2011-9: Het Stamboek in beweging
Spiegel der Zeilvaart november 2011 nummer 9
Het Stamboek kent al een geschiedenis sinds 1955, toen het officieel is opgericht als Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten. De belangrijkste taak was en is nog steeds het vastleggen van de historie van en rond onze Ronde en Platbodemjachten voor de toekomstige generaties. De mogelijkheden om een goede administratie op te zetten waren in het begin beperkt. Er werd volstaan met veelal handgeschreven aantekeningen en in het gunstigste geval getypt. Vanaf het begin werd de administratie gevoerd vanuit het secretariaat van de SSRP. Mr. Dr. T. Huitema, bekend van het standaardwerk 'Ronde en Platbodemjachten', was daarbij een belangrijke naam. Veel later heeft men vastgesteld dat het archief, het echte Stamboek, een zodanig veel omvattend gebeuren is, dat de rol van Stamboekbeheerder in het leven werd geroepen, naast de Secretaris. Hennie Witteman, Jan Brilleman en de laatste zeven jaren Thom Vos hebben er voor gezorgd dat er nu meters archiefmateriaal beschikbaar is over de ingeschreven schepen in het Stamboek. Daarnaast heeft ook het, in prachtig nieuwe stijl heropende Fries Scheepvaart Museum in Sneek, een belangrijke rol als `echt' archief van het Stamboek.
Criteria
Na het overlijden van Thom Vos, lijkt de historische situatie van Secretariaat en Stamboek weer op die van vroeger; namelijk gesitueerd op één adres. Rita Eissens-van Goor werd benoemd als Secretaris in de Stichting en ik (Jan Eissens) werd met onmiddellijke ingang benoemd tot Stamboekbeheerder, toen die functie vacant werd. Omdat er tegelijkertijd ook hard werd gewerkt aan een compleet nieuwe opzet van de automatisering en presentatie van het Stamboek, verliep de overgang niet zo soepel als we hadden gehoopt. Maar de daarbij opgelopen achterstand hebben we afgelopen zomer gelukkig weer in kunnen lopen. Er zijn tientallen schepen nieuw-of her-ingeschreven. Deze ingeschreven schepen voldoen allemaal aan de Criteria die het Stamboek daarvoor heeft gesteld. Criteria die overigens steeds worden getoetst aan de veranderende wereld rond om ons heen. De Criteria voor schepen die voor de inschrijving bij de Stichting Stamboek Ronde en Platbodemjachten in aanmerking komen, hebben de doelstelling om een kader te bieden voor de diversiteit en eigenheid van de verschillende typen traditionele zeilschepen die er ooit voeren in Nederland. Alleen schepen die authentiek zijn en die het karakter, het wezen van de soort van schepen waartoe ze behoren, belichamen, komen in aanmerking voor opname in het Stamboek.
Varende Monumenten
Naast de historische schepen van voor 1950, de datum die het Stamboek hanteert als absolute einddatum van overgang van zeil- naar motorvaart, worden ook schepen van jongere leeftijd ingeschreven in de categorieregisters van het Stamboek, als ze op voldoende wijze voldoen aan de kenmerken, zoals vastgelegd in deze Criteria. Bij de (her)inschrijving wordt elk jacht ingedeeld in één van de vier volgende categorieën:
- Een categorie Ronde en Platbodemjachten in hun oorspronkelijke vorm. Dit zijn schepen gebouwd vóór negentienhonderd vijftig en in hun oorspronkelijke vorm en bouwwijze behouden gebleven of gerestaureerd, zodat zij voldoen aan de criteria voor opneming in categorie A1 of A2 van het Nationaal Register van Varende Monumenten.
- Een categorie ronde en platbodemjachten gebouwd na 1950, welke zijn gebouwd en gerestaureerd volgens de oorspronkelijke vormen en bouwwijzen van de jachten behorende tot categorie A.
- Een categorie overige Ronde en Platbodemjachten, niet behorend tot de onder A, B of C genoemde, doch die geheel of nagenoeg geheel voldoet aan de gestelde criteria voor de Oud-Nederlandse Ronde en Platbodemjachten, zoals geformuleerd op het moment, dat zij werden gebouwd, met uitzondering van de Tjalken en Skûtsjes. Voor deze twee typen zijn de in 1997 vastgestelde criteria bepalend.
