2019 nummer 5: Mijn herinnering aan de heer J.K. Gipon
Wat er allemaal ooit is vastgelegd ....
In de laatste nummers van de Spiegel de Zeilvaart besteedt Wim de Bruijn uitgebreid aandacht aan scheepjes, die ooit geleverd zijn door Kooijman en De Vries. In afzonderlijke artikelen gaat hij dieper in op een schip en haar eigenaar. Schepen die soms, zoals in het geval van de Enkhuizer bol 'Olleke Bolleke' al meer dan vijftig jaar oud zijn. Gezinsschepen pur sang.
Natuurlijk kennen we allemaal de Kooijman en De Vries schepen. De bollen, jollen en grundels zijn wereld beroemd in Nederland. Je kon ze als compleet schip maar ook als casco kopen. Veel eigenaren hadden of hebben een extra lijntje naar hun schip omdat ze het zelf ingetimmerd en uitgerust hebben. Ze vormen een wezenlijk deel van de schepenlijst van de SSRP. Veel ervan zijn ontworpen door de heer J.K. Gipon.
Tekeningen
Bij mij kwam mijn herinnering aan de heer Gipon na het lezen van de artikelen in de Spiegel der Zeilvaart van Wim de Bruijn weer boven. Toen ik ooit bezig was met de opmeting van een Fries jacht (1997) en vervolgens na het maken van de tekeningen deze vergeleek met tekeningen, die door anderen gemaakt zijn, gebruikte ik onder meer het boek “Platbodemjachten van J.K. Gipon” geschreven door Jan Kooijman als naslagwerk.
Bij de tekening van de 5.20m Staverse jol viel mij toen op dat de getekende lijnen afweken van de andere jollen, die in het boek opgenomen waren. Voor mij was dit toen de reden om eens contact op te nemen met de heer Gipon en hier navraag naar te doen. De 5.20m jol had de heer Gipon voor eigen gebruik getekend. Het was gebouwd op de werf van Kooijman en De Vries. Staverse jollen zijn van oorsprong houten scheepjes en de ronding in de boegen wordt beperkt door de bocht die in houten gangen gebrand kan worden. De lijnen van deze jol waren naar mijn idee te bol, niet passend bij een van oorsprong houten schip.
Bij Gipon op bezoek
Na telefonisch contact gezocht te hebben werd ik thuis bij de heer Gipon in Balk uitgenodigd. Als introductie had ik wat foto’s en tekeningen van eigen hand meegenomen. Niet heel veel tijd later kwam het eigenlijke onderwerp van mijn bezoek ter sprake: “Waarom waren de lijnen van de 5.20m jol anders dan die van de andere jollen?” Op zich vond ik het een wat heikele vraag want het zou opgevat kunnen worden als kritiek of een belediging. Tenminste dat was mijn gevoel op dat moment. Dit was vooral niet mijn bedoeling. Vrijwel direct nadat ik mijn vraag gesteld had ging de heer Gipon staan en liep zonder iets te zeggen de trap op naar boven. Heel snel daarna kwam hij terug met een grijns op zijn gezicht en met in zijn hand een gewijzigd tekeningblad van het voorschip van zijn jol.
De 5.20 meter jol van Gipon
Mijn waarneming was dus goed geweest. De uitleg volgde. De heer Gipon had het scheepje ooit voor eigen gebruik getekend. Zijn streven was een zo klein mogelijk jolletje tekenen dat aan alle door hem gestelde voorwaarden voldeed. De lijnen in de kop tekende hij wat boller om wat meer ruimte onder het voordek te creëren. Het gebruik van staal als bouwmateriaal bood deze mogelijkheid. In de Biesbosch, het vaargebied waar het oorspronkelijk voor gebouwd was, voldeed het scheepje goed. Na verhuizing naar Balk werd het Slotermeer het vaargebied. De golven die daar kunnen lopen waren aanleiding voor kritiek op hetgeen hij voor zich zelf had laten bouwen. Het schip verbouwen was geen optie, maar het aanpassen van de lijnen op papier hoorde wel tot de mogelijkheden. Voor eventuele later te bouwen schepen zou deze wijziging dan doorgevoerd kunnen worden. De set tekeningen inclusief aanpassing heb ik toen van hem gekocht.
