2020 nummer 5: Punters
Wat er allemaal ooit is vastgelegd ....
In januari, nog voor de Corona crisis, reden Lies en ik vanuit de Flevopolder naar het noorden over de Ketelbrug. We hadden tijd over en besloten via Schokland, Vollenhove, Wanneperveen en Giethoorn naar huis te rijden. Een toeristische route in een weinig toeristische periode van het jaar.
Bij het museum op Schokland stond en zagen we een namaak schokker van multiplex, leuk om te zien maar volledig nep. Een boot die nooit gevaren kan hebben en nooit zal gaan varen. Bij Vollenhove hebben we even de wintersfeer bij de haven geproefd. De steigers waren groen en glad van de algen en mossen en de boten die er lagen, lagen onder een winterkleed. Vervolgens zijn we via Ronduite doorgereden naar Giethoorn. Daar hebben we bij café Fanfare geluncht.
Nog twee werven
Eind januari was het rustig in Giethoorn. Ondanks de rust werden we op straat aangesproken en uitgenodigd om een rondvaart te maken met een electroboot. We waren niet geïnteresseerd. Dat ik naar boten kijk is evident. Ik weet op allerlei gekke plekken altijd wel iets dat op een vaartuig lijkt te vinden. In Giethoorn verwachtte ik hoe dan ook ergens nog wel een punter te zien. Geen ander vaartuig hoort zo bij Giethoorn als de punter. Bij een museum onder een afdak lag er eentje en ergens zag ik er één onder een kleedje. Maar dat was het dan ook. Wel lagen er een heel aantal gelijke aluminium bootjes van onduidelijke herkomst. Milieu-, en geluidsvriendelijk, onderhoudsarm. Er waren er een paar waarbij de voorsteven leek op die van een punter maar dat was het dan ook. De oorspronkelijk punter lijkt (in januari) verdwenen te zijn. Zelfs in Giethoorn. Er bestaan nog twee werven waar je een (eikenhouten) punter kunt laten bouwen, Schreur en Wildeboer in Giethoorn.
De punter hoeft op deze plaats geen verder uitleg. We kennen het scheepje allemaal
Persoonlijk heb ik weinig ervaring met punters. Vroeger in de jachthaven waar mijn ouders met de boot lagen, was er een familie die er ééntje bezat. Hun jongste zoon voer er altijd mee. Altijd was een groep leeftijd genoten die mee voer. Gezeild werd er nooit. Mast en sprietzeil zaten er gewoon bij, maar een 4pk Tomos buitenboordmotor werd altijd gebruikt wanneer er mee gevaren werd. Zelf heb ik er nog wel eens mee geboomd. Dat ging verrassend eenvoudig. Hoe zo’n scheepje zeilt weet ik niet. Ik heb er geen ervaring mee.
In de schepenlijst van het Stamboek staan er een paar opgenomen. Echt, het zijn er maar een paar. De Giethoornse punter komt bijna helemaal niet voor, de Zeepunter vaker. De verklaring hiervoor zal zijn dat de zeepunter een betere en zeewaardiger zeiler is dan het kleinere zusje uit Giethoorn. De Zeepunter werd vooral voor de afsluiting van de Zuiderzee gebruikt in de kustvisserij van Overijssel.
In het verleden was Gait L. Berk pleitbezorger voor de punter in al zijn facetten. Hij heeft er een boek overgeschreven en hij was initiator van het Punterwezen. Gait L. Berk was de personificatie van het Punterwezen. Hij is op tweede paasdag 2006 overleden.
Aanvulling Stamboek:
In 2007 schrijft de Stichting het Punterwezen over het boek Gieters gevaer van botie tot bok - Sporen van een puntercultuur:
Het waterrijke landschap van Noordwest-Overijssel wordt al eeuwenlang gesierd door de aanwezigheid van boerentweepunters. De vanzelfsprekendheid ervan heeft ertoe geleid dat er weinig bijzondere aandacht is geweest voor de oorsprong en ontwikkeling van dit gevaar. Niek van den Sigtenhorst brengt hier verandering in. Door diepgravend onderzoek weet hij het ingewikkelde, maar tevens interessante verleden van het boerenvaartuig voor ons te Verhelderen. Opeens wordt duidelijk hoe botie, punter, vlot en bok met elkaar verbonden zijn en hoe ver hun geschiedenis teruggaat, zowel in tijd als plaats.
Afgelopen week is er een Giethoornse punter aangemeld voor opname in het Stamboek. De eigenaar vermelde daarbij dat er door RTVOost in 2008 een film is uitgezonden in de rubriek "Mooi Overijssel' met als titel "Oversticht: Punters in Giethoorn" met daarin als hoofdpersonen Gait Berk en punterbouwer Wildeboer. De punter in aanbouw in de film is de aangemelde punter.
Deze film is op de website van RTVOost te zien: https://www.rtvoost.nl/tv/programma/83/Het-Oversticht/aflevering/334057 (na de onvermijdelijke reclame).
In 2013 is er op YouTube een film over punterbouwer Schreur geplaatst: Handgemaakt door Jan Schreur
De zeepunter 'Anna Maria KU12'
De afgelopen paar jaar (en nog steeds) krijgen we van Joke Spannenburg regelmatig informatie over haar zeepunter 'Anna Maria KU12'. Dit scheepje is in 1914 door Huisman op de Ronduite gebouwd als vissersschip met thuishaven Kuinre voor Gerrit Doedel. Vandaar het visserijnummer KU12. Joke probeert de geschiedenis te achterhalen en ze probeert geld te genereren om deze punter te laten restaureren. Hopelijk kan er binnenkort met de restauratie worden begonnen.
In de geschiedenis van het scheepje ontbreekt iedere informatie over de periode tussen 1929 en 1945. De economische situatie van dat moment zal hier debet aan zijn. Gevoeglijk kun je aannemen dat de afsluiting van de Zuiderzee er de reden van is geweest dat de KU12 uit de visserij is genomen. Echter details hierover ontbreken. Ze was op dat moment zo’n vijftien jaar oud en zal ongetwijfeld nog in een goede staat van onderhoud geweest zijn. Of ze op dat moment al pleziervaartuig geworden is evenmin bekend. Wanneer ze ruim dertig jaar oud is, is de oorlog voorbij en heeft ze een kajuit.
Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.