2021 nummer 11: Seriematige en enkelstuks gebouwde schepen

Wat er allemaal ooit is vastgelegd ....
Toen ik een paar maanden geleden in de “Uit het Stamboek” U om informatie vroeg over een blauw paviljoenjacht dat iemand ergens in Frankrijk had zien liggen kregen we de nodige reacties. Ik beloofde er op terug te komen.
Er waren een paar misverstanden. Er werd gedacht dat het zou gaan om een knikspant paviljoenjacht dat afgebeeld staat in het boek “Platbodemjachten van J.K. Gipon” en zelf had ik ooit eens een paviljoenjachtje zien liggen in Verdun. Het paviljoen ervan stond nog op een vakantiefoto, maar dat bleek een heel ander vaartuig te zijn.

Reacties op de vraag over het Paviljoenjacht

Een van de mensen die reageerde was Willem Kooijman. Hij had informatie over het blauwe schip èn over het paviljoenjacht in het boek van zijn vader Jan Kooijman over de Platbodemjachten van J.K. Gipon.

Over het blauwe schip: Dit paviljoenjacht was ontworpen door Willem de Vries Lentsch. Er bestaan nog tekeningen van. Deze laten echter een iets ander uitgevoerd schip zien dan op de foto’s. Volgens de vraagsteller heeft het schip een lengte van 10 meter. Dit komt overeen met de maat die op de tekening staat. Het schip op de foto heeft net als op de tekening een dubbel berghout en een rompvorm (rondspant langkieler zonder zwaarden) de voorkajuit lijkt langer te zijn. Afgaand op de informatie op de tekening moet het gebouwd zijn in 1971 of 1972. De tekeningen bevinden zich in het archief van Kooijman en de Vries. Welk bouwnummer het gehad heeft is op dit moment nog onduidelijk. Een andere reactie kregen we over de voormalige ligplaats in Nederland. Het lag in de 70er jaren bij Haarlem.
In de Loefbijter van november 1976 stond ze bij de tweedehandsjachten te koop: bouwjaar 1973, casco gebouwd in Deil, uitgerust met 45 pk Renault Diesel, vraagprijs hfl 95.000,- zeiloppervlak 55m2, 10.00 x 3.50m, diepgang 1.00-1.38m, waterverplaatsing 11 ton.

Het andere paviljoenjacht, die uit het boek (op blz 96 van het genoemde boek), is volgens de informatie die we kregen in 1971 gebouwd met bouwnummer 53 voor een Zwitserse opdrachtgever. Een scheepje van 9 meter gebouwd naar ontwerp van Gipon. De levering was als casco met losse onderdelen zoals mast, zeilen en een Sabb 18 pk motor. Het is als afbouwpakket met alle losse onderdelen per trein van Gorinchem naar Basel vervoerd. De vervoersbrieven zijn er nog.

Ted en Lydia van Rijnsoever reageren op het door Willen Kooijman genoemde bouwnummer 53
Hierbij een reactie op het door u genoemde bouwnummer 53. Jan Kooijman is waarschijnlijk in 1971 begonnen met het aanleggen van een archief. Van de ca. 213 schepen, die daarvoor gebouwd zijn, is geen bouwnummer bekend, omdat er toen nog niet met bouwnummers werd gewerkt. Wel is er correspondentie van een aantal van die schepen. Daarna werd bij verkoop van een te bouwen schip een bouwnummer aan dat schip gegeven en dat nummer werd in het motorruim, behoorlijk groot, op het vlak gelast en bestond uit 3 cijfers. De eerste ordner kreeg de naam Map 53. Waar de naam Map 53 vandaan komt hebben we tot nu toe niet kunnen achterhalen. Willem en ook de oude boekhouder weten het niet. Map 53 werd de algemene benaming voor het archief van de gebouwde schepen. De correspondentie van de gebouwde schepen werd in een ordner opgeborgen met een ABC register. Elke bouwnummer werd aan een letter gekoppeld. Na de Z werd een nieuwe ordner met weer een ABC aangelegd. Deze ordner kreeg wederom de naam Map 53. Alle ordners waar de correspondentie van de gebouwde schepen inging kregen de naam Map 53. Wij hebben in 1981 deze lijn voortgezet. Wij hebben ca. 50 ordners staan, die allen de naam Map 53 hebben. De conclusie van deze uitleg is, dat het door u besproken schip niet bouwnummer 53 had en ik hoop dat onze uitleg te begrijpen is.
Met de hartelijke groeten van Ted en Lydia van Rijnsoever

