Brontoliet

Theo van Wanrooij: De 'Brontoliet' bracht elk jaar Sinterklaas in Kerkdriel (reactie 05-01-2019)

Ik kwam toevallig dit artikel tegen. In de periode 1954-1976 was de 'Brontoliet' eigendom van R.A.J. Terwindt, die ook een steenfabriek bezat in Kerkdriel. De 'Brontoliet' bracht elk jaar Sinterklaas aan wal in ons dorp. Mijn oom Karel Broekmeulen was in dienst bij Terwindt en had altijd als binnenschipper gevaren. Hij fungeerde als kapitein en onderhoudsman op de 'Brontoliet'. Bijgaand een foto van een aankomst van de Sint. De man met schipperspet links naast de mast is Karel Broekmeulen.

In opdracht van Dirk van Wassenaar en Hein Terwindt (links) restaureert Scheepswerf Nieuwboer het bijna honderd jaar oude botterjacht Brontoliet. 'De Brontoliet is er slecht, heel slecht aan toe', vertelt Terwindt. 'Er groeiden bomen doorheen en in. Het herstel vergt zoveel vakmanschap, zoveel kennis en zoveel ervaring dat wij het werk alleen aan werfbaas Henk van Halteren toevertrouwen.'
Terwindt was geschokt toen hij de Brontoliet na bijna dertig jaar terug zag. 'Mijn echtgenote en ik zijn van 1954 tot 1976 eigenaar geweest van dit botterjacht. Zo af en toe kwamen wij de Brontoliet nog wel tegen bij evenementen maar op een gegeven moment zijn wij hem uit het oog verloren. Via een goede vriend hoorden wij dat het schip in Emmeloord zou liggen. Toen wij gingen kijken, kon ik mijn ogen niet geloven. Het botterjacht lag half weggezakt en was overwoekerd door brandnetels. Er groeiden bomen doorheen en in. Ik herkende hem aan de lelijke ijzeren bolders en het luikje. Voor de rest was er weinig dat herinnerde aan "onze" ooit zo mooie Brontoliet.'

Terwindt en Dirk van Wassenaar, net als Terwindt een "fan" van de Brontoliet, besloten het jacht te kopen. 'Wij hebben een klein bedrag voor het schip en vijf jaar liggeld betaald', aldus Terwindt. 'Mocht het niet lukken, zo argumenteerden wij, dan zouden wij in ieder geval hout voor de open haard hebben. Nu heb ik geen open haard dus resteert alleen de eerste optie: de volledige restauratie volbrengen.' Die restauratie is begroot op ruim een miljoen euro. 'Een onwaarschijnlijke hoeveelheid geld. Maar dit schip is het waard. Voor zover wij hebben kunnen nagaan is dit de grootste eiken Noordzeebotter die als jacht is gebouwd en nu nog bestaat. Een schip uit 1905, gebouwd in Oostende. Zo'n schip mag je niet verloren laten gaan.' Werfbaas Van Halteren is al gestart met de eerste fase van de restauratie: de romp.

In het SSRP jaarverslag 2005 wordt melding gemaakt van de volgende restauratie:
Een zeldzaam project is de algehele restauratie van het 17 meter lange botterjacht Brontoliet op de werf van Nieuwboer in Spakenburg. Zo’n dertig jaar geleden is al eens het grootste deel van de romp vervangen. Doordat de restauratie toen stil is komen te liggen, waren de inhouten door inwerking van weer en wind weer aan vervanging toe. Bij de toenmalige restauratie zijn de oude smalle eiken huidgangen paarsgewijs vervangen door één iroko gang. Dit iroko was op zich niet slecht, maar bij de huidige restauratie is de oorspronkelijke toestand weer in ere hersteld. Door de enorm geveegde kont van deze ‘Belgische botter’ lopen de gangen bij de achtersteven zo smal toe dat ze bijna vierkant zijn! Het was een prachtig gezicht om te zien hoe een stuk of zes mensen op de werf in Spakenburg vakbekwaam samenwerkten, als een ploeg van honderd jaar geleden die in een geweldig tempo de huid aanbrachten en de romp vol inhouten zetten.

In het SSRP jaarverslag 2006 wordt melding gemaakt van de volgende restauratie:
De in 2004 aangevangen restauratie van het 17 meter lange botterjacht Brontoliet van de heren Van Wassenaer en Terwindt nadert voltooiing. Enerzijds is hiermee op de werf van Nieuwboer in Spakenburg het fijne werk van het aftimmeren gekomen, maar anderzijds was ook te zien hoe het indrukwekkende bovenkrophout werd gemaakt. Even imposant als de romp is de uit één stam lariks gemaakte steekmast met achtkante voet. Jaarringen tellend moet deze boom zo’n eeuw geleden geplant zijn, mogelijk nog vóór de bouw van de Brontoliet.

