De schoonheid onzer binnenschepen

Inleiding

De auteur heeft al die oude schepen en hun schippersgezinnen gekend en hij heeft er zijn hart aan verpand. Van de uitgebreide collectie aquarellen, tekeningen en etsen van de hand van de heer Dijk is, met medewerking van de Ottema-Kingma Stichting te Leeuwarden, een dankbaar gebruik gemaakt ter verluchting van de tekst. Dit boek zal wel zo ongeveer het laatste zijn dat nog door een tijdgenoot kon worden getekend en geschreven. Mede daardoor is het van waarde en heeft het een volkomen eigen charme. 

De auteur zelf over het boek

Toen wij in 1942 Den Haag moesten verlaten, vonden mijn vrouw en ik een nieuw tehuis in het oude hotel 'Galamadammen', tussen de Fluessen en Morra in het zuidwesten van Friesland. Ik was heimelijk verheugd, want ik kende Galamadammen niet alleen uit Van Lenneps ' Roos van Dekama', maar ik had er al getekend toen ik nog te Makkum woonde en ook uit Gaasterland waar we logeerden was het gemakkelijk te bereiken. Ons verblijf daar in de oorlog duurde drie jaar en eindigde in mei 1945 toen het hotel door de bezetters werd verbrand. Wij vonden opnieuw onderdak in het huis van de Sluiswachter te Molkwerum en denken aan de tijd te Galamadammen en te Molkwerum met dankbaarheid terug. In die tijd heb ik de tekst van dit boek geschreven en vele van de hier opgenomen tekeningen gemaakt; daardoor hebben veel getallen en mededelingen vanzelfsprekend alleen op die tijd betrekking. Wat het tekenen van schepen. betreft is dit zeker wel de vruchtbaarste tijd van mijn leven geweest. Dat er thans een uitgever gevonden werd om het boek in de openbaarheid te brengen, heb ik grotendeels te danken aan de hulp van de Ottema-Kingma Stichting te Leeuwarden en de zeer gewaardeerde hulp van de heren Mr. Dr. T.Huitema te Wassenaar en H.G. van Slooten, secretaris van de Ottema-Kingma Stichting. Waarvoor mijn grote dank. 

Inhoud

• Het Friese binnenschip
• De eeuwige wind
• Beurtschepen
• De beurtman
• Gasten
• Tjalken
• Vissersboten
• Uiterlijke dingen
• Voorbijgaande schepen - de 'Emanuel'
• Turfschepen
• Het dorp achter de Friese zeedijk
• Botters en blazers
• Een paar herinneringen aan mijn oude vriend Wiebren
• Een paar oude typen
• Stavorense jollen, zeeschouwen, lemmeraak, schokker en pluut
• Slepen
• Kleingoed - de Veense praam, de punter en de kubboot

Werf 'Welgelegen' Makkum: Schoonvader en werfbaas Ynte Alkema

De man die de eigenlijke grondlegger van het bedrijf is geweest was Jan H. Alkema, die de bouwer werd van een fraai type van blazers, bekend en gezocht bij de visserij over het gehele land. Hij kwam reeds als jongen van negen jaar op de werf en werd omstreeks 1840 eigenaar. Bij de dood van Jan H. Alkema kwam de werf aan mijn schoonvader, Ynte Alkema, eveneens een kunstenaar in zijn vak. Ik zie hem nog voor een schip staan om met handbewegingen aan het werkvolk te beduiden hoe een gang of boeg behandeld moest worden. Want dat is het eigenaardige van de bouw van houten ronde binnenvaartuigen, dat men geen tekeningen gebruikte, maar het spreekwoord 'mijn oog is mijn rij' huldigde. Het schip werd als het ware geboetseerd, het groeide langzaam onder het oog van de bekwame vakman en ze lagen altijd goed als ze in het water kwamen, niet zwaarmoedig over een zij, niet te veel in de kop, niet te diep van achteren.

De Waterkampioen november 1963 nummer 1113 - De Schoonheid onzer binnenschepen (WJ Dijk)

Ik heb zelden een boek met zoveel plezier kunnen aankondigen als dit lang gemiste werk. De lezers van De Waterkampioen hebben al kunnen genieten van menige bijdrage van de schilder-tekenaar-schrijver Dijk en velen zullen met mij verheugd zijn, dat „De Schoonheid onzer Binnenschepen" ten langen leste in boekvorm het licht heeft gezien. Herhaaldelijk hebben uitgevers belangstelling getoond voor het werk van Dijk, maar de hoge reproduktie-kosten waren, als ik het wel heb, telkens het struikelblok. Nu is de uitgave dankzij de medewerking van de Ottema-Kingma Stichting te Leeuwarden mogelijk geworden en wij mogen deze instelling daarvoor dankbaar zijn. Gelukkig betekende de belangstelling van deze echt-Friese stichting niet, dat het boek beperkt bleef tot de Friese binnenvaart, al vormen de schepen uit deze provincie een belangrijk deel van het werk. Dat is trouwens geen wonder, want het boek kwam hoofdzakelijk tot stand gedurende de oorlogsjaren, toen de familie Dijk Den Haag moest verlaten en een onderdak vond in het oude hotel Galamadammen, tussen de Fluessen en de Morra en nadat de Duitsers dit mooie huis hadden verbrand, te Molkwerum. De heer Dijk is trouwens een geboren Fries en stamt uit een schippersgeslacht. Als hij schrijft over onze binnenschepen kan hij putten uit vele herinneringen en uit een kennis van zaken, die hij van huis uit meekreeg.
Als schilder heeft hij een bijzonder goede kijk op schepen. Niet alleen ziet hij er de schoonheid van en weet hij die op een aantrekkelijke wijze weer te geven, ook weet hij op een zeer bijzonere manier het karakter van elk binnenschip te laten uitkomen. Hij is een van die zeldzame schilders die weet wat een schip toekomt, die er maar niet iets van maakt, maar die een vaartuig afbeeldt zoals het is! En dat zonder zijn artisticiteit prijs te geven, want zijn schilderijen, aquarellen, houtsneden, etsen en tekeningen zijn vrijwel stuk voor stuk juwelen voor wie van schepen houdt. Daarom vind ik het wat jammer, dat vele platen in dit werk niet op een grotere schaal werden gegeven. Ook vind ik de gelige ondergrond waarop alle illustraties zijn gedrukt, voor vele daarvan niet gelukkig.

Uitgeverij Ploegsma Amsterdam 1963

Met tekeningen van de schrijver W.J. Dijk
Dit boek kwam tot stand met medewerking van de Ottema-Kingma Stichting te Leeuwarden.
De boekverzorging is van Johan H. van Eikeren te Amsterdam.