Categorie X
Daarnaast kent het Stamboek ook nog een Categorie X. Dat is helaas de grootste groep schepen in het Stamboek. Schepen die ooit ingeschreven zijn geweest in het Stamboek en waarin (als de regels zijn gevolgd) een Stamboekplaquette aanwezig hoort te zijn. In de presentaties van het Stamboek, de schepenlijst op papier en op onze website worden deze 'inactieve' schepen net zo getoond als de schepen van onze donateurs, de `actieve' schepen. Dat leidt vaak tot misverstanden. Eigenaren denken dat hun schip gewoon in het Stamboek staat ingeschreven en gaan er daarbij van uit dat zij verder geen actie te hoeven ondernemen, behalve soms, in het gunstigste geval, een mailtje met daarin een wijziging van de gepresenteerde gegevens. Daar gaan we nu verandering in brengen.
De titel van dit artikel heet niet voor niets "Stamboek in beweging"
Een paar maanden geleden heeft de Vereniging van Vrienden van het Stamboek (VSRP) haar plan tot 2015 gepresenteerd: Meer samen, meer gelegenheden creëren waarbij eigenaren elkaar kunnen ontmoeten; meer leden actief; meer leden. Het Stamboek wil daar een vierde punt aan toevoegen: meer 'actieve' schepen en veel meer informatie. Binnen het Stamboek wordt nu hard gewerkt om alle beschikbare informatie over de schepen, het archief, voor zover zinvol, via het Internet te gaan ontsluiten. In de presentatie gaan we een onderscheid maken tussen de 'inactieve' (X) schepen en de 'actieve'. We hopen daarbij de eigenaren te bewegen om nog eens kritisch te kijken naar de presentatie van hun schip in het Stamboek en te overwegen donateur van de Stichting en lid van de VSRP te worden. Want het Stamboek is er bij gebaat om zoveel mogelijk actieve eigenaren te betrekken bij de ontwikkeling van het Stamboek naar de toekomst.
Standaardwerken
Naast het eerder genoemde standaard werk van Huitema, waar op dit moment hard wordt gewerkt aan een totale revisie om alle verkregen, nieuwe informatie te verwerken, mogen ook de boeken over de Ronde jachten van Vermeer niet onvermeld blijven. Daarnaast komt er, mede dankzij het grenzeloze Internet, steeds meer onbekende informatie beschikbaar. Er zijn de laatste tijd belangrijke boeken verschenen over groepen historische Ronde jachten of een specifiek Fries jacht, Tjalken en Skûtsjes, en binnenkort zijn ook de Lemsteraken aan de beurt. Allemaal mogelijk dankzij de medewerking van (oud)eigenaren, die op hun manier gaten in de historie van schepen opvullen.
Ontwikkelingen
Ook heeft het Stamboek een belangrijke taak bij de ontwikkeling van nieuwe schepen in Categorie D. Het afgelopen jaar is er in de Spiegel uitgebreid gepubliceerd over de ontwikkelingen in de wereld van de Lemsteraken. De in samenspraak met de klassenorganisatie opgestelde criteria zijn leidend voor de inschrijving in het Stamboek en dus het verkrijgen van een Meetbrief. Ontwikkeling waar-in het Stamboek een heel actieve rol speelt. Naast de publicaties in de Spiegel, kunt u ten allen tijde alle informatie over het Stamboek, de wijzigingen en de actuele schepenlijst bekijken.
Vragen?
Heeft u vragen of opmerkingen over het Stamboek? Reageer via de website. Bent u eigenaar van een eerder in het Stamboek ingeschreven jacht, maar bent u als eigenaar niet bekend bij het Stamboek? Meldt ons dat. Het kan heel eenvoudig via het reactieformulier bij uw schip op de website. Wij nemen dan contact met u op. Heeft u nieuwe informatie over uw ingeschreven schip in het Stamboek? Stuur het ons! Wij zijn dit jaar weer uitgebreid aanwezig met onze stand op de Klassieke Schepenbeurs. We willen u daar graag ontmoeten! Wij houden u op de hoogte van de ontwikkelingen, vanaf nu weer maandelijks in onze onvolprezen 35 jarige Spiegel der Zeilvaart!
SdZ november 2011 nummer 9 - Stamboek in beweging
Jan Eissens, Stamboekbeheerder
stamboek@ssrp.nl