Zeldenrust

Mede ter herinnering aan mijn echtgenoot C.J.W. ("Jumbo") van Waning, medeoprichter en eerste voorzitter van Uw beider Stichtingen, stel ik het bijzonder op prijs dat de Paviljoenschuit "Zeldenrust", eigendom van de Van Waning Stichting, inmiddels ingeschreven is in het Stamboek. Daarbij zie ik gaarne dat de Van Waning Stichting, als eigenaar van de "Zeldenrust", "lid-voor-het-leven" wordt van de Vereniging van Vrienden van de Stichting Stamboek Ronde- en Platbodemjachten (VSRP). Conform met U gemaakte afspraken, doneer ik hiervoor een bedrag van fl 4000,- ten behoeve van het Restauratiefonds van de SSRP.
Door de inschrijving en het lidmaatschap worden, middels het mooie schip "Zeldenrust", de beide Stichtingen met elkaar verbonden die mijn echtgenoot zeer dierbaar waren. Het is mij een voorrecht, ter gelegenheid van mijn 80-ste verjaardag, deze band te mogen leggen.

De paviljoentjalk Zeldenrust, een Duijvendijker van 105 ton uit 1914, dobbert tussen de nieuwe aanlegsteigers. Er komen ‘s morgens nog niet veel mensen aan boord. Vanaf het havenfront is ze goed te zien, maar de weg erheen laat zich lastig vinden. Namens de Van Waningstichting, eigenares van het oude zandschip, leidt hij bezoekers over de tjalk rond. Hij begint in het roefje. ‘Rechts sliepen de ouders en links de kinderen.’ Hij trekt een lade onder het bed open. ‘En hier lagen de kleinsten.’ Van IJzeren - metselaar voor de kost - heeft het schip met vrienden helpen opknappen. ‘De stichting heeft haar in 1975 gekocht en in oude staat teruggebracht. De Zeldenrust is nooit een trekschuit geweest. Ze is als zeilschip gebouwd. De Van Waningstichting  meldt op haar website dat de Zeldenrust een trekschuit is geweest. Zo’n verhaal gaat blijkbaar een eigen leven leiden. Als zo’n schip bijvoorbeeld met verkeerde wind over de Schie voer, trokken de mensen het schip even zelf. Maar daarmee is het nog geen trekschuit.

De schoonzoon van Wijnand Honkoop zet een ventje in het gangboord. ‘Kijk Wijnand, op dit schip is je oma geboren’, zegt hij. Opa Honkoop knikt. ‘Zij is mijn vrouw. Mijn schoonmoeder lag hier beneden in 1950 een kind te krijgen. Wel met een dokter erbij, natuurlijk, maar nu zou je ervoor opgepakt worden.’ Haar opa, Teun Pols, had de Zeldenrust laten bouwen door Van Duijvendijk, op de grens van Ouderkerk en Krimpen aan den IJssel. ‘Hij en zijn vrouw hebben aan boord 13 kinderen gekregen, waarvan er 11 bleven leven. Je moet niet vragen waar ze die lieten; feit is dat het gebeurde. Ze sliepen overal.’ Destijds was de Zeldenrust in verhouding een groot zandschip, weet hij. ‘Eén van de grootste paviljoenschuiten die Duyvendijk heeft gebouwd.’ Pols vervoerde er zand mee. Het zand beugelden ze aanvankelijk met de hand. Voor de voortstuwing kreeg de Zeldenrust na verloop van tijd een zijschroefinstallatie. Later kwam er achterin een Bernard van 8 pk. ‘Een tijdlang heeft ze met beide gevaren.’ Zijn schoonvader Hendrik Pols, die de Zeldenrust kort na de Tweede Wereldoorlog had overgenomen, verving de Bernard voor een Lister van 40 pk. Honkoop: ‘Mijn schoonouders hadden geen gemakkelijk leven aan boord, maar ze hebben er leuk geld mee verdiend.’ Pols voer ermee tot halverwege de jaren ‘70. Daarna verkocht de familie het schip aan de Van Waningstichting.

Mijn tijd op Zeldenrust - Marc den Hertog, Bennebroek

Graag wil ik een paar opmerkingen maken bij uw artikel over de tjalk Zeldenrust te Ouderkerk aan den IJssel in de krant van 28 juni. Van 1983 tot 1986 ben ik bestuurslid geweest van de Van Waningstichting en parttime-schipper. Toen ik mij bij de groep enthousiastelingen aansloot die in ‘81 was begonnen aan de gigantische klus, was de Zeldenrust aan de buitenzijde al grotendeels klaar. Het schip was weer getuigd en er was een nieuwe motor in geplaatst.

