Prinsessejacht De Groene Draeck

Het boek

Dit boek is namelijk iets heel bijzonders. De uitgever heeft de tekst en de ontelbare illustraties destijds in handen gegeven van de lay-out-man Jan van Groningen te Rotterdam. Deze heeft elke bladzijde zo voortreffelijk in elkaar gezet dat het boek zelfs voor een analfabeet een prachtig Sinterklaascadeau is. U kijkt er alleen al voor een tientje aan af.
Er zijn natuurlijk foto's: van de prinses (heel leuke!) en van de bouw van het schip, van het interieur en het uiterlijk, van de onderdelen, de stapelloop en de overdracht. Er zijn tekeningen, zéér technische en minder technische er zijn aquarellen van andere Lemmeraken van de kunstschilder W.J. Dijk in Den Haag, En dan is er natuurlijk nog de tekst van de samensteller ir. J. Loeff en diens medewerkers E. Crone. C. J. W. van Waning, en W. Voorbeijtel Cannenburg. Zij vertellen u alles over Lemmeraken, over „De Groene Draeck" van Piet Heyn over het ontwerp van deze ,,Groene Draeck" de bouw er van, de inrichting, de uitrusting, het technische deel van het jacht en doen dat zo, dat bijna iedereen het meeste kan begrijpen. Eerlijk wordt toegegeven, dat het schip toch geen kampeerschip geworden is, zoals aanvankelijk werd beweerd. Dit is natuurlijk in de eerste plaats een boek voor liefhebbers van de watersport. Maar het is zo prachtig geworden, dat ook de niet-watersporters gauw eens moeten gaan kijken in de winkel. Neem een tientje mee, want je laat het toch niet liggen.

Ernst Crone, Voorzitter Comité „Varend Nederland" schrijft in zijn voorwoord:

De band tusschen de bewoners van ons land en de zee is hecht, hij stamt van ouden datum. Een ieder weet, hoe de geschiedenis van ons land met de zee is verweven en kent de rol eens door ons land, economisch en politiek, ter zee vervuld. Bekend is hoe wij, dank zij onze zeevaarders, een belangrijk aandeel bezitten in de ontdekking van scheepvaartwegen en de kennis van vreemde kusten. Roem en voorspoed heeft de zee ons gebracht, op deze en andere gebieden. En heden .....? Nog op dezen dag is de zee voor ons land van ongekend groote beteekenis. Zij brengt ons voedsel als weleer en vormt een bron van welvaart. De Hollanders, die onze koopvaardij dienen en de wereldzee bevaren, staan bekend als betrouwbare vervoerders van passagiers en van producten, die de mensch op één deel der aarde voortbrengt en die hij elders behoeft. Ons land brengt goede schepen voort en het levert degelijke menschen met gevoel van verantwoordelijkheid, die bekwaam met deze schepen weten om te gaan. Wij, bewoners van de lage landen, geboren en getogen in een zilte atmosfeer, wij dienen bij voortduring het oog op de zee gericht te houden. Niet alleen op de zee, óók op de groote rivieren, wier delta ons woongebied is en op onze wijdvertakte binnenwateren, onmisbare verkeersaderen vormend. Het is een kenmerk van ons land, dat een aanzienlijk deel der bevolking zich met voordeel en kundig op het water kan bewegen en te doen heeft met varen en schepen. Naast die menschen zijn er nog duizenden landgenooten, die - al hebben zij in hun dagelijksche werk niets met de zee uit te staan - toch hun hart en wezen aan het water verpand hebben. Gelukkig en vrij gevoelen de laatsten zich eerst als zij zich op het water kunnen begeven. Met hun bootje zoeken zij het even kostelijke, als karakteristieke, waterrijke deel van ons vaderland, met zijn meren en plassen, met zijn net van waterwegen, verrassende doorvaarten en groene oevers, alles tezamen een waardevol recreatiegebied voor de duizenden, voor wie het land te vol is.