Evenals bij een aantal andere jachten vormde het dek een dilemma. Ook de Brontoliet had van oorsprong een grenen dek dat later met teak overlaagd is. Bij de restauratie is er uit praktische overwegingen voor gekozen om een eigentijdse dekconstructie toe te passen. Voor de heer Terwindt zal het een bijzondere ervaring zijn om in 2007 weer aan het roer te staan van het schip waar hij zo’n halve eeuw geleden ook mee voer.

De in 2004 aangevangen restauratie van het 17 meter lange botterjacht 'Brontoliet' van de heren Van Wassenaer en Terwindt nadert voltooiing. Enerzijds is hiermee op de werf van Nieuwboer in Spakenburg het fijne werk van het aftimmeren gekomen, maar anderzijds was ook te zien hoe het indrukwekkende bovenkrophout werd gemaakt. Even imposant als de romp is de uit één stam lariks gemaakte steekmast met achtkante voet. Jaarringen tellend moet deze boom zo'n eeuw geleden geplant zijn, mogelijk nog vóór de bouw van de Brontoliet. Evenals bij een aantal andere jachten vormde het dek een dilemma. Ook de Brontoliet had van oorsprong een grenen dek dat later met teak overlaagd is. Bij de restauratie is er uit praktische overwegingen voor gekozen om een eigentijdse dekconstructie toe te passen. 

Op vrijdag 25 mei het geheel gerestaureerde botterjacht Brontoliet op Scheepswerf Nieuwboer te watergelaten. Het team van wedbaas Henk van Halteren kreeg eind 2004 opdracht van Dirk van Wassenaar en Hein Terwindt voor een complete restauratie van het in 1905 gebouwde schip. Het grootste Noordzeebotterjacht dat ooit was gebouwd. Henk van Halteren: 'Het project is vergevorderd, maar nog niet af. Wij zijn sinds eind 2004 continu met drie tot vier mensen bezig geweest. Vrijdag is de mast geplaatst en kon het schip te water worden gelaten. Nu moet de hele binnenbetimmering nog worden gedaan. Daar zijn wij tot eind van dit jaar mee bezig. De definitieve oplevering vindt plaats in het voorjaar van 2008.

In het SSRP jaarverslag 2007 wordt melding gemaakt van de volgende tewaterlating:

Voor de tewaterlating van de geheel herbouwde 17 meter lange Noordzeebotter 'Brontoliet' was Spakenburg in rep en roer. De hele middag was het verkeer gestremd door de kraan die het schip te water zette en daarna de paalmast in hees. 

Voor alles aan de 'Brontoliet' schieten superlatieven te kort: groot en mooi. Temidden van onderhoudende toespraken door de mensen van scheepswerf Nieuwboer en de eigenaren, had de heer Van Wassenaer een wijze beschouwing: De koopsom van het wrak is geëvalueerd naar de brandhoutprijs (inclusief de berkenbomen die op het vlak groeiden). 

De investering van de restauratie wordt niet alleen omgeslagen over de uren vaarplezier in het verschiet, maar vooral ook over alle tijd dat genoten is van de restauratie en het bevoorrechte bezit van zo’n uniek schip. De verdere af- en intimmering is ter hand genomen terwijl het schip in het water ligt.

De Brontoliet uit 1905 is weer zoals het schip hoort te zijn:, In perfecte staat en drijvend. Tot 2000 lag het weg te kwijnen bij een autosloper in Emmeloord. Er groeiden twee bomen door het rotte hout. Een grondige restauratie blies de enige overgebleven houten, als jacht gebouwde Noordzee-botter nieuw leven in. 
Hein Terwindt vertelde over de vondst van de Brontoliet aan zijn beste vriend, Maurits van Wassenaer (onder watersporters vooral bekend als ontwerper van de Doerakserie), die vroeger regelmatig meevoer op het schip. Diens oudste zoon Dirk was bij dit gesprek aanwezig en raakte begeesterd van het idee om het schip te herbouwen. Samen gingen ze opnieuw kijken in Emmeloord. Ze besloten om het schip met z'n tweeën terug te kopen, voor vijfduizend gulden. Terwindt en Van Wassenaer: "De aankoop was een grote gok, maar we dachten bij onszelf: Mocht het niet lukken, dan hebben we allebei in elk geval voorlopig genoeg hout voor in de open haard."
Besloten werd om het schip bij Botterwerf Nieuwboer in Spakenburg te laten restaureren. Van Wassenaer jr. nam de financiën van het project op zich, terwijl Terwindt toezicht hield op het restauratieproces. Uitgangspunt bij alle beslissingen werd het zoveel mogelijk behouden van de originaliteit van het schip, in combinatie met een zo groot mogelijke duurzaamheid voor in de toekomst. In november 2004 werd het getordeerde en uitgezakte wrak per dieplader naar de werf gebracht. Het van oorsprong 16,90 meter lange schip was door het uitzakken 17,20 meter geworden; de kielbalk was ruim tien centimeter hol.

