Kijk Uit
De tjotter "Kijk Uit" is gebouwd bij Eeltje Holtrop van der Zee in Joure, bouwjaar 1855. Opdrachtgever is onbekend. Eigenaar van de tjotter is het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. In het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925 komt de tjotter voor met de naam 'Frouwke' met als eigenaar R. Werner Schmidt uit Hilversum. De tjotter komt ook voor in Werfboek 2 periode 1848-1894 IJlst Joure blz.34.
In het boek "Tjotters en Boatsjes" van Dr. Ir. J. Vermeer komt een foto voor van de 'Kijk Uit', onder zeil in de haven van Enkhuizen. Er vaart een tjotter zonder uitbundig snijwerk op de boeisels. In de Collectie Nederland komt dezelfde foto voor met een verwijzing naar de tjotter 'Wilhelmina', ook eigendom van het Zuiderzeemuseum. Deze tjotter heeft geen snijwerk op de boeisels. Het komt vaker voor dat in historische collecties, schepen een foute toewijzing hebben.
Dr. Ir. J. Vermeer schrijft in zijn boek "Tjotters en Boatsjes":
Het Zuiderzee Museum in Enkhuizen kocht in 1951 de tjotter "Kijk Uit" van J.H. van der Leer te Nieuw Loosdrecht. De museumdocumentatie vermeldt als bouwer: Eeltje Holtrop van der Zee te IJlst, bouwjaar: 1855 (dit jaartal staat in het bootje). Waar de toeschrijving aan Van der Zee op berust is in deze documentatie niet vastgelegd, maar wel dat deze boot dezelfde is als de tjotter "Frouwke" uit het Nederlandsch Jachtregister van 1925 (Bijlage B, nr 24). Van deze "Frouwke", destijds eigendom van R. Wemer-Schmidt te Hilversum, vermeldt het Jachtregister dat zij gebouwd zou zijn in 1855 door Eeltje Holtrop van der Zee (in dat jaar nog gevestigd in IJlst). De toeschrijving aan Van der Zee in het Jachtregister kon in die tijd in ieder geval nog met vrij grote zekerheid bekend zijn geweest. Zoals hierna zal blijken, willen wij deze toeschrijving geenszins betwisten.
Eigenschappen
| Plaquette nummer: | 9276 | Zeil nummer: | OF35 |
|---|---|---|---|
| Categorie: | M | Tekening nummer: | |
| Type: | Tjotter |
Bouw
| Bouwjaar: | 1855 | Ontwerper: | E. Holtrop van der Zee |
|---|---|---|---|
| Werf: | E. Holtrop van der Zee | Werf plaats: | Joure |
| Motor: | Motor type: | - | |
| Materiaal romp: | Eikenhout | Materiaal kajuit: | |
| Materiaal zeil: | Dacron | ||
| Onderwaterschip: | Kiel: |
Afmetingen
| Lengte stevens: | 4,45 m | Breedte berghout: | 1,96 m |
|---|---|---|---|
| Diepgang: | 0,00 m | Masthoogte water: | 0,00 m |
| Oppervlakte grootzeil: | 0,00 m2 | Oppervlakte fok: | 0,00 m2 |
| Oppervlakte botterfok: | 0,00 m2 | Oppervlakte kluiver: | 0,00 m2 |
| Oppervlakte totaal: | 0,00 m2 | Oppervlakte overig: | 0,00 m2 |
Tot nu toe bekende eigenaren en namen van het schip
| 1855 – onbekend | J. Stroeve (Opdrachtgever), Amsterdam ( ?) |
|---|---|
| rond 1925 – onbekend | R. Werner Schmidt, Hilversum ( Frouwke) |
| onbekend – 1951 | J.H. van Leer, Nieuw Loosdrecht ( Kijk Uit) |
| 1951 – Nu (laatst bekend) | Zuiderzeemuseum, Enkhuizen ( Kijk Uit) |
Geschiedenis
1925
1925
1925: De 'Kijk Uit' (ex 'Frouwke' in het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925
Bovenstaande pagina is onderdeel van het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925, een uitgave van A.N.W.B. Toeristenbond voor Nederland in 1925.
1955
1955
1955: Geschiedenis van de Tjotter 'Kijk Uit' door de Stamboek archivaris
1997
1997
1997: De 'Kijk Uit' in het boek "Tjotters en Boatsjes" van Dr. Ir. J. Vermeer
Een andere zaak is het terugvinden van deze boot in de werfboeken. Als het bouwjaar 1855 juist zou zich, zou dit de boot moeten zijn gebouwd voor J. Stroeve te Amsterdam. Wij menen dit te moeten betwijfelen. De afmetingen van deze boot, die in het bestek in werfboek I uitvoerig zijn genoteerd, zijn niet goed te rijmen met de maten van de "Kijk Uit": de lengte is in werkelijkheid kleiner, de breedte groter dan in het bestek. Bovendien staat hierin vermeld, dat de boot voor Stroeve van een berghout is voorzien, wat de "Kijk Uit" niet heeft. Wij vinden het waarschijnlijker dat we hier te doen hebben met een van de dertien "fjouwerfjouwers" die Eeltjebaas tussen 1851 en 1884 heeft gebouwd en waarvan er een aantal in hun bestek een wijdte hebben die beter overeenkomt met de breedte van de "Kijk Uit". Welke dat is moet uiteraard in het midden worden gelaten. Bouwjaar en opdrachtgever moeten dus vooralsnog onbekend blijven.
Ten tijde dat de heer Werner-Schmidt eigenaar was, stond de "Frouwke" als wedstrijdjacht bij de KVNWV geregistreerd onder nummer 35 OF. Wij hebben echter voor noch na het jaar 1925 aanwijzingen gevonden van deelname aan zeilwedstrijden, noch in Loosdrecht, noch elders.
Als enige ons bekende bijzondere gebeurtenis waaraan deze tjotter heeft deelgenomen kunnen we slechts vermelden de eerste reünie van Friese ronde jachten te Grou, georganiseerd door de Kon. Zeilver. "Oostergoo" op 4 en 5 juli 1953
Technische gegevens
Hoofdafmetingen
- Lengte over de stevens 4,45 m
- Grootste breedte buitenkant huid 1,96 m
- Holte op het grootspant 0,84 m
- Zeiloppervlak: Grootzeil + fok 17,4 m2
Bijzonderheden
- geen kielbalk
- gepiekt grootspant
- vlaktilling (niet gemeten) kielgang + 7 huidgangen
- laag voordekje uit losse delen
- snijwerk op bedel-, hennebalk en boeisels
- breed roer met vogel in de kop
Opmerkingen
Dit is een elegant scheepje. De vorm, de constructie met gepiekte bodem en smalle gangen, de uitvoering met fraai snijwerk, alles wijst op het bouwmeesterschap van Eeltje Holtrop van der Zee. Opmerkelijk is verder de grote overeenkomst met het tjottertje "Anna", zowel wat betreft de afmetingen als ook de uitvoering en de verhoudingen.
2019
22 februari 2019
22 februari 2019: Foto's gemaakt door Robin van Son in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen
