Nooitgedacht KL26

Met heel veel plezier las ik het artikel over de Lemsteraak "Nettie" in uw nr. 2 van deze jaargang. (Overigens: ik ben altijd blij als uw blad weer met de post binnenkomt.) Maar het stuk over de "Nettie" riep ineens een hele oude herinnering in me op die ik aan u mee wil delen, naar aanleiding van een aan het eind van mijn brief te doen verzoek.
In 1947 was ik als jurist voor civiele zaken werkzaam op het Ministerie van Oorlog, nu departement van defensie. Op een dag in het voorjaar of de zomer van dat jaar verscheen aan mijn bureau een majoor van de genie. Hij vertelde, dat hij voor de oorlog officier was geweest van het toenmalige corps pontonniers en torpedisten (na de bevrijding opgegaan in de genie) en dat tot zijn materieel twee grote zeilende schokkers hadden behoord. Die waren natuurlijk in handen van de bezetters gevallen. Nu was hem ter ore gekomen dat die schokkers in het bezit waren geraakt van vissers aan de Moerdijk en hij vroeg zich af of daar niet een onrechtmatige transactie met de bezetters aan ten grondslag zou liggen, zodat de schokkers waar hij blijkbaar erg op gesteld was geweest, teruggevorderd konden worden.
Wel, dat was iets wat me heel erg aansprak Ik heb van jonge leeftijd af gezeild en was erg épris geraakt van ronde en platbodemschepen. Ik heb dadelijk een zgn. staffcar gerequireerd, a.h.w. een bestelauto ingericht als een kantoortje, met tafel, stoelen, kastje en een klein tafeltje met stoel voor een typist. Ik nam een sergeant-schrijver mee die ook de auto bestuurde. Zo ben ik langs de havens aan het Hollands Diep gaan rijden op zoek naar de schokkers van de majoor. Er waren meer schokkers in gebruik bij vissers, maar op aanwijzing van Moerdijkers en Lage Zwaluwers „vond" ik de schepen die ik hebben moest. Ik was verschillende „instanties" afgegaan en ik hoorde inwoners, vissers, die me konden vertellen in mijn rijdende kantoortje wat ze van de transacties met de bezetter wisten en dat was nogal wat. Men wist in die dorpen alles van elkaar en wie in de oorlog goed geweest was, zoals we dat noemden, wilde anderen die zich met de bezetter hadden ingelaten en als dubieus werden beschouwd niet dekken.
Ik heb alle verklaringen behoorlijk laten opschrijven en ondertekenen. De bezitters van de schokkers kreeg ik niet te pakken, die waren aan het vissen. Maar ik had genoeg en ben met alles naar mijn bureau teruggekeerd. Vervolgens heb ik voor de Staat een verzoek ingediend bij het toentertijd bevoegde gerecht om teruggave van de schokkers. Ik kon dat zelf doen, voor een procedure van dien aard was een procureur niet vereist. Zelf was ik een tijd advocaat en procureur geweest, maar in die tijd was ik niet als zodanig ingeschreven. De vissers voerden verweer, door middel van een advocaat. Tot pleidooien toe. Ik deed alles met buitengewoon veel plezier, omdat ik graag de schokkers wilde redden voor de majoor, nog afgezien van het rijksbelang. Dadelijk na de pleidooien verliet ik het ministerie om een andere betrekking te aanvaarden. Maar toen ik daar een week of zes bezig was, verscheen een briefkaart van mijn oude ministeriecolle ga's met de tekst: „Je hebt je schokkers terug!" Enorm plezier, dus.
Nu, na het lezen over de 'Nettie' en de torpedisten, ben ik nieuwsgierig geworden naar de verdere lotgevallen van mijn schokkers. Er zijn bijna 50 jaar verstreken. Zou er iemand zijn, die het weet? Zouden er lezers van uw blad zijn die weten waar twee zeilende schokkers van de genie die in 1947 nog aanwezig waren, gebleven zijn? Een recherche, beginnend bij het departement van defensie en dan verder lijkt mij wat boven mijn krachten te gaan. Welke namen de schokkers droegen weet ik niet meer.

Mr. A. W. Thöne uit Epe

In antwoord op de brief in SdZ 1994 nr. 4 reageer ik op de brief van mr. A.W. Thöne te Epe.
Er zijn vier schokkers geweest.

• De eerste is door mijn opa gekocht in 1922 en had als nummer KL6. Het schip is later in de Bruine Vloot terecht gekomen als MD3 in Enkhuizen. Op de KL6 heb ik van mijn 15 tot 25ste jaar gevaren.
• De tweede schokker is de KL23 en is bergingsvaartuig op het kanaal van Eindhoven.
• De derde was de KL26 en de laatste thuishaven was Lauwersoog.
• De laatste was de "Witte Olifant" en had het nummer KL11.