De Botter 'Brontoliet' met schipper Terwindt en vrienden tijdens Admiraalzeilen en Jubileum Bokking race.

2015: SSRP 60 jaar Behoud(t) het Goede en Zevenwolden 150 jier Foar de Wyn

Geboeid gelezen de hele geschiedenis van onze geliefde 'Brontoliet' en de heropstanding van ons geliefde schip. Maar hoe vreemd dat er geen woord gerept wordt over ons hele gezin en de verbondenheid met deze boot. Jaren hebben wij onze zomervakantie op de 'Brontoliet' doorgebracht en hebben vele avonturen beleefd om naar Engeland te zeilen, weer of geen weer. Blijvende herinnering mijn antieke bureautje wat bij een antiquair in Dover gekocht werd en op een van de kajuitbedden werd verscheept naar Vught onze woonplaats.
Verder de onvergetelijke jaarlijkse tochten naar Le Touquet, waar we aanmeerden bij het clubhuis van de Jachtclub aldaar en de Franse jeugd ons met groot enthousiasme ontving. Immers vijf Nederlandse meisjes en enkele jongemannen, die als bemanning uitgenodigd waren, waren welkome gasten aldaar.
Het interessante van Le Touquet was dat "de haven" een wad was, die bij vloed zeker 2 meter hoog water had, maar bij eb helemaal geen water had, zodat onze 'Brontoliet' daar op het zand rustte.
Verhalen te over de vele tochten en havens die we hebben aangedaan in die jaren. Ik ben ontroerd als ik aan die mooie herinneringen terugdenk.

Ik moet toch nog even  een hele aardige anekdote vermelden. In augustus 1960 lag De Brontoliet in de haven van Scheveningen en omstanders zullen toen een verbazend plaatje hebben kunnen waarnemen. Namelijk een heer in jacquet en hoge hoed in de hand die over de loopplank naar De Brontoliet schreedt om in de kajuit te verdwijnen om aldaar bij de Heer R.A.J Terwindt de hand van diens tweede dochter te vragen. Die tweede, dat was ik. Ik kwam net onder mijn broer Hein. En op de boot of niet, er werden geen concessies gedaan aan de dresscode voor dit belangrijke moment. Een historisch voorval  in de geschiedenis van de oude botter. Ik geloof dat hem een zuchtje ontsnapte! Ik meende dat er een versterkte golfslag was op dat moment!

Ikzelf weet alleen álles wat we meemaakten op de Brontoliet in de jaren dat mijn vader (de steenfabrikant) eigenaar was en ons op een dag verraste met deze bijzondere aankoop. De zomervakanties van mijn tienerjaren bracht ik dus door op onze botter en doorkruisten we het hele land via de binnenwateren en ook vaak via Zeeland door naar Dover, Folkestone en weer naar Frankrijk, Bologne en hoogtepunt, Le Touquet, ook weer terug langs Oostende, Zeebrugge. 
Helaas, eenmaal getrouwd, verdween de Brontoliet uit beeld. Ik ben nog wel een keer met een drie maanden oude baby naar een platbodemreünie gegaan in Zeeland. Dit was in september 1962.
Ik weet niet hoe de overdracht is verlopen van R.A.J Terwindt naar mijn broer Hein. Wij zijn daar niet in gekend en Hein heeft ons verder buiten de wetenswaardigheden gelaten van de boot. Erg jammer, want ook wij waren verknocht aan de Brontoliet. Wel hoorde ik járen later van de treurige staat waarin broer Hein het schip vele jaren later bij toeval heeft aangetroffen en het avontuur van de grote restauratie. Wij mochten erbij zijn toen we allen het glas geheven hebben op de boot om zijn reïncarnatie te vieren. Een prachtig moment.