De Vrouw Elisabeth
Niet actief
Ronde en Platbodemjachten, die binnen deze groep (Categorie Z) vallen, zijn ooit met een 9000-registratie-nummer in het Stamboek geregistreerd. Ze hebben nooit een plaquette gehad. Dit schip staat geregistreerd in Categorie Z in het Stamboek en wordt dus gekenmerkt als 'Inactief'.
Vanwege de doelstelling van de SSRP om alle historie van de in het Stamboek opgenomen schepen vast te leggen, worden in de Schepenlijst wel de in het stamboekarchief beschikbare gegevens van dit ooit geregistreerde schip en summiere gegevens van de (oud-)eigenaren getoond.
Bij een 'Actieve' inschrijving krijgt zo'n schip alsnog een plaquettenummer. Wanneer zeker is dat het schip niet meer bestaat, verhuist het naar Categorie V.
De Zeeuwse Poon 'De Vrouw Elizabeth' werd in 1892 gebouwd als Paviljoentjalk op de werf van A. van der Giessen in Krimpen a/d IJssel. Henk Hydra uit Haarlem kocht het schip in 1982.
De Scheepswerf A. van der Giessen in Krimpen aan de IJssel
De geschiedenis van Van der Giessen begint in 1820 wanneer de dertigjarige Arie van der Giessen van zijn oom, Arie van den Hoek jr. de scheepstimmerfabriek in de Stormpolder erft. Arie werkt dan al tien jaar als zaakwaarnemer bij deze werf. Hij wordt nu patroon-eigenaar en werkt er met een tiental knechten. Op de werf wordt reparatiewerk verricht en Arie bouwt voor de verhuur enige rivierschepen voor eigen rekening. Wanneer Arie in 1840 sterft, bevindt de scheepsbouw in een kwijnende situatie. De werf wordt voortgezet onder leiding van weduwe Neetlje Pannevis, tezamen met de zoons Arie en Cornelis. In 1859 wordt het bedrijf tussen de beide broers opgedeeld. Van het oostelijke deel, waarop onder meer een smidse en twee hellingen liggen, wordt Cornelis eigenaar. Hij noemt zijn werf 'de Hoop'. Het westelijke deel, ook met een helling, komt in handen van Arie. De Hoop wordt ingericht voor de bouw van zeegaande zeilschepen. In 1883 koopt Cornelis een scheepswerf aan de westkant van de Stormpolder. Die werf krijgt de naam 'de Nijverheid' en er worden aanvankelijk reparaties uitgevoerd aan binnenvaartschepen. Inmiddels krijgt Cornelis hulp van zijn zoons Jan en Arie. Door uitbreiding van het terrein en investeringen in outillage is het bedrijf, in 1892 klaar voor de groeiende vraag naar ijzeren binnenschepen.
Eigenschappen
| Plaquette nummer: | 9235 | Zeil nummer: | |
|---|---|---|---|
| Categorie: | Z | Tekening nummer: | |
| Type: | Poon |
Bouw
| Bouwjaar: | 1892 | Ontwerper: | |
|---|---|---|---|
| Werf: | A. van der Giessen | Werf plaats: | Krimpen a/d IJssel |
| Motor: | Inbouw | Motor type: | |
| Materiaal romp: | IJzer | Materiaal kajuit: | IJzer/staal |
| Materiaal zeil: | Dacron | ||
| Onderwaterschip: | Kiel: |
Afmetingen
| Lengte stevens: | 16,51 m | Breedte berghout: | 4,38 m |
|---|---|---|---|
| Diepgang: | 0,70 m | Masthoogte water: | 20,00 m |
| Oppervlakte grootzeil: | 72,00 m2 | Oppervlakte fok: | 30,00 m2 |
| Oppervlakte botterfok: | 0,00 m2 | Oppervlakte kluiver: | 0,00 m2 |
| Oppervlakte totaal: | 102,00 m2 | Oppervlakte overig: | 0,00 m2 |
Register Varend Erfgoed Nederland
| Registratie nummer: | 374 | Registratie datum: | 17-03-2022 |
|---|---|---|---|
| Geregistreerd als: | Varend Monument® |
Tot nu toe bekende eigenaren en namen van het schip
| 1892 – 1901 | Petrus Johannis Horians, Stampersgat ( De Vrouw Elizabeth) |
|---|---|
| 1901 – 1910 | A.W.J. Kraus, Oud-Gastel ( De Vrouw Maria) |
| 1910 – 1911 | Gregorius W.J. van der Burg, Schiedam ( Marie) |
| 1911 – 1915 | Leendert Hage, St. Maartensdijk ( Marie) |
| 1915 – 1923 | P.C. Soetens, Bergen op Zoom ( De Eerste Zorg) |
| 1923 – onbekend | Jan 't Jong, Sliedrecht ( Eerste Zorg) |
| onbekend – 1939 | Evert Rietveld, Andelst ( Johanna) |
| 1939 – 1957 | Arnodus van Hoften, Doodewaard ( Hendrika) |
| 1957 – 1963 | Hitters en Proos (scheepswerf), 's-Hertogenbosch ( Pieternella) |
| 1963 – 1975 | Jan Jacobs, jachtwerf "De Linge", Heukelum |
| 1975 – 1982 | Dhr. Phaff, Workum |
| 1982 – 1999 | Henk Hydra, Haarlem ( Verwisseling) |
| 1999 – 2004 | P. Hamer, Middelburg ( Verwisseling) |
| 2004 – onbekend | R. Jakubowski, Amsterdam ( De Vrouw Elisabeth) |
Geschiedenis
1899
4 augustus 1899
4 augustus 1899: Liggers Scheepsmetingsdienst: Details over het schip De vrouw Elisabeth Meetnummer: Zb1N
Liggers Scheepsmetingsdienst: Details over het schip De vrouw Elisabeth Meetnummer: Zb1N
Het verband tussen (en de chronologie van) meetdata en -plaatsen, meetnummers, meetgegevens, naamswijzigingen en eigendomswisselingen is niet altijd aan te geven. Raadpleeg de originele registratie voor een interpretatie daarvan. Een scan van de originele registratie van deze meting is terug te vinden bij het Maritiem Museum Rotterdam onder nummer: H2012_02
1914
1914
1914: De "Maria", eig. Leendert Hage uit St.-Maartensdijk aan "het zuid" in Antwerpen
1935
1935
1935: "Johanna", eig. Evert Rietveld te Andelst. Gevaren als Waalschokker in de Zalmvisserij.
