Schollevaer

'Schollevaer' (which means 'cormorant') was built in 1913 in Leiderdorp for a member of the van Vollenhoven family, who are related to the Dutch Royal family. Before then, Dutch pleasure barges had not copied workboats but had been designed for pleasure per se. 'Schollevaer' and her sister ship de 'Blinkert' (built in the preceding year for the same family) were novel because, though built for pleasure sailing, they were copies of  the existing Lemsteraak 'LE15 Albatros', North Sea herring fishing barges (Lemsteraak means 'sailing barge from Lemmer', a fishing town in Friesland).
The Lemsteraaken are still reckoned to be the fastest and most sea-kindly Dutch sailing barge design for their size; they race as a fleet in the Netherlands every summer. Several un-converted fishing Lemsteraken remain and new pleasure versions are built regularly.

In 2001 zocht de Ier David Beattie contact met het SSRP-bestuur met de verrassende mededeling, dat hij eigenaar was van de Lemsteraak “Schollevaer”. Dit schip is als jacht gebouwd in 1913 door P. van Groeningen te Leiderdorp in opdracht van de Rotterdamse industrieel J. van Vollenhoven, inderdaad een voorvader van mr. Pieter, de zwager van onze Beschermvrouwe. In april 2001 werd het ingeschreven in het Stamboek. De historie van het jacht is zo bijzonder dat dit een goede gelegenheid is om daarover iets te vertellen.

In 2001 zocht de Ier David Beattie contact met het SSRP bestuur met de verrassende mededeling, dat hij eigenaar was van de lemsteraak Schollevaer. Dit schip is in 1913 als jacht gebouwd door P van Groeningen te Leiderdorp in opdracht van de Rotterdamse industrieel J. van Vollenhoven, een voorvader van mr. Pieter, de zwager van onze Beschermvrouwe. In april 2001 werd het schip ingeschreven in het Stamboek. De historie van het jacht is zo bijzonder dat dit een goede gelegenheid is om daarover iets te vertellen.

In het crisisjaar 1921 worden door scheepsmakelaars in totaal 27 Nederlandse ronde en platbodemjachten in Engeland te koop aangeboden

Het jubileumboek 1851-1951 van de KZRV "de Maas" vermeldt, dat in het crisisjaar 1921 door scheepsmakelaars in totaal 27 Nederlandse ronde en platbodemjachten in Engeland te koop werden aangeboden. In 1923 voeren er al minstens 12 onder Engelse vlag. De Schollevaer volgde deze weg in 1927. Toen verkocht Van Vollenhoven het schip aan mevrouw Elizabeth Markham, woonachtig in Burnham on Crouch in Engeland. Volgens de overlevering baarde deze dame enig opzien in Rotterdam door na afloop van de transactie alleen vergezeld van haar butler aan boord te stappen en koers te zetten naar Engeland. De emancipatie was in Rotterdam toen nog minder ver gevorderd dan kennelijk in Engeland, ook niet in de betere kringen.

Van Vollenhoven verkoopt het schip aan mevrouw Elizabeth Markham

Uit hetgeen bekend is over de periode, dat het schip in Engeland was, rijst het beeld op, dat het slecht werd onderhouden. Blijkbaar rekende de butler van mevrouw Markham dit onderhoud niet tot zijn taak. Zij moet het ook vrij snel weer verkocht hebben, maar hierover is alleen bekend, dat het omstreeks 1935 eigendom was van een voormalige kapitein van een z.g. "rum runner", een vrachtschip dat werd gebruikt om rum te smokkelen naar Amerika, tijdens de beruchte periode van de drooglegging. Deze kapitein woonde, nadat hij dit avontuurlijke bestaan vaarwel had gezegd, een onbekend aantal jaren op de 'Schollevaer', die was opgelegd in de haven van Rochester aan de Medway. Hij overleed op het schip in of omstreeks 1935.

