De Zaanse gondel
Een project van Timo Kruk en Nick van Straalen, twee leerlingen van de HMC mbo vakschool voor hout, meubel en interieur in Amsterdam
Op de Klassiek schepenbeurs in Den Helder in 2017 kwamen Timo en Nick langs om enthousiast over hun school-project te vertellen. In 2018 werd tijdens de beurs in Den Helder duidelijk dat er in een jaar tijd veel werk was verzet.
’Monetgondel’ wordt de boot genoemd die twee leerlingen van de HMC mbo vakschool voor hout, meubel en interieur in Amsterdam bouwen. Gereconstrueerd op basis van de Zaanse schilderijen (en met name ’Huizen aan de Achterzaan’) die Claude Monet in 1871 in Zaandam maakte. In zomer 2019 moet de eikenhouten, handgemaakte boot klaar zijn. Dan komt hij in de Zaan te liggen bij het Monetatelier aan de Westzijde. Van roer tot stok meet het ambachtelijke vaartuig straks zeven meter.
Zeven meter lang, van roer tot spriet, wordt deze platbodem volledig uit eiken planken opgebouwd. Timo Kruk (20) en Nick van Straalen (23) zijn al maanden bezig met hun project. Voor hun studie hadden ze voor een willekeurige opdrachtgever een sloep kunnen bouwen die na de traditionele doop anoniem ergens door de grachten van de hoofdstad zou gaan varen, maar ze voelden meer voor een project met een grotere reikwijdte. Via een Facebookoproep kwamen de mannen in contact met Gert Schouten van het Monet Atelier in Zaandam, dat al langer plannen heeft om de kennis en schoonheid van Monets schilderijen uit te dragen. In 1871 schilderde de Fransman Claude Monet tijdens zijn maandenlang verblijf in de Zaanstreek veel molens, maar ook bootjes in de Zaan.
Het Monet Atelier probeert al enige tijd meer wetenswaardigheden over de vaartuigen (zoals Oostzaanse jollen) terug te vinden. Met het nabouwen van een boot uit de schilderijen van Monet komt de schilder nog eens extra in de schijnwerpers te staan. Nick en Timo namen de uitdaging aan, kwamen naar het Monet Atelier, gingen naar het Openluchtmuseum in Arnhem (waar de enige erkende ’Zaanse gondel’ ligt) en bouwen nu de platbodem uit het schilderij ’Huizen aan de Voorzaan’ na. Op het doek is het een roeiboot, maar in werkelijkheid konden ook een mast en een zeil geplaatst worden, afhankelijk van de weersomstandigheden en de vaarroute.
De voortgang van het project van Timo Kruk en Nick van Straalen is te volgen op:
http://www.monetschip.nl
Verwant aan de punter
De bouwwijze van een platte bodem aan één of twee einden aan te scherpen, hier stevens op te richten en daaraan vrij rechte scheepswanden te bevestigen, is iets dat in ons land bij veel scheepstypes is toegepast. Niet alleen de punter behoort tot dit grondtype, maar ook de schokker, de hoogaars, de hengst, de pluut, de grondel, ook de vrij onbekende Zaanse gondel en de onlangs in het Stamboek ingeschreven Waterlandse melkschuit (overigens met ligplaats in ... Durgerdam). Waarschijnlijk is het land rond de Zuiderzee het "geboorteland" van de punters. Dit kun je bijna aflezen aan de verspreiding van het type. Ook in Aalsmeer zijn punters gebouwd. De grundel, de Zaanse jollen en de Waterlandse schuitjes zijn regelrecht familie van de punter, Deze soorten stammen uit streken onmiddellijk grenzend aan de westkust van het IJsselmeer, waar ook punterachtigen werden gebruikt voor de visserij. Het is dus aan te nemen, dat de vorm van deze binnenvaartuigen zijn ontleend aan de Zuiderzee-vorm en op eigen wijze zijn aangepast.