1957
1957
1957: Woonschip 'Pieternella' in 's-Hertogenbosch
1988
1988
1988: Scheepstypologieën - Werkgroep Tuigerij & Documentatie LVBHB
De poon kwam in de vorige eeuw in Zeeland, maar ook in Zuid-Holland veel voor. De tonnenmaat lag meestal tussen de 30 en 70 ton. De meeste ponen werden op Zuid-Hollandse en West-Brabantse werven gebouwd. Het waren voornamelijk houten schepen en er zijn slechts (tot 1900) weinig ijzeren ponen gebouwd. Wel zijn in sommige paviljoentjalken en -schuiten de trekken van de poon te herkennen en dit maakt het soms moeilijk om te bepalen of je met een poon of met een Zuid-Hollandse tjalk te maken hebt. Ook zal de ene of de andere benaming op pure overlevering berusten en op de namen in de eventuele werfboeken. Veelal zijn er nauwelijks verschillen tussen de twee typen aan te wijzen, hoewel gesuggereerd wordt dat een poon, qua bouw gelijkend op de schuit, géén stilstaande lijnen heeft en de Zuid-Hollandse tjalk of -schuit de zijde gestrekte lijnen bezit (géén stilstaande lijnen wil zeggen dat alle lijnen een ronding bezitten; en langs gestrekte lijnen kun je een liniaal leggen). Al met al zouden sommige schuiten wel een poon genoemd kunnen worden en zou de betiteling schuit of tjalk voor een poon ook de juiste benaming kunnen zijn.
Kenmerkend voor de poon heet de hoge steile voorsteven te zijn, die bovenaan iets achterover valt en naar de hommer wijst, de hoge vierkante kop (de poon 'Verwisseling' heeft zijn steven tot 3,20 meter boven de waterlijn en je kunt ruim onder het voordek staan) en het oplopende achterschip met het verhoogde paviljoendek. Vaak ook had het paviljoen in het boeisel vierkante ramen. Ook de grotere breedte dan een Hollandse tjalk heet typerend voor de ijzeren poon te zijn. Wel waren ponen over het algemeen uitgerust met een Belgische, ronde luikenkap. Ponen waren bestemd voor de vaart op de Zeeuwse en Zuid-Hollandse zeearmen en minder geschikt voor de kanalenvaart.
2003
2003
2003: Tijdlijn Zeeuwse Poon 'Verwisseling' door oud eigenaar Peter Hamer
| 1892 | "De Vrouw Elizabeth", eig. Petrus Johannis Horians, schipper te Stampersgat. Gebouwd als IJzeren Paviljoenjacht op de werf van A. van der Giessen in Krimpen a/d IJssel. |
| 1899 | Eerst te boek gesteld in Zevenbergen op 4 aug.1899 onder nummer ZB 1 N |
| 1901 | "De Vrouw Maria", eig. A.W.J. Kraus te Oud-Gastel. Verkocht voor fl 2800,=. Een geldlening van de Gastelse Beetwortelsuikerfabriek maakt het waarschijnlijk dat voor deze fabriek bieten werden gevaren. Het schip wordt opnieuw geregistreerd door een scheepsmeter uit Zevenbergen op 16 jan. 1901 in Rotterdam, onder nummer 3772 Rott. 1901. |
| 1910 | "Marie", eig. Gregorius W.J. van der Burg, scheepsbouwmeester te Schiedam. |
| 1911 | "Marie", eig. Leendert Hage te St.-Maartensdijk. Verkocht voor fl. 3000,= Aardappelvaart, eigen vaart, voornamelijk België. |
| 1911 | "Maria", eig. Leendert Hage te St.-Maartensdijk. Hermeting 29 okt. 1911, nummer BR 1391 B. |
| 1915 | "De Eerste Zorg", eig. P.C. Soetens te Bergen op Zoom. Verkocht voor fl. 2500,= |
| 1919 | "De Eerste Zorg", eig. P.C. Soetens te Bergen op Zoom. Wijziging kadasterinschrijving op 29 juli 1919. |
| 1923 | "Eerste Zorg", eig. Jan 't Jong te Sliedrecht. Verkocht voor fl.6000,= via werf "De Dageraad" te Woubrugge.Fl.2750= contant, restant via hypotheek bij De Hollandsche Scheepsverband Maatschappij te Amsterdam. |
| 1923 | "Eerste Zorg", eig. Jan 't Jong te Sliedrecht. Kadaster omschrijving gewijzigd op 19 aug. 1923. Indicateur (meetbrief?) nummer 20846 8 39. Scheepsmeter Van De Maasdijk te Dordrecht. |
| 1927 | Gevaren voor een steenfabriek in de omgeving van Gorcum. |
| 19?? | "Johanna", eig. Evert Rietveld te Andelst. Gevaren als Waalschokker in de Zalmvisserij. |
| 1939 | "Hendrika", eig. Arnodus van Hoften te Doodewaard. Verbouwd tot Waalschokker bij scheepswerf Hendriks te Doodewaard. Palingvisserij. Gevist bij Sprokkelenburg bij Gendt en 17 jaren te Winssen aan de Waal. |
| 1957 | "Pieternella", eig. Hitters en Proos (scheepswerf) te 's-Hertogenbosch. Omgebouwd tot woonschip en in gebruik genomen in 1959. |
| 1963 | Eig. Jan Jacobs, jachtwerf "De Linge" te Heukelum. |
| 1975 | Eig. Hr Phaff, leraar te Workum. |
| 1978 | Eerste motor ingebouwd Kromhout 2 cyl. 45 pk. |
| 1982 | "Verwisseling", eig. Henk Hydra te Haarlem. Gerestaureerd als Zeeuwse Poon. |
| 1985 | Geregistreerd in Amsterdam onder nummer 9101 B Amst 1985, meetbrief nummer AN 2162. Nieuwe motor ingebouwd Ford 4 cyl. Type 27 E 80 pk. |
