2019 nummer 9: Knop van de vlaggenstok

Ooit heb ik eens een onderzoek gedaan naar het gebruik van mastwortels. Toen bleek me dat ze in de gouden eeuw veel op schilderijen waar schepen op afgebeeld staan te zien zijn. Op foto’s van ronde en platbodemjachten uit het einde van de 19^e eeuw tot 1955 zie je ze helemaal niet. Voor zover ze er waren, hoorden ze vooral tot museum collecties en particuliere verzamelingen. Ergens in de tijd zijn ze in onbruik geraakt. Het betekent niet dat versieringen op schepen niet werden toegepast, maar over het algemeen werd het relatief sober gedaan.
Van Eeltje en Auke Holtrop van der Zee weten we dat ze een beperkt aantal schepen hebben gebouwd die ruim versierd waren met snijwerk. Ongetwijfeld zal het zo geweest zijn dat met name Auke zijn vaardigheid om houtsnijwerk te maken hier debet aan geweest zal zijn. Van Lantinga weten we dat de schepen die daar gebouwd werden het vaak moesten doen met een ingeschaafde bies. Bij bedrijfsvaartuigen bleef het vaak bij een versierde klik of een geschilderde prins. Natuurlijk ben ik hiermee wat kort door de bocht maar in grote lijnen klopt deze constatering wel ongeveer.
Het is een gegeven dat na de oprichting van de SSRP er veel schepen waren die van nieuw snijwerk werden voorzien. Vaak nog heel mooi uitgevoerd ook. De tjalken waar een kajuit op werd gezet werden vaak voorzien van een kajuitrand met snijwerk zoals je vooral bij boeiers zag. Deze versieringsdrift werd verder aangewakkerd door de uitgebreide beschrijvingen van de bouw van de Groene Draeck van Prinses Beatrix en de versieringen die er op te vinden waren.
Bij het eerste lustrum van de SSRP kregen de deelnemende schepen allemaal een vlaggenstokknop als aandenken mee. Hierover gaat Willem Fokkema zijn verhaal. En, er zijn nog altijd de nodige schepen die met deze knop op de vlaggenstok rondvaren.

Het verhaal van Willem Fokkema: “Stichting strooide met geschenken”

Bij het Kerstdiner vorig jaar bracht mijn zwager een fraai gesneden vlaggenstokknop mee. Het had bijna 50 jaar op zijn bureau gestaan en het verhaal ging dat het bij de boedel van de botter EB25 hoorde die mijn schoonouders in 1964 kochten. Mijn echtgenote suggereerde dat het bij de overgang van vissersschip naar plezierjacht zou zijn gemaakt. Het jaartal 10-07-1960 kon wel aardig kloppen. Ik was blij met het fraaie knopje, maar zag ook meteen dat deze veel te klein zou zijn voor de vlaggenstok van de 'Amstel', ons skûtsje van 15 meter.

Om te voorkomen dat deze scheepssier ook bij ons op het bureau zou belanden besloten we er een extra schijf bij te draaien. Dan zou het geheel wat forser worden en beter in verhouding zijn. Zo gezegd zo gedaan. We hebben eenzijdig het snijwerk gekopieerd zodat het een mooie eenheid zou worden. Omdat wij ons schip op 15 september 2010 hebben gekocht leek ons dat jaartal wel passend, op de kop af vijftig jaar later. Binnert Halbertsma heeft de knop verguld en deze zomer hebben we er trots mee rondgevaren. Het is een beetje op het randje; een gouden knop op een skûtsje maar à la.

Maar het verhaal is nog niet uit. Toen ik, als bemanning meevarende op de Constanter, na de Rond- en Platbodemwedstrijden in Oudega de vlag op het roer van de boeier zette, zag ik ineens dat er precies hetzelfde knopje op zat. Bij nadere inspectie stond er ook nog 10-07-1960 op!
Rechts de knop op de vlaggenstok van de 'Constanter'.
Binnert Halbertsma wist ook niet wat de geschiedenis ervan was. Al snel vonden we dat deze knopjes zijn uitgedeeld aan de deelnemers van de eerste lustrum reünie van de Stichting Stamboek op 9 en 10 juli 1960 in Grouw. In het jaarverslag over 1960 staat: Aan de deelnemers werd tevens de vlaggestokknop getoond, die zij als herinnering aan dit eerste lustrum ontvingen.
De SKS kreeg een “fraai vergulde mastwortel”, de 80 deelnemers aan de reünie ieder een vlaggenstokknop en het Statenjacht een tabakspot waarvan de deksel van eenzelfde knop was voorzien: “allen even bekwaam en sierlijk vervaardigd door A. Swart uit Joure”. De Leeuwarder Courant schreef: “De stichting strooide met geschenken”.
We zijn benieuwd wie er nog meer met zo’n knopje rondvaren en waar de tabakspot is gebleven…..

Het Vlugschrift "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" 
wordt samengesteld door Gerard ten Cate.

Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.