Zoo zijn de leden van ons vorstenhuis reeds bijna gedurende vier eeuwen met „jachten" in contact gekomen

Deze band met het water bestaat van laag tot hoog en niet alleen voor hen aan wie hierboven werd gedacht. Ook voor de leden van ons vorstenhuis. Wanneer Prins Willem I zich door het land moest verplaatsen, deed hij dit per „jacht", al was zulk een jacht dan niet een vaartuig, dat voor genoegen werd gehouden. Zoo zijn de leden van ons vorstenhuis reeds bijna gedurende vier eeuwen met „jachten" in contact gekomen, een feit, dat in geen ander land is aan te wijzen. Aanvankelijk waren die schepen niet hun eigendom en kregen de Stadhouders ze in gebruik voor de uitoefening van hun functie, alsmede tot particulier gebruik, behoorende tot hun hofstaat. Die „jachten" waren in de eerste plaats middel van vervoer en zij werden van zoodanig belang geacht, dat het gereedmaken van het jacht in den tijd van Frederik Hendrik „het zadelen van sijn hoocheyts rijpaert" werd genoemd.
In 1795 eindigde het prinselijke jachtwezen, dat herleefde als een koninklijk jachtwezen na het herstel der onafhankelijkheid. Op het eerste koninklijke jacht, een paviljoenjacht, volgden twee raderstoomjachten: „de Leeuw" (1827-1882) en „de Valk" (1882-1898). Ons land mag zich gelukkig prijzen, dat leden van ons vorstenhuis, die maatregelen bevorderden met het doel de zeevaart tot hoogere ontwikkeling te brengen en die belangrijke initiatieven op het gebied der zeevaart hebben genomen, zich óók voor genoegen op het water hebben begeven.
Wie denkt hierbij niet in de eerste plaats aan Prins Hendrik (1820-1879), zoon van Koning Willem II, wiens naam in onze Marine en koopvaardij in hooge eere wordt gehouden, die de zeilsport stimuleerde, oprichter was van de eerste zeilvereeniging in ons land en die de organisatie van de zeilsport in goede banen trachtte te leiden, omdat hij hierin een belang voor het zeewezen zag? Prins Hendrik vermocht breeder en verder vooruit te zien, dan de beoefenaren der watersport van destijds konden opbrengen. Feitelijk zijn eerst in 1946 met de reorganisatie der Koninklijke Verbonden Nederlandsche Watersport Vereenigingen zijn wenschen en voorstellen volledig in vervulling gegaan. De Nederlandsche zeilsport is aan deze Oranje-telg grooten dank verschuldigd.

Lag het - gezien de geschiedenis - niet voor de hand, dat aan de Prinses een jacht werd aangeboden?

In 1937 werd de reeks van koninklijke jachten voortgezet, toen het Nederlandsche volk als deel van het nationaal huwelijksgeschenk het motorjacht „Piet Hein" aanbood aan onze Kroonprinses en Z.K.H. Prins Bernhard, hiermede uiting gevende aan de waardeering alom gevoeld voor den band tusschen het Oranje-huis en het water. Was in 1937 het huwelijk van H.K.H. Prinses Juliana de aanleiding, in 1956 deed zich wederom een belangrijk moment in ons vorstenhuis voor. Op den 31sten Januari vierde H.K.H. Prinses Beatrix Haar 18den verjaardag, waarmede de Prinses voor de wet meerderjarig werd. Lag het - gezien de geschiedenis - niet voor de hand, dat aan de Prinses, die zich gemakkelijk op het water beweegt, die Haar zeiljachtje, een „Valk", als de beste hanteert, die een geregelde bezoekster is van de Loosdrechtsche plassen en de Friesche meren en die tevens een breede belangstelling voor de scheepvaart koestert, een jacht werd aangeboden?
De gedachte hiertoe werd in Rotterdam uitgesproken en zij vond oogenblikkelijk weerklank in Amsterdam. Een Comité, zich noemende „Varend Nederland", werd samengesteld, bestaande uit vertegenwoordigers van bedrijven, die de zeevaart, kustvaart, Rijnvaart, sleepvaart, binnenvaart, visscherij, enz. beoefenen, voorts vertegenwoordigers van de Koninklijke Marine, reddingwezen, watersport, tegelijkertijd personen, die voor de watersport belangstelling koesteren en tot slot burgemeesters van gemeenten, die voorname watersportcentra bezitten. Een aantal groote bedrijven stelde zich garant voor de uitvoering van het plan, in de verwachting, dat dit laatste in breeden kring weerklank en medewerking zou opwekken. Op dezen grondslag ving het Comité zijn arbeid aan.