| 1999 | "Verwisseling" eig. P. Hamer te Middelburg. |
| 2004 | "De Vrouw Elizabeth" eig. R. Jakubowski te Amsterdam. |
2003
2003: Chronologie Bronnenonderzoek (2001-2003)
| 29/11/01 | Bibliotheek Mar. Museum Prins Hendrik. Broch. 9B HEY Verslag 1e fase restauratie van de Zeeuwse Poon Maatje Afb.1 is een kopie van de teboekstelling in Zevenbergen, onder nummer ZB2N. ZB1N blijkt een ijzeren Paviljoenjacht (16,51x 4,38; 56.158 kg laadvermogen) met de naam 'De Vrouw Elisabeth', eigenaresse de Wed. P. Horians te Stampersgat, gem. Oud Gastel. Gebouwd 1892 te Krimpen a/d IJssel. Ingeschreven 04/08/1899. Omgenummerd 28/10/1911 onder de naam Maria, eig. Leendert Hage te St.Maartensdijk, no. BR 1391 B. In de brochure Broch 9B Beyl wordt een document vermeld "Belgische Registers voor de Registratie van Scheepsmetingen 1892-1900. Een brochure Broch 9B Hond geeft gegevens van 120 Schokkers die op de Waal hebben gevist. Volgens Henk Hydra moet gezocht onder de naam "Johanna". | |
| 02/12/01 | Contact Henk Hydra: Verwisseling in 1925 verbouwd tot zalmvisser (waalschokker) bij werf Hendriks in Dodewaard. Zou vermeld zijn in het rijnschepen register onder de naam "Johanna". In 1954 verbouwd tot woonark bij Hitters en Proos in Den Bosch, vermoedelijk voor eigen rekening. Een tandarts in Willemstad (eigenaar LE86) heeft een kennis uit Heerewaarden, die nog van het schip weet. | |
| 13/12/01 | Scheepvaartmuseum Antwerpen: Geen registratie voorhanden onder de namen Johanna, Maria, Vrouw Elisabeth, in het register van de scheepsmetingsdienst Antwerpen. | |
| 14/12/01 | Gemeente Tholen, Hr. Suurdeeg, beheerder Oud Archief. Geen registratie voorhanden van vrachtschepen, wel van vissersschepen. Zal genealogie nakijken voor informatie/beroep Leendert Hage. | |
| 15/12/01 | Contact Henk Hydra: In 1980 verkocht aan ene Phaff (leraar) in Wormer.Eerste motor Kromhout 3 cyl. 45 pK ingebouwd in ca. 1975 ?, nadat het schip als woonschip verkocht was. In 1954 is er een artikel verschenen in een damestijdschrift (Libelle ?)over de ombouw tot woonschip. Het schip zou de niet nader gespecificeerde kenmerken hebben van een zusterschip van de Maatje te zijn en zelfs in serie met deze zijn gebouwd. Luiken gemaakt naar voorbeeld van de eerste luikenkap na de restauratie, gekocht voor fl.9 per stuk bij de werf J.van Damme te Baarsrode. Ankerspil gemaakt naar voorbeeld van een ankerspil van een klipper. | |
| 19/12/01 | Bezoek regionaal archief Zevenbergen, bevolkingsregister. Horians, Petrus Johannis, 9/5/1850 - 20/10/1897, schipper te Oud Gastel; zoon van Willem Adriaan, van beroep schipper (5 zoons, 3 dochters). P.J. nog op school in 1861, in 1869 geregistreerd als zelfstandig schipper. Vertrek naar Oudenbosch in 1862. Gehuwd met Elisabeth den Ronden, 1843 - 1908, 1 zoon, Nicolaas Cornelis Wilhelmus, 1885- 1899. Oom: Gerard Horians, in 1844 vergunning verleend als beurtschipper op Rotterdam (in archief aanwezig); in 1855 geregistreerd als beurtschippersknecht. Informatie van gemeente Tholen (dhr Zuurdeeg, archivaris oud archief). Leendert Hage vaart vanaf 1909 met een schip van 56 ton. Vermoedelijk heeft de wed. P. Horians het schip laten registreren na het overlijden van haar man, in 1899. Zij heeft het vervolgens in de vaart gehouden of bewoond tot haar overlijden in 1909, waarna het verkocht is aan L. Hage uit St. Maartensdijk. | |
| 20/12/01 | Contact werf Joh.van Duyvendijk te Krimpen aan den IJssel: op deze werf (voorheen te Ouderkerk) is geen schip van 16,50 mtr. geregistreerd in 1892. Contact met regionaal archief in Schoonhoven: andere werf in Krimpen was werf van C. Vermeulen, 1854 -1914. Artikel betreffende deze werf in Historische Encyclopedie van de Krimpenerwaard, auteur dhr. W.P. Vermeulen, Krimpen aan den IJssel. Contact Belgische Scheepsmetingsdienst in Oostende, kunnen niets vinden m.b.t. nummer BR 1391B. Esplanadestraat 8, 8400 Oostende. Verzoeken beschikbare gegevens op te sturen voor verder onderzoek. Contact de heer W.P. Vermeulen: Werf behoorde aan zijn overgrootvader. Geen werfboeken bewaard gebleven. Schepen werden veelal gebouwd met "boerencrediet". Notarisacten zouden uitsluitsel kunnen geven. | |
| 14/01/02 | Brieven verstuurd aan de gemeenten Wemeldinge en Reymerswaal om inlichtingen omtrent de abestaanden van Leendert Hage. Gebeld met de Scheepsmetingsdienst in Rotterdam (010 - 2668500) om informatie over de inschrijving en meetbrief. Bellen terug. | |
