Berichten over ijzeren schepen in de krant en het archief - Sicco van Albada
Leeuwarder Courant, Ryksargyf Fryslân (nu Tresoar) en Historisch Centrum Leeuwarden
Sicco van Albada is eigenaar van de houten Staverse jol 'De Lytse Bear' en de auteur van het boek "De Helling onder Heeg".
Hij schrijft ons: Misschien heb je iets wat aan mijn aantekeningen. Bij mijn onderzoeken kwam ik ook berichten tegen over de eerste ijzeren schepen. Ik heb ze in deze publicatie gebundeld. De periode beslaat 1838-1926.
De afkorting LC in de tekst staat voor Leeuwarder Courant. RAF staat voor Ryksargyf Fryslân, tegenwoordig Tresoar. Maar ik ben met RAF begonnen en houd dat maar vol. HCL staat voor Historisch Centrum Leeuwarden.
Leeuwarder Courant (LC)
26-01-1830 LC
Sedert eenigen tijd heeft men in Engeland menigvuldige pogingen gedaan, om het gebruik van hout, bij den bouw van schepen, geheel te kunnen vermijden, en in de plaats daarvan niets dan ijzer te bezigen. Zoo is dan reeds te Liverpool eene stoomboot naar een nieuw model voltooid geworden. Dit vaartuig blijft bestemd tot het transport van reizigers en koopmanschappen langs het Iersche Unie-Kanaal tusschen Limerick en Dublin. Bij de zamenstelling van deze boot is niet het minste stukje hout gebezigd, en wanneer zij buiten het water is, gelijkt zij volmaakt naar twee vaartuigen die bij het dek met elkander verbonden zijn. In stede dat de raderen aan weerszijden geplaatst zijn, bevinden zij zich in het midden van de beide vaartuigen, ten einde te kunnen werken zonder de wanden van het kanaal te beschadigen.
20-08-1871 LC
Voor f 2000 uit de hand te koop: eene nog in dienst zijnde ijzeren schroefstoomboot, geschikt tot vervoer van passagiers en goederen, met 2 kajuiten en 1 laadruim, lengte 28 m., breedte 3.50 m., holte 1.85 m., diepgang vóór 30 c.m., diepgang achter 95 c.m., machine van acht paardenkrachten. Inclinerenden gelieven zich, onder het motto Stoomboot, met gefrankeerde brieven te adresseren bij den boekhandelaren Gebroeders Muller te ‘s Hertogenbosch.
01-09-1871 LC
Publieke verkoop van eene fabriek van stoom en andere werktuigen en van eene groote partij machinerien, gereedschapen, ijzerwaren en modellen. [Notaris W.Sijpkens Kijlstra te Harlingen verkoopt publiek] de fabriek van stoom en andere werkuigen, staande en gelegen aan de Zuiderhaven te Harlingen, kad. bekend sectie A nos. 3241, 3242 en 3243, tezamen groot 14 aren 32 centiaren, bestaande uit verschillende werklocalen en bergplaatsen en een ruim terrein, geschikt tot het bouwen van schepen en stoombooten; waarbij behooren en verkocht worden: 1 verticale stoommachine van 16 p.k., zonder ketel, 1 dito locomobile van 4 p.k., 1 groote en 1 kleine draaibank, 1 boor- en 1 schaafmachine, 1 schroef-snijbank, circelzaag, houten draaibank, 1 zwartmolen, 1 ventilator, 1 boor- of souvereinmachine, groote pons- en knipmachine, 1 wals, diverse werkbanken met schroeven, smidsen, blaasbalgen, smeltovens, 1 gloeioven, het drijfwerk, enz.; voorts de vóór de fabriek aan de haven geplaatste kraan van uitmuntende constructie en geschikt tot het ligten van zeer zware lasten. Alles breeder bij na te melden catalogus omschreven. Te aanvaarden 14 dagen na de toewijzing.