Het aanbod luidde een jacht geschikt om ermede de binnenwateren van ons land te bevaren

Spoedig daarop zijn enkele leden van het Comité, die tezamen een technische commissie vormden, voor een onderhoud door de Prinses ontvangen, teneinde met Haar de plannen nader te bespreken en de smaak der Prinses te leeren kennen. Waar het aanbod luidde een jacht geschikt om ermede de binnenwateren van ons land te bevaren, met inbegrip van Waddenzee, Zuiderzee, Zuidhollandsche en Zeeuwsche stroomen, is de keuze gevallen op een schip van nationaal type, een rond vaartuig. Teneinde het onderhoud niet te bezwarend te maken werd besloten tot een stalen schip, De Lemsteraak bleek het beste aan de verlangens te voldoen, waarom de keuze op dit scheepstype werd gesteld, een keuze die zonder twijfel tot velen in den lande sprak. Vier afgevaardigden van het Comité, zich noemende "Varend Nederland", t.w. de heer Mr. K. P. van der Mandele, Voorzitter der Kamer van Koophandel en Fabrieken te Rotterdam, Ernst Crone, schrijver dezes als Amsterdammer en voorzitter van het Comite en verder - zoals de Prinses had gewenscht - twee jeugdige watersportbeoefenaren, t.w. de heer H. Hietink, secretaris van het Comite en de heer C. H. Guepin uit Bussum, mochten op 31 Januari 1956 aan de Prinses, die op het Paleis Soestdijk deputaties ontving, door het aanbieden van een oorkonde Haar symbolisch het jacht aanbieden. De Prinses was verrast en hoogst verheugd, klapte van blijdschap in de handen en noemde het aanbod "een droom".
Spoedig daarop zijn enkele leden van het Comité, die tezamen een technische commissie vormden, voor een onderhoud door de Prinses ontvangen, teneinde met Haar de plannen nader te bespreken en de smaak der Prinses te leeren kennen. Waar het aanbod luidde een jacht geschikt om ermede de binnenwateren van ons land te bevaren, met inbegrip van Waddenzee, Zuiderzee, Zuidhollandsche en Zeeuwsche stroomen, is de keuze gevallen op een schip van nationaal type, een rond vaartuig.

De Lemsteraak bleek het beste aan de verlangens te voldoen

Teneinde het onderhoud niet te bezwarend te maken werd besloten tot een stalen schip, De Lemsteraak bleek het beste aan de verlangens te voldoen, waarom de keuze op dit scheepstype werd gesteld, een keuze die zonder twijfel tot velen in den lande sprak. Een gelukkige omstandigheid was, dat Lemmer, de bakermat van dit soort vaartuig, een bij uitstek deskundige op het gebied van Lemsteraken bezit. Het is de heer Ary de Boer, Aan hem stelde het Comité de vraag lijnen en tuigteekening te ontwerpen voor een Lemsteraak van vijftien meter lengte, fraai van lijn, snel en uitstekend manoeuvreerbaar. De he er De Boer voldeed naar het oordeel van het Comité aan deze opdracht. Meer algemeene plannen werden door de Technische Commissie uitgewerkt, Een opdracht werd gegeven aan de Amsterdamsche Scheepswerf G. de Vries Lentsch Jr. en in overleg met haar werd langdurig en met groote zorgvuldigheid gewerkt aan het op papier voorbereiden van de bouw en het overleggen van alle details. Het he eft lang geduurd alvorens deze papieren bouw tot tevredenheid was voltooid. Overhaasting zou hier uit den booze zijn geweest. Wijzigingen tijdens den bouw behooren bij jachtbouw, althans op essentieele punten, tot de opgaven, die vermeden dienen te worden.
Tenslotte kon met het klaarmaken van onderdeelen, zoo in staal als in hout, worden begonnen. De Prinses had bereids Haar schip „De Groene Draeck" genoemd en voor dit toekomstige vaartuig is op 16 Januari 1957 de kiel officieel gelegd geworden in tegenwoordigheid van de Particulier Secretaresse van H.K.H., Mejuffrouw Mr. M. Meurs, die de Prinses, die zich in het buitenland bevond, vertegenwoordigde.