| 16/01/02 | Bezoek aan MPH. Tekening no. 487 is een ingekleurde constructie tekening van een Paviljoenjacht door F. van Duyvendijk in 1887. (Slechte) Kopie meegebracht. "Maria" en "Vrouwe Elizabeth" worden niet vermeld in het register van Bureau Veritas. Scheepsmetingsdienst geven aan dat het schip ten tijde van de meting in Belgie is uitgeschreven en dat in dat geval alle relevante bescheiden, zoals de meetbrief, werden vernietigd. Hebben een volledige kopie van de kadasterinschrijving gestuurd, wsaaruit blijkt dat het schip in 1901 verkocht is aan A.J.W. Kraus. | |
| 18/01/02 | Bezoek aan archief Zevenbergen. A.J.W. Kraus, geb. 7/11/1871 te Oudenbosch. (Burg,St. no 1439/120 en 1443/25). Eerst vermeld als dienstknecht, later als Schipper. Geh. Met Maria Kornelia Vas, geb. 11/09/63 te Fijnaard. Archief no ONG 259 inventaris no 239. Acte no. 8 is een acte van geldlening groot 2800 gulden van de Gastelsche Beetwortelsuikerfabriek aan Kraus om het ijzeren paviljoenjachtschip "De Vrouw Maria" te kopen. Volgens de akte moest het schip verzekerd worden door de eigenaar, geen vermelding van verzekeringsmaatschappij. | |
| 04/02/02 | Brief ontvangen van mevr. Josiasse met foto van de "Maria" in 1914. | |
| 22/02/02 | Bericht van de Scheepsmetingsdienst Oostende, weinig verdere gegevens, maar kopie inschrijving in het kadaster met latere eigenaars P.C. Soetens te Bergen op Zoom op 29-7-1919, en Van 't Jong te Sliedrecht, inschrijving gemodificeerd 19-08-1923 door ene van de Maasdijck te Dordrecht. Indicateur nummer 20846 8 39. Het nummer van de Belgische meetbrief (proces-verbaal) was 855. | |
| 03/03/02 | Contact Scheepsmetingsdienst Oostende : Indicateur nummer op de kadasterinschrijving is mogelijk hypotheeknummer. Navragen bij Kantoor der Scheepshypotheken in Antwerpen, Italielei, heer Rockaert, Delatte. Contact mevrouw Muller in Goes. Zij was de dochter van schipper Leendert Hage. Hage heeft als eigen schipper gevaren op België, voornamelijk met aardappelen. Later ook met vlas in Waasmunster. De foto is genomen ca 1914 aan "het zuid" in Antwerpen, waar normaal moest worden ingeklaard. Hage heeft het schip verkocht ca. 1916 (moet voor 1919 geweest zijn, want de oudste broer zou in 1917 verdronken zijn toen ze met de klipper in Dordrecht lagen, uit de roeiboot gevallen), en een klippertje laten bouwen bij Boot in Woubrugge. Heeft later nog eens een motorscheepje laten bouwen bij dezelfde werf, de 'Tijdstroom'. | |
| 04/03/02 | Bezoek aan Scheepsmetingsdienst Rotterdam. Hr. Stoppelenburg. In de boeken van Dordrecht 1912-1932 is geen schip te vinden met de afmetingen van de Verwisseling. Het is niet bekend wat een indicateur nummer is. Advies te verifieren met het scheepsregister Rotterdam of het nummer 3772 (uit de acte van lening van Kraus) bekend is.Brief geschreven. Antwoord van Scheepshypotheken Antwerpen: indicateur nummer 20846 onbekend. Weten niet wat een indicateur nummer is. | |
| ../03/02 | Bezoek aan regionaal archief Bergen op Zoom. P.C. Soetens gevonden, woonde maar 5 maanden in B.o.Z voor vertrek naar Tholen. Moet dus in die periode het schip hebben gekocht. E-mail van archivaris Tholen: Soetens heeft inderdaad als schipper te boek gestaan, getrouwd maar geen kinderen. Geen notariële acte te vinden m.b.t. verkoop van het schip. | |
| 28/03/02 | Bericht Kadaster Rotterdam: het schip Maria is gebrand in 1901 nummer 3772 Rott. 1901. Met kopie van de registratie. Bezoek aan Stads archief Den Bosch: redelijk wat informatie over woonschepen, maar alles op scheepsnaam of eigenaar. Bezoek aan Heerewaarden: toezegging van de heer G.van der Heide, om te informeren bij oudgedienden naar eventuele foto's van kuilvissers op de Maas. Brief geschreven 02/05/02. | |
| 01/05/02 | Bericht van het Schepenregister Rotterdam, met alle bescheiden en overdrachtstakten van 1901 t/m 1923. Het schip komt verder niet meer voor in de archieven. | |
| 02/05/02 | Bericht van Piet Praet, mogelijk is het indicateur nummer een "Rijnvaart register" nummer. | |
| 03/05/02 | Rijn en Binnenvaart Rotterdam kennen geen vergelijkbaar nummer. Telefonisch contact met mevr. Hitters te Oss. Voormalige bewoonster van het woonschip "Pietronella"van 1959 tot 1963 in Den Bosch. Zij hebben het schip laten ombouwen tot woonschip. Bij die gelegenheid zijn de ijken verwijderd die stonden ingebrand op het voorschot van het paviljoen. Foto's en meer details beschikbaar van haar echtgenoot. Nog eens bellen.Contact met de scheepswerf Dodewaard, voorheen scheepswerf Hendriks, archieven ca. tien jaar geleden geschoond, geen informatie of en waar ze gebleven zijn. Museum Groningen heeft maar 1 tekening, niet van toepassing. MPH heeft het archief niet. | |