De fabriek, zijnde de eenigste van dien aard in Friesland, zal, ook wegens hare gunstige ligging, met goed succes kunnen gedreven worden. [voorts te koop 1 barge met stoommachine]
13-12-1872 LC
De Fabriek van stoomwerktuigen, ijzeren stoom- en zeilschepen van C.J.Boon te Hoogezand is thans voorzien van eene nieuwe zéér sterke en doelmatige hijschkraan, om stoomketels of andere zware voorwerpen uit stoomschepen enz. te ligten; deze hijschkraan is onlangs beproefd op een gewigt van een stoomketel van 65 paardenkracht. In de onmiddelijke nabijheid dezer hijschkraan is een groot afdak gebouwd, het geheele vaarwater overdekkende, zodat de stoomschepen hieronder kunnen liggen zonder eenige hindernis van sneeuw of regen te hebben. Ook de sleephelling is in den besten toestand.
Hoogezand, den 7 December 1872, C.J.Boon, fabrikant van stoomwerktuigen, enz.
01-10-1880 LC
Te koop. De ondergeteekende maakt bekend dat hij een ijzeren praam, ladende 8000 kilo, disponibel heeft. Hij beveelt zich tevens aan voor het leveren van ijzeren roeiboten, schuiten, lichters enz., in alle modellen en afmetingen. Prijsaanbiedingen op aanvraag. P.Dames, Grachtswal.
20-09-1880 LC
E.J. Smit en Zn., Hoogezand hebben bij hun fabriek aangelegd een werf en zijn volkomen ingericht tot het bouwen en repareren van ijzeren stoom- en zeilschepen, trekschuiten, etc. etc.]
03-06-1881 LC
IJzeren scheepsbouw Machinefabriek Verhoeven en Vis, Wormerveer, leveren alle ijzeren vaartuigen tot de kleinste roei- en zeilbooten, tegen zeer matige prijzen, uiterst solide en net gebouwd. De heer J.Huizinga te Leeuwarden op’t Zuidvliet, wien zij een ijzeren schuit leverden, zal gaarne bereid zijn alle inlichtingen te geven. Prijscourant en eenige teekeningen van ijzeren schuiten franco en gratis verkrijgbaar.
04-10-1882 LC
Donderdag [28 September] voer een ijzeren schroefstoombootje over de Theems bewogen door opgehoopte electriciteit. Het scheepje, 26 voet lang, 5 voet breed en 2 voet diep, liep flink tegen het tij op met een snelheid van 8 knoopen. De accumulateurs waren onder den vloer van het vaartuig geplaatst en bevatten voorraad voor drie uren.
19-02-1883 LC
[verkoop te Dokkum van] 1. eene in 1869 nieuw gebouwde, snelvarende ijzeren barge, Stad Dockum, groot 19 tonnen, met nette tafels, rood trijpen springveeren kussens en rugzittingen, geschikt tot veroer van passagiers. 2. eene best onderhoudene ijzeren barge, de Eendracht, groot 18 tonnen, met tafels, kussens en rugzittingen, geschikt tot vervoer van passagiers en goederen.
09-05-1883 LC
Een bekwame scheepstimmerknecht gevraagd, tegen goed loon en vast werk, om dadelijk in dienst te treden bij J. Mulder, scheepsbouwer in houten en ijzeren schepen te Vierverlaten.
04-07-1883 LC
Vrijdag j.l. is van de werf van den scheepsbouwmeester J. Mulder te Vierverlaten bij Groningen vertrokken een nieuwe ijzeren paviljoen-tjalk, groot 78 ton, voor schipper G. de Groot te Lemmer, en weder de kielen gelegd voor een ijzeren talk, groot pl.m. 75 ton, voor schipper Jan Dijkstra te Groningen, en voor een dito tjalk, groot pl.m. 110 ton, voor schipper Jan Hageman te Groningen.
27-08-1883 LC
Harlingen 24 Augustus. Door de firma Prins & Zwanenburg is een ligterschip in de vaart gebragt, zoals we nooit tevoren hebben aanschouwd. Geheel van plaatijzer gebouwd, bevat het eene scheepsruimte van 405 ton, en in vijf waterdigte vakken verdeeld, bevat voor het gezin van de kapitein eene kamer en keuken, op het gemakkelijkst ingerigt en wordt, buiten de gezagvoerder, door maar twee mannen bevaren: door machinieriën wordt op de verschillende delen van deze bodem het werk zeer gemakkelijk gemaakt. Dit schip moet dienst doen tusschen Groningen en Rotterdam, tot vervoer van vrachtgoederen.
