Bruin goud
23 januari 2019
Wat voor ons op dit moment nog het aardgas is, dat was eeuwen lang voor Nederland de turf. Vanaf de 16e eeuw was turf dé delfstof waar de Verenigde Nederlanden groot mee zijn geworden. Turf was onze energiebron voor verwarming, voor bedrijvigheid en industrie. Daarin was ons land uniek binnen Europa en het zorgde voor een sterke concurrentiepositie. Turf kon bij ons namelijk goedkoop en grootschalig worden gewonnen. De veengebieden lagen er laag, zodat afgegraven veen met schepen goedkoop afgevoerd kon worden. Aanvankelijk werd er in Holland veen afgegraven en verwerkt tot turf, maar door de jaren heen schoof de veenderij op naar het oosten. In de 19e eeuw werd de veenderij nog vooral in het noorden en oosten van het land uitgevoerd.
Waar het veen was afgegraven, ontstonden ondiepe plassen en meren. Buitenlandse toeristen begrepen daar niets van. Die gekke Hollanders strijden tegen de zee om hun land dat normaal onder water zou staan droog te houden en vervolgens graven ze het land dat ze hebben af om er water van te maken. Op dit moment, bij de dreiging van een stijgende zeespiegel, is het ook interessant te weten dat wij honderd jaar geleden een laag van twee meter veen hebben afgegraven omdat we dat bruine goud, zoals de turf werd genoemd, nodig hadden. Het platteland werd probleemloos twee meter omlaag gebracht en soms nog veel meer. Zo rond 1900 was de meeste turf afgegraven en kwam er concurrentie van het zwarte goud: steenkool uit Duitsland en later ook uit Nederland. Grote delen van het platteland waren door de veenderij echter onleefbaar geworden. Het was veranderd in een waterland vol petgaten en smalle stroken grond, weerribben. Vanaf 1819 verplichtte de overheid de verveners daarom dat de uitgeveende gronden na afloop drooggelegd moesten worden. Het gebied werd omzoomd met een dijk en molens maalden het water over de dijk in een polderkanaal, waarna de polder voor landbouw gebruikt kon worden. Eigenlijk kennen we in Nederland helemaal geen natuur. Wat wij natuur noemen, is cultuur, door ons zelf gemaakte natuur.