| ../07/02 | Contact met de werf van Van der Giessen te Krimpen a/d IJssel, de heer Jilles de Jaeger. Via geschiedkundige in Alblasserdam, die alleen gegevens heeft over de werf van C van der Giessen, naar de heer Leen Pols in Krimpen. Heeft gegevens van de werf van A van der Giessen, zal verder zoeken. Nog eens bellen. | |
| 15/10/02 | Nog eens gebeld met Leen Pols, heeft geen verdere informatie. Lijkt niet geïnteresseerd verder iets te doen. Volgens Pols is het archief van A. van der Giessen in MPH. | |
| 19/10/02 | Bezoek aan de heer Hitters te Oss. Hitters heeft het schip in 1957 omgebouwd tot woonschip, en daarbij het brandmerk verwijderd wat aan stuurboord in het voorschot van het paviljoen was gebeiteld. Hij heeft tot 1963 aan boord gewoond. Heeft nog foto's van het schip voor en na de ombouw. Een artikel is gepubliceerd in de "Beatrijs" nummer 25 jaargang 60. Vorige eigenaar de heer van Hoften te Heerewaarden. Het schip is verkocht aan Jan Jacobsen te Heukelum. Deze heeft de meetbrief erbij gekregen, maar die is daar zoek geraakt. Bandopname van het radio programma Adres Onbekend over de geschiedenis van de Verwisseling meegekregen om te kopieren. Volgens Hitters heeft Hydra het schip direct van Jan Jacobsen gekocht !. Ook de originele roerklik van het schip meegekregen. Voor de ombouw tot waalschokker zou het schip gevaren hebben met stenen in de omgeving van Gorcum. | |
| 21/10/02 | Geconfirmeerd dat het bewuste nummer van de Beatrijs voorhanden is in Haarlem, Spaarnestad archief. | |
| 22/10/02 | Contact gekregen met mevr. H. van Hoften in Heerwaarden die vertelde dat haar schoonvader mogelijk de eigenaar van de 'Verwisseling' geweest is. Heeft op het schip gewoond tot verkoop. Heeft verder geen herinnering, geen foto's. | |
| 30/10/02 | Bezoek aan streekarchief Bommelerwaard in Zaltbommel. Familie van Hoften gevonden, riviervissers. Register Burgerlijke Stand blad nummers 81, 157, 161, 279, 318, 323. Maar er zijn drie van Hoften's die tot 1942 een grote visvergunning hadden en aan boord woonden (archief nummer 125 - 1017). Verder onderzoek nodig. De naam 'Hendrika', Hendrikus komt in de familie voor. De scheepsnaam 'Hendrika' is dus niet onwaarschijnlijk. Geen registratie van visserschepen kunnen vinden. Visserij inspectie? Omdat de palingvissers tijdens de oorlogsjaren door mochten varen van de Duitsers, kwamen ze nog al eens onder vuur te liggen. Dat verklaart mogelijkde kogelinslagen in de boeg. | |
| 04/11/02 | Van het Gelders Archief in Arnhem venomen dat het archief van scheepswerf Hendriks is aangeboden aan MPH ter overname. Kees van Putten gebeld die confirmeerde dat het archief gedeeltelijk in beheer is bij dhr. Van den Besselaar. Mail verzonden om informatie. Van Putten vertelde ook dat de oude werf van A.van der Giessen nog bestaat als timmerfabriek voor van der Giessen de Noord.Hij heeft recent op de zolder een voorraad van een duizend rollen doorgekeken, waarvan er nog een 60 bruikbaar waren. De rest was vergaan (waterschade). Bij de tekeningen zat geen paviljoenjacht. | |
| 05/11/02 | Bezoek aan MPH: In de brochure: 120 Waalschokkers op alfabetische volgorde van Piet Lobrecht, Milieucentrum De Grote Rivieren, Langestraat 3B 6624 AB Heerwaarden, beschreven: de waalschokker "Hendrika" gekocht in 1939 door Arnoldus van Hoften (1901-1970) van (van)Rietveld te Doodewaard. Het schip heeft gevist te Sprokkelenburg bij Gendt, en 17 jaar bij Winssum. In 1957 verkocht als woonschip naar Den Bosch. Antwoord van Van den Besselaar, geen tekeningen in het archief behalve een ontwerp met berekeningen van een echte waalschokker, gebouwd in 1924. Wel een pak rekeningen, waar mogelijk iets bij zit. Mail verzonden met nadere details. | |
| 05/11/02 | Telefoon van de heer R.J. van Hoften uit Nunspeet, zoon van mevr. H. van Hoften. Voorzover hem bekend is het schip van zijn vader, met de naam "Henk", verkocht naar Nijmegen aan een parlevinker. In de Waalschokker brochure wordt inderdaad een "Henk" vermeld die naar Nijmegen is gegaan. Foto opgestuurd ter confirmatie (15/11). | |
| 07/11/02 | Telefonisch contact met mevr. 't Jong in Sliedrecht. Volgens haar zijn zij de enige schippersfamilie met deze naam in Sliedrecht. Haar schoonvader had 7 kinderen, haar man is de jongste (75). Alleen haar schoonzus leeft nog, die is nu 90 en heeft destijds op het schip meegevaren. Haar man (oudste zoon) moest van school om aan boord mee te varen als knecht. Het schippersbedrijf was grote armoe. Als het schip voor de loswal aankwam werden de kinderen erheen gestuurd om te kijken of hij "hoog of laag" lag. Lag het schip hoog, dan was er weinig lading, en betekende dat weer een periode van armoe. | |
