2021-2: Onderzoek naar Friese Ronde jachten
Spiegel der Zeilvaart maart 2021 nummer 2
In 1953 nog voor de oprichting van de SSRP, werd in Grouw de reünie voor de toen nog bestaande Friese Ronde jachten (het feest der Ronde jachten) georganiseerd. Er verschenen er meer dan verwacht. Dat had met veel publiciteit te maken, maar ook met zeer gemotiveerde eigenaren die hun schepen wilden tonen.
Want ronde jachten vervullen hun eigenaren met trots, de liefde voor dit type schip maakt vele inspanningen goed. Deze liefde gaat soms zo ver dat sommige schepen van generatie op generatie in dezelfde familie blijven. Er zijn voorbeelden van ronde jachten, die in nagenoeg dezelfde staat verkeren als toen ze werden gebouwd. Natuurlijk is er wel eens een onderdeel vervangen, maar toch...
In zijn bekende boek Schepen die verdwijnen schreef Sopers het zo op: 'Al wist ik dat ik overmorgen zou sterven en de schuit had reparatie noodig, dan nog zou ik zorgen, dat deze morgen was uitgevoerd! Wat dus mooi was bleef het zoo lang mogelijk.'
De boeken van Jaap Vermeer
Wijlen Jaap Vermeer had er zijn levenswerk van gemaakt om, met de nodige hulp, een drietal boeken te schrijven over de drie types die je binnen de groep Friese Ronde jachten tegenkomt, de boeiers, de Friese jachten en de tjotters. Het zijn drie standaardwerken geworden, die dertig jaar nadat ze geschreven zijn nog altijd actueel zijn.
Er zijn liefhebbers binnen onze gelederen, die zich heel erg verdiept hebben in het type schip waarmee zij varen. Ze hebben soms hele verzamelingen oude restanten verzameld van gerestaureerde schepen, fotocollecties en andere documentatie. Intussen weten ze nog steeds niet alles, maar wel heel veel. Ze gaan zo ver, dat ze ook opmetingen en verder historisch onderzoek doen in de stijl van Vermeer. Zo wordt er geprobeerd aan de hand van zijn boek Het Friese jacht de kenmerken van bestaande Friese jachten te beschrijven op een paar A-viertjes. Bewust worden het kenmerken genoemd. Een eigentijdse benadering van de huidige criteria en een meer feitelijke type beschrijving die Huitema opschreef in zijn standaardwerk Ronde en platbodemjachten.
Juist het boek Het Friese jacht biedt in dit kader veel mogelijkheden. Vermeer had een strak meetschema bedacht waarmee hij van de houten Friese jachten die waren opgemeten steeds dezelfde maten had genomen. Deze data heeft hij gepubliceerd. Hiermee kunnen de gemiddelde, de maximale en de minimale maten van alle houten Friese jachten worden beschreven. Om de kenmerken van tjotters op eenzelfde manier te beschrijven, val je terug op een geweldig document in de vorm het boek Tjotters en Boatsjes. Maar meetgegevens van de tjotters ontbreken bijna overal. Om dus inhoudelijk meer gedetailleerd over de ons allen zo bekende tjotter te kunnen zeggen, moet er uitgebreid worden gemeten en moet het werk, dat al door de heer Vermeer gedaan is, daarmee worden aangevuld.
Aanvullend onderzoek
Tijdens de Kerst heeft een groep liefhebbers een uitgebreid meetschema gemaakt waarmee gewerkt kan gaan worden en waaruit uiteindelijk de kenmerken van een tjotter kunnen volgen. Natuurlijk kunnen anno 2021 alle ons bekende tjotters gescand worden in plaats van ze op te meten. Technisch kan dit, maar behalve kostbare scanners heb je ook veel reken- en mankracht nodig om alle data die dan beschikbaar komt te kunnen analyseren. Dit is om budgettaire redenen voorlopig nog een flink aantal stappen te ver. Twee tjotters zijn intussen wel gescand en daarbij is een schat aan data verzameld. Bij de volgende schepen wordt met het meetschema gewerkt. Een interessante klus, maar met de nodige mankracht kan er veel werk worden verzet.
Aanvullend
Bij het historisch beschrijven van een schip begeef je je op een heel andere weg. Vaak zijn dit zoektochten, die jaren duren. Ze leveren soms onverwachts geweldige resultaten op, maar even vaak vindt je onbevredigend weinig. Maar ook daarbij blijkt dat je tegenwoordig dankzij moderne hulpmiddelen en het digitaliseren van veel informatie sneller allerlei feiten boven tafel krijgt. Met medewerking van belangstellenden komen hele geschiedenissen van schepen boven water die het verleden inkleuren.
Om Sopers nog een keer aan te halen: 'Overblijfselen uit het verleden zijn de herinneringen van een volk met een lange geschiedenis. Men beware ze met piëteit. [...] een terugblik in de geschiedenis (is) altijd leerzaam. De daden van ons voorgeslacht, hun kijk op de levenskwesties, openbaren zich in al wat ze ons nalieten op verschillend gebied. Moge de belangstelling in de eerbiedwaardige relieken der geschiedenis steeds toenemen.'
SdZ 2021 nr02 maart - Stamboek Onderzoek naar de Friese Ronde jachten
Jan Eissens, Stamboekbeheerder
stamboek@ssrp.nl