Van binnen echter was het nog een kale ruimte. De roef was gerestaureerd, maar het slaapverblijf daarvoor was gedeeltelijk opgeofferd om de motor te plaatsen en verder nog niet hersteld. Ik kan me herinneren dat ik de kooien toen nog uiteen heb genomen om ze later weer te kunnen monteren. Daarbij viel op hoe ingenieus in die schepen een en ander was gebouwd. En wel zodanig dat je de betimmering uiteen kon nemen om bij de huid te komen zonder de hele boel te hoeven slopen. Een Japanse puzzel was er niets bij! Maar dat terzijde. 

Van Waning

Het ruim hebben we toen helemaal leeggespoten tussen de spanten waar de restanten van jaren zand en grind varen nog zaten. Vervolgens is er een nieuwe buikdenning in gelegd en kon ook de inrichting van het ruim een aanvang nemen. Ik ben toen echter naar Sail Amsterdam 1985 geweest met een leeg ruim, waarin we wat slaapplaatsen hadden geïmproviseerd voor mijn vrouw en kinderen. Ruimte zat, dat wel. Maar nog tamelijk stoffig. Aan het einde van de week zagen we er allemaal smoezelig uit, want een goede wasvoorziening was er ook nog niet aan boord.

Hoogtepunt van die Sail was het admiraalzeilen met aan boord de 90-jarige naamgever van de stichting, de oude heer Van Waning die het allemaal veel te langzaam vond gaan en me aanspoorde om met windje 5 vol tuig over het IJ te denderen. Om hem een plezier te doen heb ik dat in een tweede run gedaan, hetgeen wel wat kritische blikken van de organisatie opleverde. 

Geen trekschuit

Het was het doel van de Van Waningstichting indertijd om de jeugd van Ouderkerk en de andere rivierdorpen langs de Hollandse IJssel te kunnen laten kennismaken met de geschiedenis van deze schippersdorpen en ze te laten zien hoe hun grootvaders en overgrootvaders hadden gevaren. Dat de Zeldenrust een trekschuit is geweest is inderdaad absolute onzin.

De Zeldenrust heeft eerst onder zeil en later gemotoriseerd haar werk gedaan als vrachtschip in de IJssel- en Lekstreek. Dat er bij flauwte of tegenwind in de kanalen moest worden gejaagd spreekt vanzelf. Het was een hard bestaan en de vracht moest op tijd aankomen. Dus werden kinderen en vrouw in het haam gezet en sleurden zij de boot van A naar B. Toen ik bij één van de eerste demonstratievaarten met de Zeldenrust één van de oude schippers aanbood het roer over te nemen antwoordde hij: ‘Nee dank je wel. Ik heb veel te lang aan die rothelmstok gestaan. Ik ken de knop nog in me kont voelen!’. Ik wou maar zeggen... 

Namen

Ik sluit niet uit dat de geïnterviewde persoon heeft meegeholpen bij de restauratie van de Zeldenrust. Velen hebben hun steentje bijgedragen indertijd. Maar in dit kader moeten toch vooral de namen van Pieter van Drongelen, Bart Vermeer en Jan van Grevensteijn worden genoemd. Pieter als motor van de stichting en het project zelf, Bart als de deskundige restaurateur (een rol die hij ook voor het scheepvaartmuseum in Rotterdam heeft vervuld) en Jan die zijn werf in Krimpen ter beschikking stelde voor de werkzaamheden. Zij verdienen het niet vergeten te worden!

Ik hoop dat de Zeldenrust nog lang zal varen en pronken, het schip verdient het als één van de mooiste tjalken die rond de eeuwwisseling zijn gebouwd. 

Mark den Hertog, Bennebroek

Mijn vader heeft op dit schip gewoond, hij is geboren in 1907. Er wordt geschreven over menskracht of dat het schip door mensen werd getrokken (lees vrouw en kinderen), want de schipper stond aan het roer! Dat was op de 'Zeldenrust' zeker niet zo! Mijn opa vond dat een mens geen paard was en dus niet in de zeel (touw) hoorde te lopen. Zo vertelde mijn vader het ons.