Aanvulling redactie: Onlangs stelde Robert van Heijst, zelf eigenaar van een (aangepaste) Gipon-jol, ons een vraag over de grote verschillen tussen de diverse jollen door de jaren heen. We hebben daarop een reactie gevraagd aan Dirk Huizinga, ook eigenaar van een Staverse jol, en schrijver van een aantal boeken over dit onderwerp. Zijn reactie: "De" jol bestaat niet!
2e Prijs bij een ontwerpwedstrijd van het KVNWV in 1954
Het gesprek zoals ik het me herinner, ontwikkelde zich snel in een andere richting. Het ging vooral over de beweegredenen waarom en hoe hij tot het ontwerpen van zijn schepen gekomen was. Persoonlijk was hij vooral in de Staverse jollen geïnteresseerd. Hier lag zijn liefde voor het ronde en platbodemjacht. Hij had de nodige oude jollen opgemeten en getekend.
Bekendheid had de heer Gipon vooral gekregen na het behalen van de 2e prijs bij een ontwerpwedstrijd van het KVNWV in 1954. Er moest een klein Rond of Platbodem kajuitjacht getekend worden. Gipon stuurde tekeningen van een 9 meter hoogaars in. De tekeningen werden gepubliceerd in de Waterkampioen (1954 blz. 573 t/m 579). Later zijn er door de werf van Kooijman en De Vries in aangepaste vorm een beperkt aantal van deze hoogaarsen gebouwd. Naar ik begrepen heb verdiepte de heer Gipon, wanneer hij de opdracht voor een nieuw te tekenen schip kreeg, vooral in de historische context van het gewenste schip en probeerde zo dicht mogelijk bij het oorspronkelijke type te blijven. Vooral zijn oudere ontwerpen hebben daardoor vaak een wat hogere kajuit om stahoogte te hebben. Vaak was het zo dat een scheepje dat uit zijn pen was voortgekomen, nadat het gebouwd was tot vervolg opdrachten leidde. Altijd moest de ontwerpen dan iets meer hebben dan hun voorgangers. Iets meer stahoogte, een kooi extra of iets meer lengte in een kooi.
Toen wij een grotere boot zochten waarmee we ook op het wad konden varen, hebben we uiteindelijk (in 2007) een hoogaars van 10.50m gebouwd in 1963 gevonden. Ontworpen door Gipon en gebouwd door Woudenberg in Dordrecht. Een schip met alle trekken zoals dat toen mooi gevonden werd inclusief grote kajuitramen die in rubber waren gevat. De bodem is nog ouderwets met een relatief dun vlak met daar overheen bodemspanten. Een heel fijn schip om mee te varen.
Promotie van het Nederlandse Ronde en Platbodemjacht
Hoewel de heer Gipon een intense relatie met de werf van Kooijman en de Vries onderhield, zijn er ook de nodige andere werven en particulieren geweest die een Gipon ontwerp gebouwd hebben.
Ik heb hem twee keer ontmoet. Inmiddels is hij al lang geleden overleden. Zijn jol vaart nog altijd, nu in Brabant, na jaren als verhuurschip in Friesland te hebben gediend. Als driemanschap hebben de heren Gipon, Kooijman en De Vries een belangrijke bijdrage geleverd aan de belangstelling van het Nederlandse Ronde en Platbodemjacht.
65 Jaar later ....
Dit jaar is het precies 125 jaar geleden dat de boeier “Friso” te water werd gelaten, en het is dan ook 65 jaar geleden dat de overdracht aan de Provincie Fryslân plaats vond. Op 25 mei is deze bijzondere gebeurtenis van het 125 jarig bestaan, c.q. het 65 jarig bestaan als Statenjacht uitgebreid gevierd met een door een grote vlootschouw van “Oud Hout” in en rond de haven van Grou. Gerard ten Cate zond ons een aantal foto's.
Het Vlugschrift "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede"
wordt samengesteld door Gerard ten Cate.
Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.