De Waakzaamheid - Wester - Lioe Goe Maroe

De boeier 'Wester', de vroegere 'De Waakzaamheid', kwam in het bezit van Dr. G. L. B. Themann, nadat deze jarenlang de houten Lemsteraak 'Henderika' had gehad. De 'Wester' was een oude paviljoen-boeier, die vroeger als recherchevaartuig had dienst gedaan. Zij eindigde haar avontuurlijk schepenleven in Japan, waarheen zij in 1932 werd verkocht. Na een verbouwing te hebben ondergaan, reisde zij als deklast op het stoomschip 'Waalkerk' naar Kobe, waar de nieuwe eigenaar, P. de Vries, haar de naam gaf van 'Lioe Goe Maroe'.

Voor het geheel ingerichte schip werd de bouw begroot op een totaalbedrag van f 4509,60, waarin f 2500,- was opgenomen voor het bouwen van de romp door Eeltje Holtrop. Het archief bevat twee bestekken. Een daarvan was duidelijk het definitieve bestek ten behoeve van de bouw van de romp en bevat de handtekeningen van Eeltje Holtrop en van de secretaris van het college van Hoogheemraden mr P. Cunaeus, alsmede die van de constructeur/toezichthouder Folkert Nicolaas van Loon. De door Van Loon opgestelde tekst van dit bestek is hieronder opgenomen.

Bestek boeier 'De Waakzaamheid'

Bestek van een Zeiljacht geheel overdekt, behalve de stuurstoel, die gevloerd is;
Lang over stevens 43; wijd binnen den huid 13 1/2 dus buiten 14;
diep van onder de kiel op het dek 6;
en binnen op de vloering onder het dek 5 Amsterdamsche voeten,
ten dienste van de H. Heeren Hoogheemraden van Rijnland door Eeltje Teetses Holtrop te IJlst
onder toezicht van den constructeur FN. van Loon van Leeuwarden.

Uitwendige form
Het Jacht zal worden gebouwd eene kiel die 5 Duim buiten den bodem steekt, naar de gegevene tekening in 9 spanten, in de gedaante van de Heer van Bienema's Boeijer, doch met wat minder zeeg, en wat meerder gering aan de einden. Voor met een beslagene steven, band, draam, vaste boorden, met ene verheffingsrand met gielingen. Braadspil in hoofden, vooronderluik met een kap, kistluik in 2 delen, hoge kokerwangen, grote roef, warings, en stuurstoel en een kort kajuitje onder de stuurpen, waarin een' secreet. De bochten en boorden invallende, en gerand met 3 gangen. In de roef wederzijdsch lichtgaten met een sponning. Het voorschot van 't klein Cajuitje rondformig. Twee capitale beklede zijbanken in de stuurstoel: voor met schuiven, alles op aanwijzing te maken, hoofdzakelijk op de volgende wijze; de onderdelen aan den constructeur gelaten nader te bepalen.

Ontwerp

Zoals uit de tekeningen en het bestek blijkt, zou het nieuw te bouwen inspectievaartuig een paviljoenjacht worden, een boeierachtig schip met achter de stuurstoel een overdekte leefruimte, het paviljoen (in het bestek het cajuitje genoemd). Omdat het in bijzonder ondiepe wateren zou moeten opereren moest de diepgang beperkt blijven. Van Loon schrijft hierover aan zijn opdrachtgever:
... Ik zal zorgen dat het jagt niet meer als 2 1/2 voet diepgang heeft, zodat het geëquipeerd de 2 3/4 voet niet overtreft en in het vervolg ook niet zal overtreffen. Zo nodig zal ik het op 2 voeten kunnen maken, maar dan is het inderdaad niet zo veilig bij stormweer of donderbuien. Ik geve de veiligheid de eerste plaats, de snelheid de tweede en de bevalligheid de derde, als ik het zo uitdrukken mag....

Het resultaat

De inrichting van de boeier was vrij luxueus uitgevoerd. De binnenbetimmering van de kajuit en het paviljoen was in mahoniehout met geverniste iepen panelen, in het paviljoen een rondgaande `canapé' met trijpen kussens. De rondhouten waren geleverd door Siebolt de Vries te Woudsend, de zeilen door Petrus Visser te Heeg. Ongeveer op de overeengekomen datum half april 1833 liep de boeier "De Waakzaamheid" te water. Van Loon was zeer ingenomen met het resultaat, temeer daar hij zich in zijn hoedanigheid van scheepsontwerper nog steeds enigszins ondergewaardeerd voelde en zich met dit schip wilde bewijzen. Hij zeilde het zelf met de hulp van een door het Hoogheemraadschap ter beschikking gestelde schipper naar Holland over.