| 12/11/02 | Bezoek aan Spaarnestad foto archief in Haarlem, artikeltje uit de "Beatrijs " (juni 1962) gekopieerd. | |
| 15/11/02 | Weer telefoontje met mevr. 't Jong, Sliedrecht). Haar dochter woont op een tjalk en is in bezit van de oorspronkelijke koopakte. Zal die bij gelegenheid opzoeken.Alleen is zij van mening dat het schip nieuw gebouwd was bij wed. Boot in Woubrugge. Het is dus mogelijk dat het zijn tweede schip was!! Maar daar is bij de familie niets van bekend? Volgende week weer bellen. Via het Bezoekerscentrum Heerwaarden in contact met de heer Henk Verbeek, de laatst overgebleven schokkervisser. Hij kent de familie van Hoften en het schip, en verteld dat de familie bij hen opzij heeft gelegen en onder de luikenkap woonde. Hij heeft me doorverwezen naar mevr. Hendrika Veenhof, de dochter van Arnoldus van Hoften. Mevr. Veenhof (0487 572112)is 69 jaar, en heeft tot haar 14e aan boord gewoond (tot 1948), waarna ze bij haar grootouders is gaan wonen. Ze herinnert zich dat het schip aan Hitters is verkocht, en dat Henk en Jaquelien Hydra ook bij haar op bezoek zijn geweest. Van Hoften heeft het schip in 38 of 39 gekocht en zelf een roefje laten bouwen op het schip. Rietveld was van de werf in Dodewaard. Mogelijk heeft de familie de eerste winter inderdaad onder de luiken gewoond.Toen van Hoften het schip kocht was het een vrachtscheepje geweest. Hij viste onder pacht van Verbeek, maar is in de oorlog voor zichzelf begonnen omdat hij niet naar Duitsland wilde. Gevist werd op de Waal, o.a. bij Dintsen (Winssen ?) en Eereveld. Er zijn nog foto's en documenten. In de oorlogsjaren heeft het schip in Heerewaarden voor de wal gelegen. Afspraak gemaakt om eens te gaan buurten. | |
| 23/11/02 | Bezoek aan de familie 't Jong. Schoonzoon heet M.Speksnijder, Krimpen a/d IJssel. Dochter in bezit van originele documenten aangaande een lening die schipper Jan 't Jong heeft afgesloten op 13/8/23 met het schip als onderpand. De kadaster inschrijving is gedateerd 28/7/23, dus de lening is t.b.v. de betaling van de aankoop. Het schip is gekocht via scheepswerf wed. J. Boot te Woubrugge. Volgens de familie heeft 't Jong maar een jaar of vier met het schip gevaren. Gezien de herinnering van "bittere armoe" van de familie en het gegeven dat hij al in 1924 zijn aflossing niet kon betalen, is het schip mogelijk verbeurd verklaard???? Hypotheekgever was 'De Hollandse Scheepsverband Maatschappij' te Amsterdam. Eerste indicatie dat het hetzelfde schip is! Een schoonzuster (90) die nog op het schip heeft gevaren heeft het van een recente foto herkend als het schip van opa 't Jong. 't Jong wilde "voor zichzelf beginnen", maar was geen zakenman en hield het schippersbestaan niet vol. Is later bij baggermaatschappij Prins in Sliedrecht gaan werken. Heeft hij daar het schip verpatst???? Het zou eventueel ook verbeurd verklaard kunnen zijn, en openbaar verkocht.Nazoeken in Schuttevaer.!!! Het archief van de Hollandse Scheepsverband Maatschappij is voorhanden in het Gemeente archief Amsterdam, toegangsnummer 639, inv.no. 97-100. | |
| 02/12/02 | Bericht van het Baggermuseum in Sliedrecht (hr. Cor Visser) zij hebben geen vermelding van een schip "Eerste Zorg", maar mogelijk is in de zand en grind handel nog iets te vinden. Komen er op terug. Brief van dhr. Roelof van Hoften in Nunspeet, dat het schip niet het schip van zijn vader is. Bericht van conservator van het MPH (Maritiem Museum Prins Hendrik): geinteresseerd in de familie Horians, i.v.m. een winpel uitgereikt in 1843 t.g.v. eerste boekweit-aanvoer op R'dam. De familie had een eigen plaats in R'dam tot het einde van de 19e eeuw. De afkorting PDVM is onbekend. | |
