen. Alleen de derde werf, De Nijverheid bij het Buitenstvallaat van deDrachtstervaart, ligt aan open water, net buiten de buitenste schutsluis uit 1641 die in 1893 vervangen is door een moderner kunstwerk. Bij die werf kunnen daarom grotere schepen worden gebouwd. Ook wordt deze werf niet geconfronteerd met de gevolgen van het dempen van de vaarten in en rond Drachten in het midden van de 20e eeuw. De werf De Nijverheid is daarmee de erfgenaam geworden van 280 jaar Van der Werff scheepswerven in Drachten.

Het Voorwoord van de schrijver

Dit Werf(f)boek is een familieboek met daaraan toegevoegd een beschrijving van de talrijke scheepswerven van de familie. De geschiedenis van de familie zou namelijk niet compleet zijn zonder hun scheepswerven de revue te laten passeren.
Daarom is het boek in twee delen gesplitst: Deel 1 De Werven en Deel 2 De Familie.
Omdat de familienaam Van der Werf, met verschillende schrijfwijzen, afgeleid is van de werf waar onze voorvaderen als scheepsbouwers hun brood verdienden en omdat een werfboek het register is van de op een werf gebouwde schepen werd de titel Werf(f)boek gekozen. Behandeld worden in dit boek zowel de materiële productie van nieuwe schepen (Deel 1), als het immateriële resultaat (Deel 2) van de opdracht "Gaat heen en wordt talrijk" (Bijbeltekst Genesis 1 vers 28).
De oorsprong van de familie ligt, voor zover kon worden teruggezocht tot rond het jaar 1700, van de oudste voorvader Haycke Pytters in Drachten en van de kant van voormoeder Antje Martens in Leeuwarden en Lemmer. Onderzoek naar de herkomst van Haycke Pytters is vastgelopen. Het kan niet uitgesloten worden, dat hij de zoon is van ene "Pytter Haikes van Nes", die in de NH kerk in Workum op 1 december 1693 een niet nader genoemd kind van het mannelijk geslacht liet dopen. Deze Pieter was geen burger van Workum. Het zou kunnen zijn, dat hij een broer is van Claes Hayckes, die op 18 december 1657 te Workum trouwde met Lisck Abes. In het trouwboek is vermeld, dat Claes toen een attestatie van de kerkelijke gemeente in de stad Norden meebracht. Bij Norden in het Duitse Ost- Friesland ligt een dorpje Nesse. Het is zeer wel mogelijk, dat dit Nesse in Nederland als NES aangeduid werd. Claes kwam dan van Nes(se). Zijn twee zoons Haycke en Pytter Clases gebruiken ook de toevoeging "van Nes". Haycke Clases was houthandelaar en ook eigenaar van een scheepswerf in Workum. Later schijnt de vermelding "van Nes" bij de naam geleidelijk aan verdwenen te zijn. Van de zijde van het Niedersächsiche Staatsarchiv kwam het bericht, dat de kerkboeken van Norden en Nesse niet bewaard gebleven zijn. Verder onderzoek naar sporen bij de Friese plaatsen Nes en het vroegere Nes ten zuiden van Bremen, heeft niets opgeleverd. (Opm.: De schrijfwijze van persoonsnamen is niet uniform in de archiefstukken).
Voorvader Haycke Pytters was geen scheepstimmerman, maar pelmolenaar.
Het verhaal van het "huren van een huys met schuythuys in de Zuiderdrachten" in 1729 door Haycke Pytters en zijn vrouw Antje Martens, blijkt niet te kloppen. Dat verhaal, dat voor het eerst is verschenen in het boek "Smallingerland" van Spahr van der Hoek / co- auteur Henk Zwart (beiden overleden), is vervolgens in verschillende publicaties overgenomen en is een eigen leven gaan leiden en zal waarschijnlijk moeilijk uit te roeien zijn. Desgevraagd heeft Henk Zwart mij indertijd verteld, dat hij dit verhaal niet met feiten kon staven en noemde dat hij het op zijn beurt, op grond van "horen zeggen", had overgenomen. Op deze plaats bedank ik allen die geholpen hebben bij het onderzoek en mij met raad en daad terzijde hebben gestaan en wel in het bijzonder: - de leden van de familie, voor het beschikbaar stellen van gegevens, beeldmateriaal en voor het geduld dat ze hebben moeten oefenen, - de directie, vaste en vrijwillige medewerkers van Tresoar in Leeuwarden, het Nationaal Archief in Den Haag, het Provinciaal Archief Noord-Holland in Haarlem, het Centraal Bureau voor Genealogie (CBG) in Den Haag en van het Fries Scheepvaart Museum in Sneek, - collega-onderzoekers bij Tresoar en het CBG, - Peter Johannnes Van der Werff in Den Dolder, in het bijzonder voor zijn werk als corrector en stijl- adviseur; eveneens voor het beschikbaar stellen van foto's van door hem gemaakte schilderijen ter verfraaiing van dit boek, zoals op de voorplaat en speciaal in Deel 1, de Werven, - tenslotte, de voor mij belangrijkste persoon, mijn vrouw Antje, zonder wier hulp, geduld en liefde dit boek nooit had kunnen worden voltooid.
Het onderzoek heeft een 12-tal jaren in beslag genomen. Observeringen zijn veelal slechts momentopnames geweest in een omgeving die in beweging is: studies zijn voltooid, banen aangenomen, geboortes, huwelijken, sterfgevallen, fusie van kerkgenootschappen, aan- en verkoop van registergoederen, verlengen of inkorten van schepen, enz.: een deel van de gegevens is dus al verouderd. Hiervoor vraag ik van de lezer begrip, evenals voor mogelijke fouten die kunnen zijn ingeslopen. In de verwachting een welkome bijdrage geleverd te hebben voor het instandhouden van de familieband, wens ik de lezer een interessante confrontatie met de geschiedenis van onze familie.

Bridel (Luxemburg), 2009
Ate van der Werff

Het boek

Werf(f)boek
Twaalf families Van der Werf - Van der Werff
1685-2009

Een geslacht van Friese scheepsbouwers met hun nakomelingen oorspronkelijk afkomstig uit Drachten.

Dit familieboek is een niet-commerciële privé uitgave, in principe bestemd voor de leden van de familie. 
Auteur-samensteller van dit Werf(f)boek is: 
Ate Van der Werff 
Rue de la Sapinière 29 
L-8150 Bridel 
Luxemburg. 
tel. 00352 - 330 574 
e-mail avdwerff@pt.lu 
© 2009 Ate VAN DER WERFF 

Een exemplaar van dit boek is ter beschikking gesteld aan de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag. 
Er is geen ISBN-nummer aangevraagd. 
Druk: Lifoka kopie en print b.v. in Den Haag. 

Meer informatie

Over de werven en de schepen die in dit boek worden vermeld kunt u meer informtaie vinden op www.skutsjehistorie.nl en in bijgaand artikel wat in 2009 in de Spiegel der Zeilvaart is verschenen.