Zandaak
In de nieuwe opzet van de beschrijving van de in het Stamboek opgenomen scheepstypes staat de tijdlijn van de ontwikkeling van het betreffende type centraal (=vergelijkbaar met bijv. het Stamboek van koeien met de ontwikkeling van het ras. De laatste koe in dat Stamboek is een doorontwikkeling van de eerst opgenomen koe). In die tijdlijn zitten allerlei duidelijk beschreven momenten, waarin aanpassingen werden doorgevoerd en bepalend waren voor de verdere ontwikkeling van het type.
Als een schip van een bepaald type bij het Stamboek wordt aangemeld is aan de hand van de benoemde kenmerken direct duidelijk of het ook echt om een schip van dat type gaat. Met het jaartal van de bouw kan dan direct worden “ingeprikt” in de tijdslijn van het type om duidelijk te zien waar het schip in de ontwikkelingsfase van het type zit en kan het worden gerelateerd aan de sociaal-maatschappelijke en technologische ontwikkelingen in die tijd. Dit wordt weergeven in de algemene Tijdlijn van de ontwikkeling van de Ronde en Platbodemjachten.
We proberen alle in het Stamboek opgenomen scheepstypes op deze manier te beschrijven. Op onze Boekenplank is daarover al veel informatie te vinden. het verhaal is nog lang niet af, maar bij veel scheepstypes staat de verwijzing al naar de nieuwe opzet van de beschrijvingen van de oude scheepstypes.
De ontwikkeling van de Zandaak bekijken we vanuit een breed perspectief, waarbij de ontwikkeling van het scheepstype en de geschiedenissen van de schepen als uitgangspunt worden gehanteerd.
De Zandaak in het kort
De zandaak is een type, dat in lijn overeenkomst vertoont met de Hagenaar. De afmetingen zijn echter wat kleiner, en evenals de paviljoentjalk heeft de zandaak een verhoogd achterdek. De sluis te Vreeswijk bergt zeer vaak schepen van deze soort; zij vervoeren grint en rivierzand, meestal geheel voor eigen rekening van den schipper, die aan de baggermolens op de rivieren het zand inkoopt en het elders, bij aannemers of handelaren, om contant geld per kubieke el weer verhandelt. De zandaak heeft soms mooie lijnen; het schip wordt alleen nog van staal gebouwd. Meestal is het zeer kleurig geschilderd.