2025-05 In documentatie zit ons DNA
Tijdens de komende Lustrumreünie van de SSRP in Heeg zullen de jachteigenaren je graag vertellen over alle bijzonderheden van hun schip mits de geschiedenis uitgezocht is Juist daar maakt de SSRP zich sterk voor En er blijkt grote interesse voor te bestaan, want de website wordt veel en vaak geraadpleegd.
Tijdens de komende Lustrumreünie van de SSRP in Heeg kun je vele schepen bewonderen. Ben je nieuwgierig naar de herkomst kunnen de eigenaren je mogelijk meer bijzonderheden over hun schip vertellen als de geschiedenis uitgezocht is. Iets waar de SSRP zich sterk voor maakt. Peter Hamer heeft dat voor veel schepen gedaan en schrijft het volgende over de geschiedenis van het documenteren.
Hoe breder het aanbod, hoe groter de klantenkring
Het is een leidend principe in de supermarkt: hoe breder het aanbod, hoe groter de klantenkring. Hetzelfde geldt met enige fantasie voor de website van het Stamboek: naarmate er de laatste jaren meer activiteit ontstond en meer achtergrond informatie geboden werd, nam het aantal bezoekers toe. Met andere woorden: het groeiende aanbod van relevante informatie zorgt voor toenemende belangstelling. Niet toevallig een van de doelstellingen van de SSRP.
Daaruit blijkt dat, in tegenstelling tot wat er vaak wordt beweerd, er wel degelijk interesse is in de achtergronden van ons maritiem erfgoed. Al die achtergrondinformatie is de weerslag van wat er ooit gedocumenteerd is in logboeken, werfboeken, foto’s en restauratieverslagen, en wat door enthousiaste eigenaren bijgehouden, verzameld en bewaard is.
We spreken dan over het geheel van feiten en verhalen dat invloed heeft gehad op de ontwikkeling van ons varend erfgoed. Dat loopt van sociale en economische ontwikkelingen via scheepsbouwkunde en het schippersambacht tot technologische ontwikkelingen en esthetische normen.Al deze gegevens samen vormen de basis voor de kennis van de achtergrond van onze schepen. Mits ze gedocumenteerd en toegankelijk zijn.
De bijbel van Huitema
De oorspronkelijke doelstelling van de SSRP was de promotie van de belangstelling voor het varen met traditionele jachten en het behoud van wat er nog restte van de vloot van voor 1940. Vandaar de eerste reünie in 1953 en de latere Lustrumreünies om al dat moois breed aan de mensen te tonen. Er werd weliswaar rekening mee gehouden dat er nog wat nieuwbouw zou plaatsvinden, maar dat was niet de hoofdzaak. Overvallen door de onverwachte en stormachtige ontwikkeling van de jachtbouw, de zich wijzigende gebruikseisen en de daarmee gepaard gaande toepassing van nieuwe ideeën, materialen en technieken, manifesteerde zich de noodzaak om de klassieke jachten breed te beschrijven.
Een eerste aanzet daartoe dateert van 1962, met het boek ‘Ronde en Platbodemjachten’ van Dr. T. Huitema, waarin naast de Friese ook diverse Hollandse typen zijn beschreven. Het besef dat een meer inclusieve benadering nodig was resulteerde in 1977 in de monografieën die werden uitgegeven door de SSRP. Die waren primair gericht op de ronde Friese schepen, met beschrijvingen van een jacht, het betreffende type, de bouwers en werven. De nadruk lag daarbij vooral op de scheepstypen van voor 1940 en hun uiterlijke verschijning. Daarmee werd de toenmalige kennis van de vooroorlogse traditionele jachten voor het eerst breed gedocumenteerd.
Vele publicaties volgden in de loop van de jaren, waarbij meer aandacht werd besteed aan wat er schuil ging achter het uiterlijk van een schip. Ontwerp, bouwgeschiedenis, het oorspronkelijke gebruik, vaargebieden en eventuele modificaties, en niet te vergeten de mensen, werven en hun ambacht zijn onmisbaar gebleken om een volledig beeld te verkrijgen van de ontwikkeling van de verschillende typen schepen. En daarmee van de ontwikkeling van het transport over water als essentiële factor voor de sociale en maatschappelijke ontwikkelingen van ons land.
Bewaren is belangrijk
Die informatie is gelukkig nog grotendeels terug te vinden in allerlei archieven en persoonlijke verzamelingen en verhalen. Het is alleen versnipperd en soms moeilijk te vinden, maar als je zoekt is het verbazingwekkend wat er zoal bewaard is gebleven. Als je de moeite neemt die informatie te ontdekken en samen te brengen is het resultaat vaak verbazingwekkend, en biedt toenemend inzicht in de achtergronden van je schip. In het waarom van het ontwerp, de invloed van de oorspronkelijke bouwwijze en van het gebruik in de praktijk. Dat geldt voor al onze traditionele jachten, historisch zowel als recent gebouwd. En als je begint te zoeken wordt het boeiender naarmate je meer te weten komt. Het is meer dan nostalgie, meer dan een bevlieging. Documentatie weerspiegelt herkomst, geschiedenis, beïnvloeding en buitenechtelijke strapatsen van een type. Documentatie vormt het DNA van onze maritieme geschiedenis.
Voor zover het de traditionele jachten betreft is dat de kracht van het Stamboek, waarin al die door leden en eigenaren aangedragen informatie wordt verzameld en toegankelijk gemaakt. Het documenteert de geschiedenis van het traditionele jacht zoals die zich tot op de dag van vandaag heeft ontwikkelt, toegankelijk met een paar muisklikken voor iedere geïnteresseerde.
Veel informatie is door de verschillende behoudsorganisaties al verzameld, en op hun eigen manier toegankelijk gemaakt. Idealiter zouden al die verzamelingen te onderzoeken zijn vanaf één enkel toegangspunt. Wie neemt het initiatief ?
Peter Hamer / Jan Eissens
Spiegel der Zeilvaart Mei 2025 nummer 5: In documentatie zit ons DNA