2017 nummer 9: De Halvewinder

Reactie van eigenaar Jan Paul Loeff

“Dank je wel voor deze foto. Ik kende hem niet. Zie dat scheepje er eens door scheuren. Een verhaal over deze situatie.
Allereerst waarom op Loosdrecht...de bezetter had al snel door dat Zuiderzee de gouden kans bood om contact met watervliegtuigen van de Engelsen te maken. Daar hadden ze geen enkele controle over dus werd eind 1940 de Zuiderzee verboden gebied voor de watersport. Ook de visserij en de binnenvaart kreeg allerlei restricties opgelegd.

Toen mijn vader de Goetzee kreeg in 1940 had hij een volle set zeilen erbij besteld. Daar zat, zoals je ziet, een halvewinder bij. De grote concurrent en vriend 'De Vrouw Lucia' van (oom) Wim Dudok van Heel had echter een spinaker (van katoen uiteraard, er was niets anders). Daar was hij veel sneller mee, maar een spinaker bestellen in de oorlog was natuurlijk niet mogelijk. Om toch een beetje bij te blijven verzon mijn vader een fokkeboom voor die halvewinder. Hier zie je een bemanninglid met een vaarhaak of iets dergelijks de halvewinder uithouden. Dat was niet handig dus, als echte ingenieur, bedacht hij wat. De vaarboom was lang genoeg maar niet stijf genoeg. Hij had ook twee lange vaarhaken aan boord want alle manoeuvreren was op het handje (oorlog.. geen benzine). Hij maakte een driehoekig stukje hout met een gat voor een lijntje erin en op iedere hoek een ronde uitsparing. Daar legde hij die drie paaltjes in en bond ze aan de uiteinden samen. Daardoor had hij een gelede ligger die wel stijf genoeg was om de halvewinder uit te bomen. De vaarboom werd van een stalen punt voorzien om in de lus van de halvewinder te zetten. Tussen de twee teenklampen op de mastkoker werd een klein blokje geschroefd waardoor de druif van de vaarboom een plek om te steunen had. Dat blokje hebben we bij het restaureren van de mastkoker (lees vernieuwen) niet teruggeplaatst. Dat driehoekige stukje hout is nog ergens evenals de drie bomen (twee vaarhaken en een vaarboom).
Later kocht hij een spinaker van nylon. Die heb ik nog steeds en het is een prachtig stuk zeil om mee te spelen. Mijn moeder nam uit Amerika een set bronzen spinakerbeslag mee en de boom was verlijmd en hol. Zal nu allemaal ook wel niet mogen.

Het Stamboek werd toen geleid door een aantal mensen die niet zo goed konden zeilen en uiteindelijk voor elkaar kregen om de spinaker te verbieden op ronde en platbodemjachten. Nog altijd doodzonde maar ja, het is niet anders. Het zou niet authentiek zijn. De belachelijke halvewinders waar nu mee gevaren wordt mogen wel en die zijn net zo min authentiek. Gremlins uit het verleden.

Ik heb de spinaker één keer in een wedstrijd gevoerd. Dat was de eerste Van Loonhardzeildag hier op het meer. Zeilvoering was vrij en ik kan me de ontzetting nog herinneren van de schouw waar we mee streden bij de hoge boei toen we die lap zeil zetten. Van achter ons hoorde we klinken in een hoog stemmetje: "wat doen ze nù?". Die wedstrijd wonnen we ook tegen grotere schepen. 

Veel behoudsorganisaties verliezen uit het oog dat het om jachtjes en speelgoed gaat. Je moet er lol mee kunnen maken. Een spinaker geeft veel lol!"

'De Vrouw Lucia' goud omrand

Het Vlugschrift "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede"
wordt samengesteld door Gerard ten Cate.