De gebeeldhouwde draak op het roer

Dit was de aanvang van een bouw, die voor alle medewerkenden onvergetelijk is en wel dank zij de belangstelling en het medeleven door de Prinses aan den dag gelegd. Zelf heeft Zij aandeel in den bouw genomen door het beeldhouwwerk, dat de achterzijde van de kajuitopbouw en de stuurkuip siert, alsmede de berentanden en kluisborden te ontwerpen, terwijl Zij Haar critisch geoefend oog liet gaan over de gebeeldhouwde draak op het roer (door de SSRP aangeboden), het mastschild, de mastwortel en het overige beeldhouwwerk aan boord. 
De aanbieding van het schip heeft vreugde gebracht aan de Prinses, het medewerken aan den bouw heeft Haar voldoening verschaft. Moge dit schip, aan de Prinses geschonken door hen, die varen en die met schepen en water leven, Haar blijvend tot een vreugde zijn.

„De Groene Draeck” en de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten (SSRP)

De eerste voorzitter van de SSRP, C. J. W. Van Waning schrijft in het boek:
Dat H.K.H. Prinses Beatrix Haar keuze bepaalde op een Lemsteraak, heeft ieder verheugd, die in zijn hart een warm plekje heeft voor de typisch Nederlandse scheepsvormen, zoals deze in eeuwen zijn ontwikkeld en als het ware zijn vergroeid met ons waterland in al zijn verscheidenheid. Wie zou er meer verheugd mogen zijn over deze keus dan de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten en haar groeiend aantal vrienden? Deze Stichting, in oktober 1955 gegroeid uit de door het Friesch Scheepvaart Museum in april 1952 ingestelde Commissie Stamboek voor Friese Ronde Jachten, stelt zich ten doel de bevordering van de belangstelling voor het Ronde en Platbodemjacht.
In het „Stamboek" zijn thans meer dan 250 Ronde en Platbodemjachten ingeschreven, terwijl reeds vele gegevens zijn verzameld betreffende de historie, de traditie, de bouw en de bouwers van deze schepen.
In de watersportwereld neemt de Stichting haar eigen plaats in. Een watersportvereniging in de gewone betekenis van het woord, is zij niet. Zij organiseert ook geen wedstrijden, doch verleent wel medewerking aan watersportverenigingen, die wedstrijden voor Ronde en Platbodemjachten willen organiseren en vooral bij speciale watersportevenementen, welke een geschikte achtergrond vormen voor een reünie van Ronde en Platbodemjachten. Het aloude zeilen in admiraalschap vormt daarbij een vast nummer op het programma.
Wie zo de boeiers en Friese jachten, de botters en blazers, schokkers en hoogaarzen, de Lemsteraken, tjalken, schouwen en Staverse jollen in admiraalschap verenigd ziet, zoveel mogelijk soortgewijs gerangschikt in eskaders, beseft eerst goed, hoe nodig het is, dat Nederland niet alleen waakt over zijn natuur- en architectonische monumenten, doch ook over zijn „varende monumenten".
Het is juist daarom zo bijzonder verheugend, dat het Oranje-huis in de persoon van onze Kroonprinses een voorbeeld heeft gesteld, dat aan de gelukkig weer groeiende belangstelling voor onze ronde en platbodemschepen die aanmoediging moge geven, welke deze vaderlandse schepen zo ten volle verdienen. Deze aanmoediging is niet alleen gegeven door de keuze van een oud-Nederlands rond jacht, maar vooral ook door het aanvaarden van de functie van Beschermvrouwe van de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten op 15 juni, de dag, waarop „De Groene Draeck" aan Haar werd overgedragen.