Captain Richard England

De volgende eigenaar, van 1938-'47, was Captain Richard England, ook al een zeeman. Van deze periode is veel meer bekend gebleven omdat England in 1981 een boek heeft gepubliceerd over zijn zeemansleven onder de titel "Schoonerman". Hij beschrijft hoe hij na een periode aan de wal, waar hij weinig goede herinneringen aan bewaarde, samen met zijn jonge vrouw en een baby terugkwam aan de Medway, onweerstaanbaar aangetrokken door de zee. Op een avond wandelden ze in Rochester langs de rivier op zoek naar een geschikte woongelegenheid en ontdekten de mast, stagen, wimpel en vergulde kloot van een voor hen onbekend vaartuig. Eénmaal aan boord waren ze dermate onder de indruk van de mooie Lijnen van het schip en de ruimte in de kajuit dat ze zich binnen enkele dagen de trotse eigenaars konden noemen, in weerwil van het feit, dat het schip in deplorabele staat verkeerde.
Ze sloopten het interieur tot op de spanten en bouwden het in zes maanden weer op tot een comfortabel woonverblijf. Ze genoten vanaf het dek van het vertier op de rivier tussen Rochester en Chatham waar in die dagen nog de Theems barges het beeld bepaalden. In hun vrije rijd zeilden ze de rivier af en verkenden het Theems estuarium en de kust van Kent. Hij beschrijft deze periode als de gelukkigste van zijn leven hoewel de naderende oorlog in de omgeving van de marinebases in Chatham en Sheerness spoedig zijn schaduwen vooruit begon te werpen.
Mr. England verhaalde 'Schollevaer', nog voor het uitbreken van WO II, naar Hartlepool aan de NO-kust tussen Rochester en Ramsgate. Hij had vrouw en kind de wal op gestuurd en voer met twee opstappers in december uit in zulk slecht weer dat na hun aankomst in Hartlepool een hooglopende polemiek ontstond in de lokale pers over het onverantwoorde karakter van dit soort waaghalzerij en de risico's waaraan vrouw en kind met zo'n man zouden kunnen worden blootgesteld. Hij las die stukken met gemengde gevoelens. Wat hem naar eigen zeggen her meest aansprak was een hekeldicht, dat op een gegeven moment tussen de ingezonden stukken verscheen onder de titel: "You can do that there anywhere else, but you can't do that there 'ere!

De tweede Wereldooorlog en daarna

De 'Schollevaer' overleefde op miraculeuze wijze met zijn bewoners de oorlog met in de begintijd frequente Duitse luchtaanvallen. Mr. England maakte als marinier o.m. de landingen op Sicilië mee en kwam zwaar gewond in Engeland terug. Dit weerhield hem niet om in 1947 in Belfast een schoener te kopen waarbij 'Schollevaer' werd ingeruild. De lotgevallen van het schip raken dan weer in her duister gehuld. Tussen 1950 en 1956 lag het op de Shannon en in de jaren zestig was het eigendom van een havenloods uit Dublin die er ook weer een aantal jaren op gewoond heeft.
Eind jaren zestig kocht een zekere David Wheeler het schip, wederom in deplorabele staat, en bracht het terug naar de Shannon. Hij begon een ingrijpende restauratie waar bij onder meer het hele vlak werd vervangen en een nieuwe motor werd geplaatst. Zwaarden en rondhouten waren verdwenen. Een hevige brand aan boord verwoestte het interieur maar ook die ramp kwam men te boven. Met de aldus als motorboot uitgeruste 'Schollevaer' werd omstreeks 1990 een tocht gemaakt over de Ierse binnenwateren waarvan het verslag als televisieserie in de publiciteit is gekomen, niet in de laatste plaats om de recreatievaart in ZW Ierland te bevorderen. De beelden zijn inderdaad fascinerend; men waant zich nu en dan in Eernewoude of NW-Overijssel!