Een zeilverslag met "Photografiën" gemaakt in 1948 uit de collectie van Rien Gipon

Aanvulling Jan Paul Loeff

Jan Paul Loeff schrijft:
Leuk dat je ook de Boeier 'Rana' in je stukje noemt. Die was in die tijd van de familie Bussemaker. Jan Bussemaker, jongste zoon van of de eigenaar of zijn vader, is een jaarclub vriend van me. Zal ik hem eens benaderen of van de Rana ook foto's in de familie aanwezig zijn? Jan's vader vertelde me het verhaal, dat ze de mast aftuigde in de hoek van de golfbreker/buitenste steiger van de Vereniging in Loosdrecht. Toen ze het laatste val van de masttop losmaakte schoot de mast met contragewicht met een grote klap omhoog.  Het boeiertje bokte heen en weer maar bleef wel heel!
Sinds dat verhaal ben ik met de mast van de Goetzee altijd erg voorzichtig. Toen we een nieuw contragewicht goten hebben we ook heel zorgvuldig de mast als 'balans' gebruikt. Nu blijft hij liggen als kraanlijn en voorstag eraan hangen. Beide weg... en hij gaat een eigen leven leiden.

Reactie van Gerrit Schutten

Gerrit Schutten schrijft:
Eindelijk wordt de jager als zeil besproken. Jagers werden veel op de kleinere schepen op de grote rivieren gebruikt, zoals op biesbosch-aken. Ook bij zachte wind moesten deze stroomopwaarts zeilen. Ze werden voor de wind gezeild met het zeil aan loef met de fokkeloet?, zoals beschreven. Of als halvewinder met het zeil aan lij.
Jagers werden met fokkeleuvers gevoerd aan de knikstag, van het eind van de kluiverboom via blok in de masttop met een takel naar het lijwant. Buiten gebruik werd het knikstag langs het lijwant strakgetrokken. Een jager werd goed bol gesneden.
Loeff geeft zelf al aan dat dit vlakke zeil niet het originele tuig was. Het lijkt me niet goed, dat dit niet wordt gecorrigeerd.

Reactie van Dirk Huizinga

Dirk Huizinga schrijft:
Mooie foto’s van de Vollenhoofse bollen. Bij 'De Vrouw Lucia' heb ik echter een aanvulling/kanttekening. De foto met spinnaker is van oudere datum. In ‘De Zeilsport’ van J. Loeff uit 1977 is ze ook opgenomen en ze zal dus nog eerder geschoten zijn.

Reactie van de eigenaren van 'De Vrouw Lucia'

Marijke Ruijs en Ton Hartog schrijven:
Dank voor het laatste Vlugschrift “Uit het Stamboek – Behoud(t) het goede” 2017 nummer 9.
In de publicatie worden genoemd de zusterschepen ‘De Vrouw Lucia’ en de ‘Goetzee’. Sinds 2006 mogen Marijke en ik ‘De Vrouw Lucia’ als eigenaren verzorgen. Al jaren zijn wij ook bezig om te proberen de geschiedenis van deze old Lady boven water te krijgen.
Iedere ‘nieuwe’ beschrijving is ons dan ook zeer welkom. Met interesse hebben we gelezen “De Halvewinder. Wat er allemaal ooit is vastgelegd….” Mooi dat ook gereageerd wordt op het geschrevene naar aanleiding van jullie gescande foto’s uit het oude fotoalbum van Rien Gipon.
Op de reactie van Dirk Huizinga het volgende:
Ik veronderstel dat een kleine onvolkomenheid in de publicatie hem parten heeft gespeeld. Onder de foto van ‘De Vrouw Lucia’ op de voorpagina van De Waterkampioen staat een tekst, die nog even verbeterd zou kunnen worden. De Waterkampioen en ‘De Vrouw Lucia’ zijn beiden even oud. Beide ‘verschenen ze in 1927 in het leven van watersporters’. Dat is de reden waarom het schip goud omrand verscheen op de eveneens 50-jarige Waterkampioen in 1977. En dus onder de prachtige foto een jaartal (1997) dat verwarring zou kunnen geven. Oplettende Dirk Huizinga kon dus inderdaad wijzen naar ‘De Zeilsport’ uit 1977, waarin deze foto ook staat van ‘De Vrouw Lucia’ met Spinaker.
Onze complimenten voor deze rubriek en de links die je legt!
Vriendelijk gegroet,
Marijke Ruijs en Ton Hartog, ‘De Vrouw Lucia’

Het Vlugschrift "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" 
wordt samengesteld door Gerard ten Cate.

Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.