Comité Varend Nederland

* Leden van de Technische Commissie

Uitgave N.V. Koninklijke Nederlandsche Boekdrukkerij H.A.M. Roelants te Schiedam - 1957

Inhoudsopgave

1. Een jacht voor onze kroonprinses - Ernst Crone
2. De Lemsteraak - C.J.W. van Waning
3. De Groene Draeck - W. Voorbeijtel Cannenburg
4. Het Ontwerp - Jan Loeff
5. De bouw van het jacht - Jan Loeff
6. Inrichting en uitrusting - Jan Loeff
7. Stapelloop en overdracht - Jan Loeff
8. Waar De Groene Draeck kan varen - Jan Loeff

Illustraties

Bij de foto op bladzijde 4, die „Varend Nederland" symboliseert, wordt over het meerderjarig worden van H.K.H. Prinses Beatrix gesproken. Dit heeft deze betekenis, dat H.K.H. alle rechten, hieraan verbonden verlangt, indien zij tot de troon geroepen zou worden.
De illustraties op de bladzijden 10, 13, 16, 19 en 20 zijn reprodukties van werken van de kunstschilder W. J. Dijk - 's-Gravenhage. Blz. 10: Visserijbedrijf te Kornwerderzand met in het midden een Lemsteraak. Blz. 13: Lemsteraken de haven uitvarende. Blz. 16: Lemsteraakjacht voor de wind. Blz. 19: Lemsteraak bij de wind de haven aanlopend. Blz. 20: Uitvarende Lemsteraken.
G. G. F. van Vliet te Schiedam ontwierp het bandvignet, terwijl ook de illustraties op de bladzijden 7, 33, 60, 61, 84 en 85 van zijn hand zijn.
De illustratie op blz. 23 is een detail van de kaart op blz. 27. De afbeelding op blz. 28 is afkomstig van de zilveren sigarettendoos, die Prinses Beatrix door de heer K. A. Citroen - Blaricum werd aangeboden.
De afbeelding op blz. 22 stelt een gravure van Piet Heyn voor, afkomstig uit het Ned. Hist. Scheepvaartmuseum te Amsterdam, waarvan ook de bovenste twee foto's op blz. 6 en die op blz. 25 en 26 komen. De afbeelding op blz. 27 is uit de collectie van het Rijksmuseum - Amsterdam.
De foto, die het stofomslag siert, alsmede het merendeel van de foto's uit het binnenwerk, zijn van Hein de Bouter te Amsterdam. Verder verleenden de volgende fotografen hun medewerking: C. de Boer te Haarlem foto blz. 3; S. C. Kroos te Rotterdam foto blz. 4; W. Loopuyt te Amsterdam foto blz. 6 (onder); A.N.P. te Amsterdam foto's blz. 8 (boven) en blz. 55;
G.W.L. Oppenheim te Amsterdam foto's blz. 77 (boven) en 79; N.F.P. te Amsterdam foto's blz. 74, 75, 76, 77 (onder), 80, 81 en de foto's onder de panorama-foto, welke laatste speciaal voor deze uitgave door Martelhoff te Amsterdam werd vervaardigd.
De waterkaarten werden getekend naar gegevens verstrekt door het Bureau voor Watertoerisme te Amsterdam.
De opengewerkte langsdoorsnede van het jacht (blz. 68/69) werd speciaal voor dit boek getekend door de Gebrs. Das te Haarlem.
De in het boek voorkomende technische tekeningen (ook op de schutbladen) werden gereproduceerd naar de originelen, voor dit doel beschikbaar gesteld door de N.V. Amsterdamsche Scheepswerf G. de Vries Lentsch Jr. te Amsterdam.
De foto-litho's van het offsetgedeelte (blz. 9 t/m 24) alsmede de kleurenclichés werden vervaardigd door de N.V. Reproductie Compagnie te Rotterdam. De overige clichés zijn ten dele afkomstig van hetzelfde bedrijf, ten dele van de afdeling Chemigrafie van de N.V. Koninklijke Nederlandsche Boekdrukkerij H.A.M. Roelants te Schiedam.

