2020 nummer 11: De tjotter 'Noorderling'
Wat er allemaal ooit is vastgelegd ....
In het digitale tijdperk waarin wij leven bestaan zogenaamde App groepjes. Hierin wordt soms allerlei gekkigheid gecommuniceerd.
Om te beginnen: Ik stuurde laatst een foto binnen zo’n groepje rond met de volgende begeleidende tekst:
“Alle tegenstrijdigheden bij elkaar: Een Groninger vlag op een hoogaars die 'De Zeeuw' heet en een ligplaats in Drenthe heeft”. Een antwoord volgde snel: “Een tjotter die 'Noorderling' heet en een Friese vlag aan de gaffel heeft en gezeild wordt door een halve Indonesiër ……”
Misschien kun je uit de onzin hiervoor opmaken, dat wij van onze schepen maar een rommeltje maken en dat we de Stamboek Criteria aan onze laars lappen, maar niets is minder waar. Je mag jezelf ook wel eens op de hak nemen.
Robin van Son
Robin is in 2019 eigenaar geworden van de tjotter 'Noorderling'. Een scheepje met een heel eigen karakter. Nog steeds is het niet duidelijk wie haar gebouwd heeft, maar het is duidelijk dat de bouwer wel iemand met kennis en inzicht was. Overduidelijk is zichtbaar dat er in de loop der jaren het nodige met het scheepje gebeurd is waardoor het uiterlijk veranderd is. Niet extreem, maar duidelijk zichtbaar. Details kloppen niet meer. Robin en ondergetekende proberen de geschiedenis van het scheepje te achterhalen en Robin probeert aan de hand van oude foto’s, die we inmiddels terug hebben gevonden, haar haar oude gezicht terug te geven.
In 2019 lekte ze en ze bleef lekken. Een slechte kielplank, bodem en verbindingen, met gladde roestvrijstalen spijkers verbonden, waren er de oorzaak van. Dat de kielplank inmiddels vervangen is zal duidelijk zijn. Dat veel gladde roestvrij stalen spijkers weggehaald zijn zult u ook begrijpen. Maar, er is heel veel meer gedaan. Inmiddels is een groot gedeelte van het onderwaterschip vernieuwd. Ik heb Robin naar het "waarom zo?” gevraagd en hij kwam met een aantal steekwoorden en explicaties.
Voor hem is het belangrijk dat zijn tjotter weer het uiterlijk krijgt zoals ze dat aantoonbaar in 1946 had. Naar deze situatie wil hij haar terug brengen. Hoe ze er oorspronkelijk uit heeft gezien weten we niet. Het volgende zegt hij er zelf over in de historische beschouwing die ik over de Noorderling aan het schrijven ben. Het geeft aan hoe hij en ik aankijken tegen de historische context waarin je een dergelijk schip moet plaatsen en hoe je daar verantwoord mee om kunt gaan.
Waarom zo?
Ik hou van details in afwerking zowel van hout als metaal. Een oud jacht moet je blijven intrigeren. Eigenlijk moet je er steeds weer nieuwe dingen aan blijven ontdekken. Dat maakt zulke jachtjes lekker en het beslag is daar en wezenlijk onderdeel van. Bij de Noorderling was er helaas weinig oud beslag over. De lummel en het lummelpotje waren van de gaffels van rvs spanners gemaakt. Iedereen kan een stuk ijzer buigen en er een gaatje in boren, maar het lijkt niet. Ik zoek naar andere oplossingen, het moet meer authentiek zijn.
Repareren is een plank, een spant, een schroef vervangen. Restaureren is eerst onderzoeken hoe het gezeten heeft, hoe het eruit gezien heeft, hoe het gemaakt is, wat er gebruikt is en vervolgens deze kennis gebruiken om het nieuwe deel te maken. Ik hou van de historie en het ontdekken van de geschiedenis en vooral hoe het er vroeger uitzag. Zichtbaar roestvrij staal hoort daar niet bij. Zeker niet bij een tjotter. Voor de bevestiging van de houten delen worden wel roestvrij stalen schroeven gebruikt. Wanneer de verwachting is dat de delen nog een keer los gehaald moeten worden, dan heb je bij het gebruik van roestvrij staal heel veel voordeel. De schroeven worden dan wel afgedopt met een eikenhouten propje.
Ik steek liever meer tijd in hetgeen ik doe. Alles moet goed passen. Tussen alle niet goed sluitende constructies kan water komen en wanneer dat niet goed droogt is de eerste bron voor houtrot een feit. Wanneer je met een paar keer extra schaven een beter sluitende naad krijgt, dan moet je dat doen. Je moet er ook rekening houden dat de schroeven de gangen goed tegen de leggers aan trekken. Ik vind het leuk om constructies uit te denken en problemen op te lossen. Zo heb ik drie maanden nagedacht hoe ik de boutgaten moest boren door het doft en de mastkokerwangen. Ik heb er met de nodige mensen over van gedachten gewisseld. Uiteindelijk heb ik een boormal gemaakt en in een half uur was het klaar. De boor kwam precies daar door het doft waar ik het wilde hebben.
Keuzes maken
Wanneer je zelfs lummelbeslag laat smeden naar oud voorbeeld, en het vervolgens verft om het roesten tegen te gaan, dan maak je een bewuste keuze die niet op zich staat. Mag je dan spreken van restaureren? Volgens mij maak je dan keuzes, die criteria overbodig maken. Zo gaan we nog proefmonsters maken om te kijken hoe je moderne verven minder hoogglanzend kunt maken. Hiermee gaan we kijken of we de tjotter het uiterlijk daarmee de uitstraling van 1946 kunnen geven. Dit laatste geldt alleen voor deze tjotter. Voor ieder ander schip ligt dit anders. Impliciet betekent dit dus dat een nieuw schip met de inzichten en technische mogelijkheden van dat moment gebouwd wordt. Waarschijnlijk met moderne twee componenten lakken, roestvrijstaal en door de computer gesneden zeilen ……..
Nog een foto uit de oude doos
De boot heette toen nog 'Radja'.
Er zijn een aantal details waar ik u op wil wijzen:
- De witte loopplank is tevens een bank in de kuip en kan heel multifunctioneel weggenomen worden.
- De voorstag is van touw zoals dat vroeger bij deze scheepjes gebruikelijk was.
- De stootstrip op de boot is echt een ijzeren halfrond. Het geeft haar een stoer uiterlijk. De strip is veel zwaarder dan de messing halfronde strips die tegenwoordig in de handel verkrijgbaar zijn.
- De boot is helemaal gelakt of geverfd. Maar de lak is bij lange na niet zo hoogglanzend als de lakken die je tegenwoordig op onze boten ziet.
Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.