Dat wij in het Stamboekarchief geen informatie over deze schepen hebben is duidelijk. Deze schepen zijn nooit voor opname aangemeld en vallen buiten de vloot schepen zoals die wij die kennen. De ene een kielboot en de andere met een V-vormig vlak. Beide ontwerpen zijn getekend met een knipoog het Nederlandse maritieme verleden. Maar, we vonden de informatie toch zo leuk, dat we het wel met U willen delen.

De bouw van een Vollenhovense bol door Kooijman & De Vries. (Afbeelding uit het boek Plezierig Varen R&P-jachten)

Het bouwprogramma van Kooijman & De Vries

Naar aanleiding van de informatie die we van Willem Kooijman kregen, heb ik met hem gesproken. Geen heel lang gesprek, maar wel één met veel inhoudelijke informatie en achtergronden. In de beleving, die ik van de werf van Kooijman & De Vries had, dacht ik dat er vooral seriematig werd gebouwd. Met het voorbeeld van de twee paviljoenjachten ging ik hier toch genuanceerder naar kijken. Eén van mijn vragen was dan ook, of er vaker enkelstuks casco’s werden gebouwd. Als voorbeeld van enkelstuks schepen werden een paar tjalkjes, een paar Lemmeraken en een hoogaars genoemd. Maar het waren er meer. Bijvoorbeeld ook een Duitse Ewer (platbodem met zijzwaarden).
Voor mij verrassend was de zijdelingse opmerking, dat er zelfs twee stoomboten gebouwd waren waarvan één voor Zwitserse- en één voor Engelse rekening. Scheepjes met een klippersteven. Ik zou er graag eens foto’s van willen zien.

Van de ruim 2000 schepen die in onze schepenlijst opgenomen zijn is een opmerkelijk deel gebouwd op de werf van Kooijman & De Vries en ontworpen door de heer J.K Gipon. Deze schepen zijn inderdaad vaak seriematig gebouwd. Om snel en veel te kunnen bouwen had de werf bijvoorbeeld speciaal voor de 6.65m grundel een rolkooi, waarin het casco gebouwd kon worden. De kooi kon 360ᵒ gedraaid worden om ieder onderdeel onderhands te kunnen lassen.

Het Stamboekarchief bij het Fries Scheepvaart Museum

Hoewel er veel, heel veel informatie over onze schepen op onze website te vinden is, ben ik inmiddels de nodige keren met Jan Eissens naar het Fries Scheepvaartmuseum afgereisd om in ons oude (niet gedigitaliseerde) archief, dat daar is opgeslagen, te zoeken, te kijken en onze kennis te verbreden.

Tijdens het laatste bezoek aan het museum vonden we toevallig een volledige bouwhandleiding voor het betimmeren van een casco van een grundel van Kooijman & De Vries. Het bevond zich niet in het Stamboekarchief, maar in dat van het museum zelf. Het geeft een schitterende indruk hoe er in de 70er en 80er jaren Ronde en Platbodemjachten, met veel zelfwerkzaamheid, onder handbereik van velen werden gebracht. Ik heb het gefotografeerd en u kunt het als PDF inzien op de pagina van Kooijman & De Vries op de website.

Het Vlugschrift "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede"
wordt samengesteld door Gerard ten Cate.

Alle vlugschriften "Behoud(t) het Goede" zijn in de SSRP-website verzameld in "Uit het Stamboek - Behoud(t) het goede" in onze verhalenbundel "Goed" Gebundeld.
Hierin bundelen we ons maandelijkse vlugschrift "Uit het Stamboek - Behou(d)t het Goede"; de verhaaltjes over maritieme zaken uit het dagelijks leven van Dirk Huizinga en onze Stamboekbijdrages in de Spiegel der Zeilvaart.

Terug naar vorige pagina