GESCHENKEN: Onderdelen, uitrustingstukken, e.d. gedurende de bouw van „De Groene Draeck" aangeboden door personen, verenigingen, instellingen, industriële- en handelsondernemingen

A. DE BOER Lemmer
ontwerp, voor wat betreft lijnen- en tuig-tekening*
STICHTING STAMBOEK RONDE- EN PLATBODEMJACHTEN Wassenaar
de draak op het roer
KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE ZEILEN ROEIVEREENIGING Amsterdam en de KONINKLIJKE WATERSPORTVEREENIGING „LOOSDRECHT" Loosdrecht
beeldhouwwerk tegen de achterwand van de roef en de mastwortel
KONINKLIJKE MARINEJACHTCLUB Den Helder
gebeeldhouwde berentanden en kluisborden
N.V. AMSTERDAMSCHE SCHEEPSWERF G. DE VRIES LENTSCH Jr. Amsterdam
mastschild en bedelbalk
ILLUSTRISSIMUS SENATUS STUDIOSORUM AMSTELODAMEMIUM
saluutkanon
N.V. KUSTVAART-REEDERIJ VAN DUDOK DE WIT & Co Amsterdam
mast
DE UNIE VAN WATERTOERISTEN Amsterdam
boegspriet
N.V. NEDERLANDSE GEREEDSCHAPPEN MAATSCHAPPIJ (NEGEMA) Bussum
roestvrij stalen band om de giek*
N.V. VEREENIGDE TOUWFABRIEKEN Rotterdam
touwwerk en staaldraad*
N.V. VERENIGDE TEXTIEL- EN OLIEFABRIEKEN, P. H. KAARS SIJPESTEYN Krommenie
het zeildoek voor de zeilen*
HET FRIESE BEDRIJFSLEVEN
het vervaardigen van grootzeil, fok, botter fok en kluiver, waarvoor het zeildoek als geschenk was aangeboden, bovendien de jager
STREEKCOMITE „VAREND NEDERLAND" (KAGERPLASSEN, BRASEMERMEER, NIEUWE MEER, WESTEINDERPLASSEN)
de zwaarden
W. VAN WEST & ZONEN, MACHINE- EN ZUIGERVERENFABRIEK C.V. Amsterdam
twee zwaardlieren*
HOUTINDUSTRIE „ST. JOZEF" JAC. LINSSEN Maasbracht
stuurrad*
KONINKLIJKE AMSTERDAMSCHE ROEI- EN ZEILVEREENIGING „DE HOOP" Amsterdam
ploegschaaranker
KONINKLIJKE DORDRECHTSCHE ROEI- EN ZEILVEREENIGING Dordrecht
stokanker
TASELAAR'S HANDEL MAATSCHAPPIJ Rotterdam
twee katankers*
MILITAIR- EN BURGERPERSONEEL VAN DE KONINKLIJKE MILITAIRE ACADEMIE Breda
standaard van H.K.H. Prinses Beatrix
J. S. BICKER CAARTEN Amsterdam
geus
N.V. HANDELSVENNOOTSCHAP v/h HENDK. VEDER Rotterdam
Nederlandse vlag, internationale seinvlaggen, blauwe wimpel*
Ir. J. D. WALLER Driebergen
scheepsbel
KONINKLIJKE ROEI- EN ZEILVEREENIGING „DE MAAS" Rotterdam
glazen-slaande klok en barometer
KONINKLIJKE MARINE, MARVA AFDELING 's-Gravenhage
prismakijker
J. M. SCHMIDT'S OPTISCHE INSTRUMENT-HANDEL, N.V. Amsterdam
Berk prismakijker, Luchs 7 x 50*
N.V. OBSERVATOR Rotterdam
vloeistofkompas met nachthuis*
J. VAN DER PLAS Vlaardingen
handlog met logglaasje
MEVROUW A. SONDERMAN-SPEERSTRA Amsterdam
snelheidsmeter
G. W. W. C. BARON VAN HOEVELL Amsterdam
hand-windmeter
NEDERLANDSCHE VEREENIGING VAN JACHTSCHIPPERS Amsterdam
internationaal seinboek
KON. NEDERL. TOERISTENBOND A.N.W.B. 's-Gravenpage
