Evangelisatie
28 januari 2021
Onder moeilijke levensomstandigheden worden mensen vaak gevoelig voor hogere machten en religieuze overtuigingen. Het is niet onbegrijpelijk dat veel vissers orthodox gelovig zijn, want zij ervaren aan den lijve machten die sterker zijn dan de mens. Sommige zeevarenden meenden daarom dat het niet nodig was te kunnen zwemmen, want hun levenslot lag in andere handen. In het protestantse noorden was er juist onder eenvoudige lieden de neiging om geïnspireerde orthodoxen te volgen die zich afscheidden van de Calvinistische kerk. Zo richtte de voormalige veenarbeider Johannes Orsel (1877-1949) uit Pekela in 1918 de geloofsgemeenschap 'De Gemeente des Heeren' op. Onder zijn volgelingen waren ook enkele schippers uit Amsterdam die hem steunden met geld en met drie schepen voor evangelisatiewerk. Vanaf 1927 voer Johannes met deze schepen vanuit de provincie Groningen door het land. Op de foto uit 1927 staat hij (met wit gesteven overhemd) in de stad Groningen klaar om te vertrekken. Het leven op het water maakt mensen wellicht bevindelijker voor religieuze overwegingen. In 1933 schreef Arthur van Schendel zijn roman 'De Waterman' over schipper Maarten Rossaert die een moeilijk bestaan met zijn gezin probeerde op te bouwen in het rivierenland, bij de Merwede. Mogelijke oplossingen van problemen worden geblokkeerd door religieuze Calvinistische dogma's die op een bijzondere manier worden nageleefd. Uiteindelijk worden de problemen in het leven echter 'opgelost' door zich over te geven aan de Almachtige, waarna het gaat, zoals het blijkbaar gaan moet.
P. Sopers noemt in zijn boek 'Schepen die verdwijnen' (1947) de Wittoppers uit Groningen en Drenthe. Dat zijn schippers die zich bekeerd hebben tot een godsdienste sekte en dit tonen, door de masttop niet zwart te schilderen, zoals algemeen gebruikelijk, maar wit. Voor geloofsgenoten waren ze dus van verre herkenbaar en later ook voor anderen. In Drachten was het de scheepsbouwer Ate Pieters van der Werff (1819-1890) die medeoprichter was van de Christelijk Afgescheiden Gemeente ter plaatse. De kerkdiensten van deze gemeente werden gehouden in de werfschuur van zijn werf aan de Langewijk. Veel van die afgescheiden sektes houden ook weer op te bestaan, behalve op Urk natuurlijk. De Gemeente des Heeren van Johannes Orsel bestaat nog steeds, zij het dat er in 2013 een kerkscheuring plaatsvond en beide delen zelfstandig, maar onder de zelfde naam, verder gaan. De binnenvaart heeft zich de afgelopen halve eeuw als het ware ontworsteld aan deze religieuze traditie. Daar is veeleer sprake van een nieuw geloof, namelijk in de liberale ondernemingsvorm. De toekomst voor de binnenvaart is groter, sneller en massaler. De vanouds individualistisch ingestelde schipperij weet nu, dat er voor hen alleen toekomst is als ze beter georganiseerd vracht vervoeren. Alleen de klimaatverandering kan roet in het eten gooien, want nu moeten de schepen schoner varen en wellicht ook kleiner worden, omdat de waterdiepte op de rivieren afneemt. De eerste elektrische binnenschepen zijn er al en waterstof lijkt ook mogelijkheden te bieden. Autonoom varende Rijnvaart is een andere optie. Nieuwe groene en digitale sektes, alle met hun eigen dogma's hebben de toekomst.