28-11-1884 LC
IJzeren scheepsbouw. Ondergeteekende beveelt zich aan tot het leveren van ijzeren tjalken, veerschepen, jaagschuiten, pramen en alles wat tot het vak behoort. J. Mulder, scheepsbouwmeester te Vierverlaten bij Groningen.
30-03-1885 LC
IJzeren scheepsbouw. Ondergeteekende beveelt zich aan tot het leveren van ijzeren tjalken, veerschepen, jaagschuiten, pramen en alles wat tot het vak behoort. J. Mulder, scheepsbouwmeester te Vierverlaten bij Groningen.
11-04-1888 LC
Te koop gevraagd een ijzeren koebok, geschikt om circa 20 koeien over de meeren te vervoeren. [Brieven onder de letter D B aan de Courant]
05-11-1888 LC
Scheepstimmerwerf te koop aangeboden, zeer geschikt voor den aanleg van een ijzeren scheepsbouw. Te bevragen bij den eigenaar A.Holvast te Dedemsvaart (Overijssel).
17-11-1888 LC
Stavoren 14 Nov. Eergisteren werd door eenige visschers alhier binnengebracht een ijzeren kof, geladen met ruw en geschaafd hout, die door hen in ontredderden staat en verlaten gevonden werd in de Zuiderzee tusschen hier en Enkhuizen. Naar men ons mededeelt, behoort bedoelde kof te Veendam te huis.
26-03-1889 LC
Te koop een beste ijzeren zeilboot, lang 4.35, wijd 1.80 meter. Tevens op 12 Mei een smidsknecht gevraagd. A. Hornstra, mr.smid, Workum.
29-04-1890 LC
Smidsknecht. Een bekwame scheepsmid kan dadelijk vast werk bekomen bij D.J.Douma, mr.smid te Lemmer.
02-05-1890 LC
Smidsknechten. 2 ongehuwde smidsknechten, vlugge werkers, kunnen dadelijk vast werk bekomen bij D.J.Douma, mr.smid te Lemmer. Zij, die bekend zijn met scheeps- of machinewerk, genieten de voorkeur.
11-11-1890 LC
[Oprichting van een] stoomvaartreederij [hoofdkantoor te Warga] per schroefstoomboot, genaamd “Warga”, waarop plaatsruimte beschikbaar is voor minstens 40 reizigers [etc]
09-03-1891 LC
Te koop een ijzeren scheepje met volledigen inventaris, groot 28 ton, 5 jaar oud, gebouwd op de werf van de heer J. Mulder te Vierverlaten
08-03-1892 LC
Notaris de Koe te Sexbierum verkoopt te Leeuwarden: I. het in Nederland gebouwde stoomschip, de Veehandel I, 13.63 x 2.97 x 1.43m, 45 ton, machine van 10 pk. II het in Nederland gebouwde stoomschip Veehandel II, 13.73 x 2.93 x 1.48m, 46 ton, 10 pk. III eene overdekte, onbewegerde ijzeren veepraam, 10.82 x 3.82 x 1.39, 57 ton. IV het overdekte, onbewegerde ijzeren paviljoenschip, genaamd de Hoop, 12.40 x 3.97 x 1.65m, 81 ton. Deze schepen behoren tot de te ontbinden rederij van R.Nieveen en P.Bruinsma, en dienen tot het vervoer van vee van de weekmarkten te Leeuwarden en Sneek naar de Lemmer.
23-01-1893 LC
Wegens verandering uit de hand te koop een ijzeren roefschip, groot 22 ton, met zeil en treil, zoals het thans dagelijks is te bezichtigen bij den eigenaar P. v.d. Meulen te Valom onder Murmerwoude. [eerste advertentie van een tweedehands ijzeren schip]
26-05-1894 LC
Te koop een ijzeren potschip, de Drijvende Winkel, gebouwd in 1892. Te bevragen bij S. te Brug te Dokkum.