waterkaarten en Almanak voor Water­toerisme *
NATIONALE VEREENIGING „HET ZEI­LEND SCHOOLSCHIP" Wassenaar
zeekaarten der Waddenzee, Zuiderzee, Z.-Hollandse en Zeeuwse stromen
FIRMA L. J. HARRI Amsterdam
parallellineaal*
INSTITUUT VOOR SCHEEPVAART EN LUCHTVAART Rotterdam
het Binnenaanvaringsreglement
VERENIGDE GRONINGSE SCHEEPS­WERVEN „NOORDERGROEP" Groningen
motorinstallatie
N.V. ZALTBOMMELSCHE STUW­SCHROEVENFABRIEK Zaltbommel
scheepsschroef en reserveschroef*
GROENEVELD, VAN DER POLL & CO'S ELECTROTECHNISCHE FABRIEK N.V. Amsterdam
dynamo en de gehele elektrische instal­latie*
FIRMA KOOPMAN & CO Amsterdam
de batterij voor starten en verlichting*
N.V. ECONOSTO Rotterdam
appendages voor machine-installatie*
MERREM & LA PORTE N.V. Amsterdam
Bloctube systeem voor bediening van de motor*
N.V. NEDERLANDSCHE ALUMINIUM MAATSCHAPPIJ Utrecht
aluminium vloerplaten*
N.V. INDUSTRIEELE MAATSCHAPPIJ GEBR. VAN SWAAY 's-Gravenhage
koelmachine-installatie*
N.V. PHILIPS'
GLOEILAMPENFABRIEKEN Eindhoven
isolatiemateriaal en een radio-ontvangtoestel*
R.S. STOKVIS & ZONEN N.V. Amsterdam
kist met gereedschappen*
HANDEL MAATSCHAPPIJ SCHULTE & CO N.V. Amersfoort
lenspomp*
N.V. NOORD-HOLLANDSCHE
ASBESTFABRIEK v/h J. DE BOER & CO Amsterdam
CO2 brand blusinstallatie in de machinekamer*
N.V. PROFILTRA Amsterdam
thermische isolatie voor brandbeveiliging*
HERTEL & CO Amsterdam
isolatie van uitlaat- en warmwaterleidingen*
DE MELKER'S HANDELSONDERNEMING N.V. 's-Gravenhage
brandblussers*
LIPS' BRANDKASTEN EN SLOTEN-FABRIEKEN N.V. Dordrecht
sloten*
KOCO, FABRIEK VAN ALUMINIUM PRODUCTEN Voorschoten
aluminium ladder in vooronder*
KLAAS KNOP FONDS Terschelling
schiemanswerk aan de loopplank*
GRONA C.V. RUBBERFABRIEK Dordrecht
2 stootwillen*
KONINKLIJKE LAK-, VERNIS- EN VERFFABRIEK MOLIJN & CO N.V. Rotterdam
verf, lak en vernis*
INDUSTRIEELE HANDELMAATSCHAPPIJ F. PIETERSON & CO N.V. Rotterdam
rubber deckcompound*
A. HELFFER N.V. Amsterdam
plastic bekleding van wanden en tafels*
N.V. NEDERLANDSCHE LINOLEUM-FABRIEK „KROMMENIE" Krommenie
plastic asbest vloertegels en linoleum*
JHR. C. E. GRASWINCKEL Wapenveld
glas-in-lood ramen
N.V. INTERCODAM Amsterdam
mozaïek tegels voor vloerbedekking*
MEUBELSTUDIO ATLANTIC Amsterdam
compleet stoffeerwerk, drie salonstoelen*
L. TROST & CO  N.V. Rotterdam
„Vynide" kunstlederen cockpitkussens en „Perstorp" bekledingsplaten*
CONVAIR Amsterdam
meubel- en interieurstoffen*
AMSTERDAMSE LEDIKANTEN FABRIEK Amsterdam
spiraalmatrassen*
N.V. RUBBERFABRIEKEN IR. L. M. GLAZENER Harderwijk
schuimrubber matrassen*
J. P. WYERS INDUSTRIE- EN HANDELSONDERNEMING N.V. Amsterdam
tapijten en spreien*