| 30/11/02 | Bezoek aan Heerewaarden. Fam. Veenhof (dochter van A. van Hoften). Uit overgelegde documenten blijkt dat het schip is gekocht in februari 1939 van F. Rietveld in Andel? als de schokker "Johanna". Het schip had toen nog geen roef, wat overeenkomt met de herinnering van Henk Verbeek. Van Hoften heeft met het schip gevist tot ca. 1955, waarna zijn dochter en haar man er een half jaar op hebben gewoond tot de winter. In har herinnering heeft er altijd een roef op gestaan. De indeling van de roef was standaard, met een pleetje achter, en een keuken met een tafel. In het vooronder was de kamer, met kooien aan weerskanten. Het vooronder was afgetimmerd met allemaal verschillende deurtjes (goedkoop???) Het schip heeft nooit een beun gehad. Volgens mevr. Veenhof werd er altijd in Nederland gevist, en kwam het schip soms op eigen kracht terug naar Heerewaarden. In haar herinnering met gebruik van een bruin zeil. Het vissersbestaan was zeker niet rijk, maar ze hebben nooit honger geleden. In de oorlog hebben ze voor de wal gelegen. Er is geen herinnering aan beschieting, maar mogelijk zijn ze tijdens de vaart naar huis in de eerste oorlogsdagen in kruisvuur terecht gekomen.'s Middags bezoek aan Henk Verbeek, oudste nog levende schokkervisser in Heerewaarden. A.van Hoften viste volgens hem op een schokker die van zijn vader was gepacht, maar omdat hij nooit naar Duitsland wilde (waar de vangsten tot 50% beter waren) werd het schip aan Verbeek's zonen gegeven. Van Hoften moest toen wat anders en heeft een eigen schokker gekocht. Verbeek heeft nog een foto van de haven van Heerewaarden in vermoedelijk 1953 (Brabants Dagblad?) waar hun schip op staat, met de schokker van van Hoften. Het is niet duidelijk welk schip het hier betreft, op de foto en op een foto van Veenhof lijkt het een aak i.p.v. een paviljoenschuit. De palingvangsten beliepen soms wel een 500 pond per dag. Tussen de paling zat ook veel witvis, die voor eigen rekening werd uitgeleurd door de kinderen. Kinderen gingen op school waar de schokker voor de wal lag. | |
| 04/12/02 | Contact met de heer Frans Rietveld uit Elst, voorheen Andelst. Confirmeert dat de schokker destijds eigendom was van zijn oom Evert Rietveld. Deze werkte op de baggermolen "de Gelderlander" eigendom van de Arnhemse grintmaatschappij, van Hattem. Hij viste kennelijk 'part time'?? Zijn vader, Frans Rietveld heeft gevaren als sleepboot kapitein op de sleepboot "de Zwaluw" voor dezelfde maatschappij. De schokker heeft gevist in Doodewaard en Andelst. Verder geen gegevens bekend, ook geen andere nazaten. Contact Hitters : Verbouwingen aan het casco: potdeksel vernieuwd, waarbij vermoedelijk de dokken van de zwaardophanging verwijderd zijn, het potdeksel is mogelijk tot 6 cm lager geworden; Roer vernieuwd, het oude houten roer zou met staalplaat worden verstevigd, maar was zo vermolmd dat het bij het lassen vlam vatte en afbrandde. De mast was voor zover hij zich herinnert strijkend met een contragewicht onderdeks. Waarom dan de bokkepoten ??? Hij herinnert zich vaag bakstagen of i.d, naar zijn mening om de zwaarden aan te tillen. | |
| 09/12/02 | Bezoek aan Hitters: herinnert zich ook dat er bakstagsputtings op de romp zaten. Verder weinig concrete info. Heeft wel foto's meegegeven om te kopieren, en het adres van Louis Vaes, 's Hertogenbosch, voormalig bedrijfsleider op de werf van Jan Jacobse te Asperen. Deze gebeld, weet alleen dat het schip een paar jaar in het molengat heeft gelegen. Het boeisel was toen dichtgemaakt en het voordek was opgebouwd om binnen stahoogte te verkrijgen. Na er een aantal jaren op te hebben gewoond heeft Jacobse het verkocht. Het schip is toen op de werf verbouwd. (Jacobsen zit meestal in Indonesië, zijn vrouw woont in Heukelum.) | |
| 24/01/03 | Bezoek aan Gemeente Archief Amsterdam. Boeken van de Hollandse Scheepsverband Maatschappij vermelden J. 't Jong in 1923 onder dezelfde regel als P.C. Soetens (doorgehaald). Soetens sluit een nieuwe hypotheek af op zijn schip Willemina. 't Jong wordt in de Debiteuren boeken vermeld in tot 1926. In 1927 is er geen vermelding meer. De werf van de wed. J. Boot ("De Dageraad", Woubrugge) treed klaarblijkelijk op als tussenpersoon. De kasboeken zijn ingedeeld onder de naam van de instantie die de klant heeft aangebracht.De eerste vermelding van de Eerste Zorg" van J. 't Jong is in het Vervalboek 1921-1925 (toegangsnummer 639, inventaris no. 41). Een lening onder nummer 3165, groot 3250 gulden, tegen 6% rente (inventaris no. 639-91). Genoemd wordt Hak als makelaar en verzekering "De Waal". Onder bijzonderheden is genoemd: "+inboedel", naderhand doorgehaald. Er is in de schade administratie geen vermelding ven de Eerste Zorg (wel van P.C. Soetens, die ieder jaar wel een schade had). | |
| 30/01/03 | Maritiem Museum Prins Hendrik (MPH): Archief van de werf "De Dageraad", v/h de Wed. J. Boot bevindt zich in het Rijksarchief in Den Haag. |
Oud-eigenaar Peter Hamer schrijft een samenvattend verhaal over het bronnenonderzoek voor Weekblad Schuttevaer.