12-06-1894 LC
Verkoop – ijzeren aakschip. De finale toewijzing van het in 1892 gebouwde ijzeren aakschip, genaamd Johanna, groot 75 last, laatst bevaren geweest door schipper R. Veenstra, met inventaris, zooals het thans ligt in de Zijlroede te Lemmer [is bepaald op 16 Juni 1894. not. F. Schaafsma te Lemmer]
07-07-1897 LC
Uit de hand te koop ijzeren veerschip, groot 16 ton, zoo goed als nieuw, zeer geschikt voor vervoer van kaas. Te bevragen bij S. Gorter, Sneek.
04-08-1897 LC
Te koop een nieuw ijzeren praampje bij G. Postma, Snakkerburen
06-08-1897 LC
[Verkoping te Dokkumer Nieuwezijlen van] de stoomboot, genaamd Dockumer Nieuwezijlen varende in de vaste beurt van Dockumer Nieuwezijlen op Dockum, Leeuwraden en Groningen v-v, groot 34 ton, met daarbij behoorende ijzeren praam en completen inventaris
06-11-1897 LC
John Kievits & van Reede Czn. Papendrecht a/d Noord. Scheepsbouwwerf. Machinenfabriek. Ketelmakerij. Gieterij. Elektrotechnische fabriek. Dynamo’s. Electromotoren. Krachtsoverbrenging. Complete installatiën. Billijke prijzen. Langdurige garantie. Tijdelijke verplichtingen.
17-11-1897 LC
Een nieuwe ijzeren praam te koop, pl. 20 ton, zeer geschikt voor koepraam, en een nieuwe ijzeren boot, geschikt voor overzetten of melkboot, bij K. Hortsing, scheepsbouwer te Poffert aan ’t Hoendiep.
RAF Toegang 35 Inventaris der archieven van de Hypotheekbewaarders, Kantoor Heerenveen, inv.nr.2490. 24 aug. 1876 - 21 jun. 1926
Het eerste ijzeren tjalkschip te Heerenveen, bouwer niet genoemd, op 17-02-1897 ingeschreven is de Vrouw Hinke, 80 ton, eigenaar Bouwe Bok te Lemmer blijkens onderhandsche verklaring d.d. 1 Februari 1897. Hypotheeksom f 3750.-
RAF Toegang 35 Inventaris der archieven van de Hypotheekbewaarders, Kantoor Leeuwarden, inv.nr.2491. 1 0kt. 1838 - 13 jun. 1890
alleen een ijzeren schroefstoomboot
RAF Toegang 35 Inventaris der archieven van de Hypotheekbewaarders, Kantoor Sneek, inv.nr.2497. 20 sept 1877 - 8 0kt. 1909
eerst vermelde ijzeren schip (afgezien van schroefstoomboten etc)
13-04-1891 een overdekt onbewegerd ijzeren tjalkschip, Trio, gebouwd op de werf van de Gebroeders Barkmeyer te Sneek, meetbrief d.d. 27-03-1891, lang 14.84m. wijd 4.53m., hol 2.02m, 137 ton, schipper Johannes Meinderts de Vries te Balk. hypotheek f 8600,-
Copia:
Dagregister deel negen nommer drie den dertienden April achttien honderd een en negentig.