N.V. RUBBERFABRIEKEN VREDESTEIN Loosduinen
rubber matten*
MEVROUW L. BERGÉ-FARWICK Vught
plastic douche-gordijnen
N. PALMBOOM Heiloo
geknoopt vloerkleed
MATROZEN INSTITUUT VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE ZEIL- EN ROEIVEREENIGING Amsterdam
gespekte mat
JAN KRIJNEN Landsmeer
plattingmat en twee stootkussens
J. L. H. SMITS & CO BITUMEN N.V. Amsterdam
bitumen bekleding*
LETTERINDUSTRIE „METALET" GRAVEERINRICHTING Amsterdam
naamplaten*
N.V. FABRIEK VAN METAALWAREN TOMADO Dordrecht
3 roosters in de koelkast*
METERFABRIEK Dordrecht
drievlams butagas kooktoestel*
C. J. VAN DEN BROEK TECHNISCHE GROOTHANDEL Haarlem - Amsterdam
butagashaard voor salon*
SHELL NEDERLAND N.V. 's-Gravenhage
controle op en onderhoud van de installatie voor flessengas*
NEDERLANDSCHE FABRIEK VOOR GLASBEWERKING „MORLANG" Amsterdam
spiegels*
NEDERLANDSCHE MEDAILLE-HANDEL A. L. 1-1. VREDE Utrecht
toiletspiegel*
VARENDE GEMEENTE VAN DE HERVORMDE KERK Amsterdam
9 nieuwe testamenten en psalmboeken
KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE MAATSCHAPPIJ TOT BEVORDERING DER GENEESKUNST, AFDELING ZUTPHEN Zutphen
verbandkist
LEIDSE VROUWELIJKE STUDENTEN. ROEIVERENIGING „DE VLIET" Leiden
naaidoos
MEVROUW C. E. SANDBERG-DE VLIEGER Wassenaar
beddelakens en slopen
N.V. HELMONDSCHE TEXTIEL MAATSCHAPPIJ Helmond
wollen dekens en waterdichte jassen*
N.V. NEDERLAND v/h D. ENGEL JR. Woerden
baddoeken*
MEVROUW G. TAKELAS-BAKKER Veendam
ontbijtservet en vingerdoekjes
FIRMA N. F. VAN GELDER & CO Amsterdam
eetservies en theeservies*
POTTERIJ „DE DRIEHOEK" Huizen N.H.
gekleurde mokken en grijze etenskommen *
POTTENBAKKERIJ VERMEULEN Zoeterwoude
aardewerk kroezen*
N.V. GEROFABRIEK Zeist
zilmeta vorken, lepels, messen en schalen en artikelen voor de kombuis*
N.V. KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE GLASFABRIEK LEERDAM Leerdam
glaswerk*
ORANJE VERENIGING „APELDOORN" EN DE CHRISTELIJKE ORANJE VERENIGING „KONINGIN JULIANA" Apeldoorn
vier opvouwbare aluminium dekstoelen
THERESE VAN DUYL-SCHWARTZE STICHTING
gedreven zilveren schaal
LEIDSCHE STUDENTEN CORPS Leiden
Zilveren houder voor luciferdoos
K. A. CITROEN Blaricum
zilveren sigarettendoos*
DE HEER EN MEVROUW TUININGA-BOISSEVAIN Helmond
koperen kandelaar
MUTERO INTERIEUR ARCHITECTUUR Rotterdam
houtsnede op circulaire
N.V. KONINKLIJKE NEDERLANDSCHE BOEKDRUKKERIJ H. A. M. ROELANTS Schiedam
gastenboek
RIJKSPOLITIE TE WATER Amsterdam
sloep met aanhangmotor
FIRMA HANS BROOD Haarlem
halfmodel van „De Groene Draeck"*

* Deze schenkingen zijn van firma's, instellingen of personen, die de desbetreffende artikelen vervaardigen of verhandelen, of die deze diensten verrichten.