Tabaksdoos als dank

Ook de Hoogheemraden van Rijnland waren blijkbaar ingenomen met het nieuwe schip. Zij vereerden Van Loon met een aandenken in de vorm van een zilveren tabaksdoos, waarin de volgende tekst gegrift:
Ten bewijze van tevredenheid en dank voor de zorg waarmede de Heer F.N. van Loon het opzigt en bestuur gehouden heeft over den aanbouw van een extra snelzeilend Jagt, wordt deze doos, door Dijkgraaf en Hoogheemraden van Rhijnland, aan den-zelven ten geschenke aangeboden.
Leijden, den 1 Augustus 1833.
Deze doos is heden in het bezit van mevrouw M. Kuipers-Boschma te Leeuwarden.

Levensloop

Een lange levensloop bij Rijnland heeft de zogenoemde meerboeier niet gehad; slechts zestien jaar heeft hij dienstgedaan. Door de drooglegging van de Haarlemmermeer werd hij overbodig en te groot om op de overblijvende kleinere wateren te gebruiken. In de vergadering van 30 april 1849 werd door het college van Hoogheemraden definitief besloten de boeier te verkopen; in voorkomende gevallen wilde men eventueel de kleinere stadsboeier van Leiden huren. De openbare verkoping werd opgedragen aan het cargadoorskantoor Lublink en Van Meeteren te Amsterdam; een der voorwaarden was dat het wapen van Rijnland van tevoren verwijderd moest worden. De verkoping vond plaats op maandag 4 juni 1849 aan de Singel tussen de Korsjessteeg en de Roomolensteeg.

Veiling in 1849

De aankondiging van de veiling bevatte de volgende omschrijving:
Een extra goed onderhouden groote buitengewoon snelzeilende en bijzonder fraai en gemakkelijk ingerigte BOEIJER, genaamd "de Waakzaamheid", met deszelfs opstaand en loopend Want, en onderstaande Inventaris.
De verkoop leverde een bedrag op van f 1043,28. Wij weten niet wie de boeier kocht, zodat over de historie na 1849 helaas niets bekend is.

Model gemaakt in 1979

In het jaar 1979 werd het feit gevierd dat het Hoogheemraadschap van Rijnland zich 400 jaar geleden in de stad Leiden had gevestigd. Door de Watersportvereniging 'Braassemermeer' werd toen aan het Hoogheemraadschap een schaalmodel van de boeier "De Waakzaamheid" (1:15) aangeboden. Dit model was gebouwd door de heer A. van der Starre te 's-Gravenhage, die daarvoor de bewaard gebleven tekeningen en andere bescheiden uit het archief van het Hoogheemraadschap had geraadpleegd. De bijgaande foto's geven een beeld van hoe de Meerboeier van Rijnland' er moet hebben uitgezien.

Van Poppe de Boer uit Zeerijp ontvingen we een aantal foto's van een Boeier, waarop zijn vader Poppe de Boer uit een schippersfamilie uit Lemmer, te zien is. Hij werkte op de werf Fort te Warmond. Ook heeft hij rond 1931 op het zeilschip de 'Zonnetij IV' als bemanningslid gevaren. Helaas is hij later verdronken. De vraag is: Welke boeier is dit?

Zeer waarschijnlijk gaat het hier om de Boeier 'Waakzaamheid' van het HoogheemRaadschap van Rijnland. De afmeting kan kloppen, paviljoen, korte roef, Eeltje Teadzes & Van Loon lijn en details... stuurrad en lieren kunnen een latere aanpassing zijn. Als dit klopt, is het natuurlijk intrigerend waar deze boeier tussen de verkoop door HHR in 1849 en het maken van de foto heeft uitgehangen en waar het nadien is gebleven.
In het jubileumboek van “De Maas” wordt het schip beschreven als de boeier “Wester”. Het eerste, houten, schip is op de foto hieronder is deze boeier. Verder komt er in De Waterkampioen uit de dertiger jaren een fotoverslag voor dat het schip vervoerd wordt naar Indonesië.

Ik kreeg een film van de Kaagweek 1925 toegestuurd van Jaap Berhard en Gerard ten Cate, waar op 23 sec. een boeier in beeld komt en dat het de 'Waakzaamheid'/'Wester' is. Als ik goed kijk is het achterschip een kopie van het achterschip van de door mij opgestuurde foto met mijn vader. Vooral het ronde raam en de kleurstelling en de Leeuw lijken identiek. Ik denk dus ook dat het de 'Waakzaamheid'/'Wester' is. Ook gezien de plaats en de jaren 1925/1930. Misschien kunnen wij dan de zoektocht als geslaagd beschouwen.

http://in.beeldengeluid.nl/collectie/details/expressie/25615/false/true