In 1993 koopt David Beattie het schip

In 1993 kocht David Beattie het schip van Wheeler en ging onverdroten door met de restauratie. Hij bracht een bezoek aan Nederland om inspiratie op te doen en om hij Peter Syperda in Osingahuizen zwaarden te bestellen. Een Ierse zeilmaker sneed zeilen naar het model van het zusterschip De Blinken maar liet de banen haaks op de achter-lijken verlopen, niet gehinderd door kennis van de tradities in de Nederlandse ronde en platbodemwereld. Ook de gaffel en de rondhouten werden in Ierland, op geheel eigen wijze vervaardigd. In 1998 kon er na vele jaren weer worden gezeild. Door omstandigheden kwam daar in de eerste jaren niet zo veel van maar in 2003 kwam David op onze uitnodiging naar Nederland om mee te varen op de 'Tramontaan' tijdens de Bokkingraces in Lemmer.
Dat leverde zoveel inspiratie op dat hij in de zomer van 2004 met een wisselende bemanning van vrienden een tocht over zee maakte van west naar oost rond de zuidkust van Ierland. Bij het ronselen van deze bemanning gaf hij blijk, al behoorlijk ingevoerd te zijn in het wezen van de platbodemzeilerij door in een rondzendbrief aan zijn vrienden de zin "I will therefore give priority to those who can fit with last minute changes of plan" op te nemen. De ruimte laat niet toe om hier veel over deze gedenkwaardige tocht te vertellen. Hij heeft er uitvoerig verslag van gedaan in het jaarboek-2004 van de Irish Cruising Club, die hem daarvoor de Glengariff Trophy, één van de wisselprijzen voor bijzondere prestaties, toekende. Om een indruk van de prestatie van één van onze monumentale jachten plus zijn eigenaar te geven: in 10 weken legde men 715 zeemijlen af waarvan 517 buitengaats en passeerden in totaal 46 sluizen.

Aanwezig bij 50 jaar SSRP

De familie Beattie zal aanwezig zijn, zij het zonder schip, op onze lustrumreünie, voor geïnteresseerden een goede gelegenheid om hier meer over te horen. Hoewel misschien uitgerust met enige onorthodoxe onderdelen, is het goed dat door de, in het buitenland aanwezige liefde voor ons soort schepen, deze bijzondere aak bewaard is gebleven.

Regelmatig lezen we in "Maasnieuws" over de lemsteraak `Schollevaer', het schip waarmee de familie van Vollenhoven in het begin van de vorige eeuw aan zoveel verenigingsactiviteiten deelnam. Wat was er toch zo bijzonder aan dit schip en wat zou er, ruim honderd jaar later, van geworden zijn? Twee achterkleinzonen van de oorspronkelijke eigenaren gingen op zoek.
Begin dit jaar nemen we contact op met David Beattie die ons direct hartelijk uitnodigt om naar "Schollevaer" te komen kijken. En dus gaan we, gewapend met het logboek en de vele andere paperen, op reis. Het wordt een mooi weerzien. Ondanks het feit dat het schip inmiddels langer buiten Nederland, dan in Nederland gelegen heeft, heeft ze altijd de naam "Schollevaer" gehouden. Best bijzonder. David Beattie is een trotse eigenaar en probeert, ondanks de hoge leeftijd van het schip, alles netjes bij te houden. We overhandigen hem een maas-wimpel zoals die ook in 1912 op het schip gewapperd moet hebben en beloven hem dat het niet weer 95 jaar mag duren tot de familie weer komt meezeilen op de "Schollevaer".
Een kleine telerstelling moeten we hem ook brengen: De suggestie in een Iers tijdschrift dat de Schollevaer gerelateerd is aan de Nederlandse Koninklijke Familie (via Mr Pieter van Vollenhoven) is niet juist. Wij zijn slechts van de arme tak.
Joan van Vollenhoven 
Jop Dutilh