Ten voordeele van den Hoog WelGeboren Heer Jonkheer Meester Jan Hendrik Frans Karel van Swinderen Lid der Eerste Kamer der Staten Generaal Burgemeester van de Gemeente Gaasterland wonende op den Huize Rijs onder Mirns en Bakhuizen Crediteur ten dezen domicilie kiezende ten kantore ter hypotheken te Sneek
en laste van Johannes Meinderts de Vries schipper gedomicilieerd te Balk doch verblijfhoudende in en wonende aan boord van het hierna te melden yzeren tjalkschip en daarmede thans liggende te Sneek debiteur
Krachtens eene Onderhandsche acte verteekend te Sneek, den achtsten April achttien honderd eenennegentig waarop staat Geregistreerd te Sneek den elfden April 1800 eenennegentig deel 59 folio 3 verso vak 5 twee bladen geen renvooi ontvangen voor recht een gulden twintig Cent f 1.20 De ontvanger (get) J.Hogenhuis
Tot zekerheid en eenen waarborg eener som van achtduizend zes honderd gulden welke de schuldeischer den schuldenaar heeft ter leen verstrekt om terug te betalen in jaarlijkschen termijnen ten bedrage van driehonderd gulden ieder jaar verschijnende en gelijk tijdig met en boven de rente betaald moetende worden op den vijftienden April alzoo voor het eerst op dien datum in 1800 twee en negentig en zoo vervolgens en der renten van voormelde hoofdsom gerekend naar vijf procento in het jaar ingaande met den vijftienden April 1800 een en negentig telkenjare op dien datum verschijnende en continuerende tot de geheele afbetaling toe zullende echter bij wanbetaling van eenigen termijn van aflossing of van rente stipt op den vastgestelden tijd, de debiteur door het enkel verloop van den bepaalden termijn dadelijk in gebreke van betaling zijn en het voorregt van tijds bepaling verliezen zonder dat hiertoe eene aanmaning of exploit tot in mora stelling zal worden vereischt, terwijl in die gevallen het alsdan verschuldigde aan hoofdsomen renten onmiddelijk en in eens opvorderbaar zal zijn, op de eerste ten koste van den debiteur te doene aanmaning eveneens ook wanneer de debiteur in staat van faillissement of van kennelijk onvermogen mogt geraken of het natemelden schip in beslag genomen of aan derden overgedragen of niet behoorlijk onderhouden mogt worden zoomede ingeval de debiteur overlijdt of het natemelden schip geheel of gedeeltelijk vergaat, ten tijde dat hoofddsom en renten niet ten vollen zijn voldaan alles zoo hoofdsom als renten te betalen met goede gangbare Nederlandsche munt, ten huize, in handen en op quitantie van den Heer Crediteur of zijne regtverkrijgenden
wordt inschrijving verzocht op het bij voormelde acte Obligatoir speciaal verbondene bestaande in
Een overdekt onbewegerd yzeren Tjalkschip genaamd “Trio” gebouwd op de Werf van Gebroeders Barkmeijer te Sneek, dus in de Nederlanden en aldaar thuis behoorende, gemeten door den beeëdigden scheepsmeter Bosscher te Sneek, volgens meetbrief den zeven en twintigsten Maart 1800 eenennegentig onder Nommer 45 op veertien meter vier en tachtig Centimeter lengte, op vier meter drie en vijftig Centimeter wijdte en op twee meter twee Centimeter holte, en over zulks geijkt op een honderd zeven en dertig tonnen en ten name van den debiteur als eigenaar overgeschreven ten kantore der hijpotheken te Sneek in de registers van schepen en vaartuigen den zesden April achttien honderd een en negentig in deel drie nommer 466 en dientengevolge door genoemden scheepsmeter gebrand als volgt 466 Sneek 1891 en zulks met zeil, drie fokken, haken, boomen, drie ankers, kleeden, staand en loopend want en verderen daartoe behoorenden volledigen scheepsinventaris, bevarende het schip gewoonlijk de haven van Lemmer
Benevens aanteekening van navolgende beperkende bedingsten
[- verkoop zonder schriftelijke toestemming van de crediteur verboden
- bij in gebreke zijn van de debiteur is de crediteur gerechtigd het schip publiek te verkopen
- etc]
RAF Toegang 35 Inventaris der archieven van de Hypotheekbewaarders, Kantoor Leeuwarden, inv.nr.2492. 29 juli 1890 - 14 juli 1913
Het eerste ijzeren schip ingeschreven te Leeuwarden met vermelding van de werf (er zijn twee eerdere ijzeren schepen zonder werfvermelding) is het nieuwe staal-ijzeren tjalkschip Emanuell, gebouwd op de scheepstimmerwerf van de gebroeders Barkmeijer onder Noordhorn, groot ongeveer 43 kubieke meter, ingeschreven te Leeuwarden 12 Augustus 1903, schipper Willem Bos, hypotheek ad f 1950.-
De Goede Verwachting, een staalijzeren roefschip, 35 ton, gebouwd te Leeuwarden, ingeschreven op 14 juni 1904, schipper Tabe Hendriks vander Leij, hypotheek f 1000,-