Henriëtte Elisabeth

Bovenstaande pagina is onderdeel van het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925, een uitgave van A.N.W.B. Toeristenbond voor Nederland in 1925.

Van Waning vermeldt als oorspronkelijke naam "Henriëtte Elisabeth", terwijl wij de boeier ook een aantal malen teruggevonden hebben onder de naam "Henriette". In het jubileumboekje van de KNZ&RV ter gelegenheid van haar 125-jarig bestaan staan op bladzijde 77 de boeiers vermeld die deelnamen aan de zeilwedstrijd in 1861 in de klasse 'Jachten, Boeijers, enz. van meer dan 10 el' (10 meter): "Henriette Elisabeth" van J.A. Vos uit Dordrecht, "Volhouder" van Jhr M. van Weede uit 's-Graveland, "Batavier" van J.S. Kistemaker uit Amsterdam, alsmede de schokker "Watergeus" van ZKH Prins Hendrik der Nederlanden, met de opmerking dat de "Henriette Elisabeth" het jaar tevoren was gebouwd door Eeltje Holtrop van der Zee te Joure en de "Volhouder" door Eeltje Teadzes Holtrop te IJlst in 1825.
n de bewaard gebleven deelnemerslijsten uit 1880, 1881 en 1883 van de wedstrijden van de KNZ&RV op de Zuiderzee komt de boeier "Henriette" van J.A. Vos van Hagestein uit Dordrecht voor in dezelfde klasse. In 1880 en 1881 was zijn voornaamste concurrent de hoogaars "De Elfde Juni" van de Antwerpenaar F. van der Taelen. In 1883 was dit opnieuw Van der Taelen en verder de boeier "Maria" van M. Maes uit Burcht (B) en de botter "Diana" van J.F. Hoffman uit Rotterdam. Dit zijn de enige berichten die wij over dit schip in de negentiende eeuw hebben kunnen vinden. 

J.A. Vos van Hagestein laat Schokker 'Margaretha' bouwen in 1895

Het gedenkboek 1851-1951 van de KRZV `De Maas' vermeldt dat J.A. Vos van Hagestein in 1895 op de werf van D. van Duivendijk te Willemstad een grote schokker liet bouwen van 23,9 meter lang bij 5,9 meter breed, genaamd "Margaretha". Het voert te ver hier in te gaan op de sterke verhalen die over dit schip de ronde doen. De boeier zal toen, of kort daarvoor, zijn verkocht, aan wie weten we niet.

De boeier 'Bato'

Het is wel opmerkelijk dat in het jaar 1893 een boeier met een lengte van 12,90 bij 4,10 meter onder de naam "Bato" is opgenomen in het oudste register van wedstrijdjachten van de Verbonden Zeilvereenigingen van Nederland en België. Deze "Bato" was laatstelijk eigendom van het Zuiderzeemuseum en is gesloopt in 1963. In de documentatie van genoemd museum wordt eerst 1874 als bouwjaar genoemd, later is dit op 1860 gesteld, waarschijnlijk geïnspireerd door het bouwjaar van de ongeveer even grote boeier van Vos van Hagestein (de werfboeken van Van der Zee vermelden geen schip van circa 45 voet gebouwd in 1874). Als scheepstype werd de "Bato" in de documentatie van het Zuiderzeemuseum een boterschip genoemd, wat niet overeenkomt met de oorspronkelijke functie van plezierjacht van de boeier van de heer Vos. Of de "Bato" identiek is met de "Henriette Elisabeth" moet dus zeer worden betwijfeld.

Nederlandsch Jachtregister van 1924

In het Nederlandsch Jachtregister van 1924 komt op naam van J.P. Geerling te Amsterdam, een boeier voor genaamd "Noorman", gebouwd door A. Holtrop van der Zee met afmetingen 12,80 bij 4,00 meter, exact dezelfde als die van de boeier gebouwd in 1860. In een lijst met verbeteringen bij het register blijkt in 1925 echter K. Zwaan in Haarlem de eigenaar te zijn (Bijlage B nr 62). Aangezien volgens de werfboeken door Eeltjebaas slechts één boeier met een lengte van 45 voet (12,8 meter) is gebouwd, namelijk in 1860, zou dit inderdaad de boeier "Henriette Elisabeth" van Vos van Hagestein kunnen zijn, temeer omdat in het jachtregister als bouwjaar eveneens 1860 vermeld staat.

De boeier 'Noorman' in de twintigste eeuw

In de jaren twintig was de "Noorman" reeds lang gedegradeerd tot verhuurschip. Uit de werfboeken van Zwolsman blijkt namelijk dat de werf in Workum vanaf 1916 tot en met 1922 jaarlijks een boeier met de naam "Noorman" in onderhoud heeft en er ook geregeld herstellingen aan uitvoert. De verschillende eigenaren blijken in Amsterdam te wonen; vermeld staan achtereenvolgens de namen H.C. Hibbeln, J. Kuperus en G.Th. Geerlings, die ook door elkaar gebruikt worden. Het lijkt erop dat deze heren gezamenlijk het verhuurbedrijf exploiteerden.

Ik blijk te beschikken over enkele kiekjes van de 'Henriette-Elisabeth', toen de boeier onder de naam 'Noorman' met familie van mijn vrouw een tocht over IJsselmeer en Wad heeft gemaakt.

Ik stuur je een serie van 7 foto's van de boeier 'Noorman', vanuit verschillend perspectief.
De foto's zijn gemaakt in augustus 1934, toen mijn schoonfamilie - tien personen sterk - een zeiltocht over IJsselmeer en Wad maakte, vanuit Amsterdam (Sixhaven) naar Enkhuizen (Spoorhaven), met twee schippers aan boord. Onderweg werd aangelegd in Enkhuizen, Stavoren, Hindeloopen, Terschelling, Vlieland en Texel. Ik beschik alleen over foto's, niet over een reisverslag. Kan dus weinig achtergrond bieden.

1. Vanuit de bijboot op de kont.
2. De tien passagiers; daarnaast waren er 2 schippers aan boord (geen namen bekend).
3. Wordt hier gewerkt aan het steken van een rif?
4. De Noorman bij vertrek in de Sixhaven.
5. De man met schipperspet zal wellicht een van de twee schippers geweest zijn.
6. Noorman onder zeil, waarschijnlijk uitvarend uit een van de Friese havens.
7. De Noorman met bijboot onder gereefd zeil.

We weten helaas verder niet meer. In latere vakanties bijvoorbeeld speelt de 'Noorman' geen rol meer.

Wat een schitterende foto's en prachtige boeier. Jammer toch dat de grote boeiers allemaal verloren zijn gegaan. Wat ik zie: de bijboot, dat is de motorvlet/opduwer. Hij vaart er m.i met schipper en het lijkt zelfstandig achteraan te varen op de foto tijdens het uitzeilen. Ik kan me voorstellen dat dit laatste in it Soal is. Op de achtergond zie je namelijk een Zeedijk. En de voorgrond is laag buitendijksland dat in die tijd natuurlijk geheel onbebouwd was. Als het schip in die tijd bij Zwolsman in onderhoud was is het ook niet onlogisch dat ze daar even zijn langsgegaan. Bovendien lijkt het standaard Hollands weer dus ZW wind. Dan staat het zeil zo als je naar buiten vaart.