Vier jaar geleden kochten wij de 'Verwisseling', in de schepenlijst van de LVBHB te boek gesteld als een Zeeuwse Poon, vermoedelijk gebouwd in 1880 bij Van Duivendijk in Ouderkerk aan den IJssel. Uitgaande van de originele geklonken ijzeren romp was het schip door de laatste eigenaar, Henk Hydra, op basis van uitgebreid bronnenonderzoek heel mooi gereconstrueerd.
Hij besluit het verhaal met de opmerking: "En daarmee is het verhaal compleet. Het grote dilemma is daarmee ook gedefinieerd: Het schip is nu ingeschreven in het nationaal register als historisch casco en het is in uiterlijk een geloofwaardige Zeeuwse Poon. Maar in werkelijkheid was het een Paviljoenjacht. Moet je nou zo'n mooi schip veranderen alleen vanwege de historische juistheid?"
2004
2004
2004: De fotocollectie van oud-eigenaar Peter Hamer (1999-2004)
2005
december 2005
december 2005: LVBHB Verenigingsblad Bokkepoot nummer 171: De ijzeren Roeftjalk 'Maria'
In de hal van de havenmeester van de Watersportvereniging De Amer hangt deze foto, genomen vermoedelijk rond 1915 waarschijnlijk in Antwerpen (of Amsterdam?). Op de foto vlnr Sien, de knecht, Pieternella Hage, Piet (later verdronken) en Leen Hage. Later zijn er nog twee dochters en een zoon geboren. Leen Hage is de opa van vaders-zijde van de 'havenmeesteres'. De graanschop, die de knecht in zijn hand houdt, staat nog bij een zus van haar in de hal. Verder is weinig bekend binnen de familie
De Bokkepoot 171: Het Commentaar op de foto van de 'Maria'', gemaakt in 1911 in Antwerpen
2006
maart 2006
maart 2006: LVBHB Verenigingsblad Bokkepoot nummer 173: Nogmaals de 'Maria'
Zoals gebruikelijk heb ik met veel plezier de laatste Bokkepoot uit de bus gehaald om weer op mijn gemak te lezen over wat mij zoal interesseert. Groot was mijn verbazing toen ik de foto van de Maria op de omslag zag, en nog groter toen ik Theo Hoogmoed's commentaar had gelezen. Het schip staat te boek in de schepenlijst onder de naam 'Verwisseling', bij de meesten bekend als het schip van Henk Hydra. Het ligt sinds dit voorjaar in Amsterdam in de Prinsengracht tegenover nummer 25 met sinds 2005 een nieuwe eigenaar.
2015
10 mei 2015
10 mei 2015: Weekblad Schuttevaer: ‘Hard werken aan het helmhout’
Van de Zeeuwse poon zijn er nog maar weinig over. Een mooi exemplaar, 'De Vrouwe Elisabeth'', ligt in de Amsterdamse Prinsengracht. Eigenaar Richard Jakubowski woont zes maanden per jaar aan boord en heeft er ook mee gecharterd. Binnenkort wil hij een reis naar Berlijn maken.
Het artikel in de Schuttevaer
2020
2020
2020: Het Scheepvaartforum: De tjalk in Binnen- en Buitenvaart
Kees Touw schrijft:
Sinds ik, al weer lang geleden, erachter kwam dat mijn voorvader Johannes Jansz Touw (1756-1807) als beurtschipper van Bergen op Zoom naar Amsterdam voer met de paviljoenpoon ‘De Jonge Arnout’ ben ik geïnteresseerd in het type poonschuit. Dit houten veel voorkomende scheepstype werd in de tweede helft van de negentiende eeuw afgedankt. Slechts enkele houten exemplaren hebben de twintigste eeuw gehaald. Een keer verscheen er een artikel (in 1983) in weekblad Schuttevaer over een ijzeren poon. Die wilde ik wel eens met eigen ogen zien. Henk Hijdra was toen in Leimuiden bezig met de restauratie van een oud schip dat een poon zou zijn. Op 5 april 1983 heb ik het schip gefotografeerd en met Hijdra gesproken. Er was niet veel bekend. Later werd dit schip 'Verwisseling' genoemd.
Op een aantal pagina's van het forum staat informatie over de poon 'De Vrouw Elisabeth'/'Verwisseling', andere vertegenwoordigers van het scheepstype en het scheepstype poon in het bijzonder.