De andere schokkers waren Urker schokkers, ze waren van hout. 

Tot slot heeft de heer Frits Loomeijer een paar jaar geleden in Schuttevaer een artikel over de vier schepen geschreven.

L. Kooijman, Den Oever

Marchienus de Jonge was van 1947 tot 1948 inwonend conciërge / beheerder en restaurateur van het Fries Scheepvaart Museum te Sneek. Daarna van 1949 - 1969 Technisch Assistent A bij het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen, 1 maart 1969 ging hij met pensioen. In zijn vrije tijd heeft hij vele scheepsmodellen gebouwd. Zij kleinzoon Willem de Jonge kwam enige tijd geleden in het bezit van de persoonlijke archieven van zijn grootvader, waarin nogal wat fotomateriaal in zit van schepen, waar hij o.a. modellen van heeft gebouwd, maar ook van schepen waar hij als restaurateur aan heeft gewerkt en tevens enkele die hij volledig heeft herbouwd. Willem de Jonge heeft ons een aantal foto's uit dit archief voor publicatie ter beschikking gesteld.

Willem de Jonge schrijft nog: Ik heb wat meer onderzoek gedaan naar die Torpedisten Schokkers aangezien mijn vader bij het corps pontonniers zat. Ik heb wat meer onderzoek gedaan naar die Torpedisten Schokkers aangezien mijn vader bij het corps pontonniers zat. 
De TD1 - MD3 of KL6 van de in Enkhuizen wonende Henk Hortensius, ligt ook in de haven van Enkhuizen.
De TD2 - KL23, zou nu de 'Raptor' zijn.
De TD3: De KL26 is op dit moment eigendom van Karel Hoeksma en ben deze week bij hem aan boord geweest, volgens hem is zijn schip de TD3. Ik heb nog een paar couranten artikelen bijgevoegd die ik op internet opdook.
De TD4 - VA31 - KL11 (de 'Witte Olifant') had in 1914 als eigenaar G. Vermaas Den Briel.

Een Torpedistenschokker, alleen al vanwege die benaming zou je er een willen hebben. Want zo'n krijgshaftige naam spreekt tot de verbeelding. Niet dat deze schokker nou bedoeld was om anderen te torpederen, dat niet. En het is eigenlijk ook geen echte schokker. Hoe zit dat precies?
Karel Hoeksma's schip dateert al uit 1882 en behoorde de eerste 46 levensjaren tot de vloot van het Ministerie van Oorlog. Anders dan je zou verwachten was het in dienst bij de Landmacht - en niet bij de Marine - en was het onderdeel van het Korps der Torpedisten, met als kenmerk TD 3. Dit korps beschikte over vier ijzeren schokkers die op de werf van J. en K. Smit te Kinderdijk waren gebouwd. De ontwerptekeningen bevinden zich overigens nog in de collectie van het Maritiem Museum Rotterdam. De schepen werden weliswaar schokkers genoemd, maar het onderwaterschip is wel degelijk afwijkend van, bijvoorbeeld, de Urker schokkers. Het is veel ronder, eigenlijk een rondbodem en veel spitser in de boeg en ook het achterschip is meer geknepen. Deze schokkers werden door het legerkorps in de toenmalige zeegaten als het Hollands Diep en de Brielse Maas ingezet om de, voor die tijd, zeer geavanceerde elektroschok torpedo's te leggen als verdediging tegen eventuele binnendringende vijandelijke schepen. De torpedo's konden vanaf de wal met een heel lang snoer elektrisch tot ontploffing worden gebracht. De hoge en zware stevenbalk van de schokker werd gebruikt als kraan om de mijnen te kunnen lichten voor onderhoud. Door het terugvallende boeisel konden ze relatief makkelijk met een val aan boord gehesen worden. Met een bijboot kon de bemanning onder de lange boegspriet het gevaarlijke werk doen.
In 1928, toen defensie er geen emplooi meer voor had, kwam de TD 3 in bezit van de familie Kanters in Moerdijk. Het schip maakte deel uit van een complete vissersvloot die de broers Ariaan en Gerrit Kanters bij elkaar sprokkelden; ze kochten vijf schepen van het Korps Torpedisten, waaronder de KL26 en de KL11 (de torpedistenschokker die later Witte Olifant zou gaan heten). Speciaal daarvoor hadden ze het visserijbedrijf A&G Kanters opgericht. Met de vijf schepen visten ze in de zeegaten en op de rivieren. Omdat hun schepen in Klundert lagen kreeg de TD3 het visserijnummer KL 26. Het schip werd uitgerust met een ankerkuil vistuig, waarmee voor anker liggend in de stroming van de rivier gevist werd.