Wâldfûgel

Bovenstaande pagina is onderdeel van het Nederlandsch Jachtregister 1924-1925, een uitgave van A.N.W.B. Toeristenbond voor Nederland in 1925.

De heer Van Veen heeft de "Wâldfûgel" meer dan veertig jaar in bezit gehad. In 1953 was hij ermee aanwezig op de eerste reünie van Friese Ronde jachten in Grouw. Omstreeks 1965 gaat het jacht over in handen van Mr K.H. Gaarlandt, destijds Commissaris van de Koningin in Drenthe, geparenteerd aan de familie Van Veen. De familie Gaarlandt bezat een vakantiewoning in de omgeving van Gaastmeer, waar het jacht toen zijn thuishaven kreeg.

In 1977 werd het gekocht door een zoon van de bouwer, de heer Jan Jansz van der Werff te Drachten, waarna het een grondige opknapbeurt kreeg, uitgevoerd door Roelof Jansz van der Werf, zoon van de nieuwe eigenaar. Roelof Jansz van der Werf beoefent tegenwoordig het voorvaderlijke handwerk op de oude scheepstimmerwerf "De Hoop" te Workum.
Sindsdien is het jacht in handen van de familie Van der Werff. Het is in onderhoud bij Jan Oebele van der Werf, kleinzoon van de bouwer, die de oude werf aan het Buitenstvallaat voortzet.

Technische gegevens

Hoofdafmetingen

• Lengte over de stevens    4,95 m
• Grootste breedte over de berghouten    2,29 m
• Holte op het grootspant    0,96 m
• Zeiloppervlak: Grootzeil + fok    23,0 m2

Bijzonderheden

• geen kielbalk
• rond grootspant; vlaktilling 0 °
• brede zandstrook + verloren gang
• 5 huidgangen boven de ronde kimmen
• open voorkuip met losse langsbanken en brede dwarsbank onder de bedelbalk
• geen kluisborden en beretanden
• breed tjotterroer snijwerk alleen op de roerklik.

Kenmerken

In hun bouw vertonen de jachten van Van der Werff veel overeenkomst met de oudere Lantinga-jachten. Samengevat zijn de kenmerken:

• Het grootspant is rond.
• Het vlak bestaat uit kielgang, brede zandstrook en verloren gang, met daaromheen een aantal betrekkelijk smalle, van steven tot steven doorlopende gangen.
• De kop is betrekkelijk hoog.
• Zowel breedte als holte zijn relatief groot. Het boeisel staat vrij steil.
• Snijwerk, voorzover aanwezig, is eenvoudig uitgevoerd

Vandaag is het in 1919 op Buitenstvallaat door oerpake Jan Oebeles van der Werff gebouwde Friese Jacht 'Wâldfûgel' weer terug op haar geboortegrond, om gerestaureerd te worden.

Wat de geschiedenis betreft

In navolging van Eeltje Holtrop van der Zee zijn op veel verschillende werven Friesche jachten gebouwd, ook in Drachten aan het Buitenstverlaat. In 1919 bouwde Jan Oebele Haikes van der Werff ( 1847-1929) aldaar vier Friese jachten! Omdat hij een “fûgeltjesman” was kregen zij de volgende namen: Zwaluw (1918), Waldfûgel (1919), Reiddomp (1918) en Waterloo  (ook Sentina,1918).
In eerste instantie bouwde Jan Oebele Haike het Friesche jacht voor eigen gebruik. Zijn vader Oebele Haikes was namelijk tevens bakenmeester voor het vaarwater van Hooidammen- Drachten. Om aan deze werkzaamheden te kunnen voldoen had hij een zeilboot nodig. Tijdens deze tochten werd hij vaak vergezeld door zijn jongste dochter Rienkje van der Werff.
De Waldfûgel is in 1919 gebouwd in opdracht van de heer E.G.van der Veen, manufacturier in Drachten. De heer van der Veen heeft het jacht ruim 40 jaar in zijn bezit gehad. Daarna is het omstreeks 1965 doorverkocht aan Mr. K.H. Gaarlandt (destijds Commissaris van de Koningin in Drenthe). In 1977 is het jacht weer teruggekomen in Drachten. Jan Jansz. van der Werff, neef van Jan Oebele Haike van der Werff, kocht de Waldfûgel. Deze was echter wel toe aan restauratie,  zoon  Roelof Jansz. van der Werff, later scheepsbouwer op de scheepswerf De Goede Hoop in Workum, nam deze klus aan.
Vele jaren later (rond 2000) was het Joop Krist uit Terhorne die de Waldfûgel overnam en heeft hij de grondige restauratie waar het jacht wel weer aan toe was, op de werf van Bein Brandsma in Rohel, uitgevoerd. Joop Krist  heeft daarna met zijn partner Tsoltsje Roelevink met de Waldfûgel een aantal jaren mogen zeilen. Helaas is daar vierenhalf jaar geleden een einde aan gekomen toen Joop is overleden. 

Boek 'Die Scheep is moet varen'

In 2007 werd ter gelegenheid van de 35e editie van de een reünie voor ronde en platbodemjachten georganiseerd door de watersportvereniging Drachten-Veenhoop  het boek 'Die Scheep is moet varen' van de hand van Hans Vandersmissen uitgegeven, met bijdragen van een viertal gastredacteuren.

Jan Oebeles van der Werff bouwde in 1920 de ‘tjotter’ Waldfûgel voor ene heer B. van Veen. Een “wâldfûgel”, want dit soort kleine werkboten werd al veel gebruikt in het Lage Midden van Friesland, maar deze kwam uit Drachten. Daar gaat het Friese merengebied in het noordoosten over in de streek die de Wâlden wordt genoemd; de wouden. Wâldfûgel is daarmee een toepasselijke naam voor dit scheepje dat in die honderd jaar dat het bestaat ook nooit een andere naam heeft gekregen.
Op 35 jarige leeftijd liet Bertus van Veen de Wâldfûgel bouwen, een rond jachtje met de kenmerken van een Fries jacht, maar ook met de eenvoud van een werkboot. Voor de somma van fl. 1035,- Een klein scheepje om goederen te vervoeren. In die jaren was in Holland een ‘tjotter’ de benaming voor een klein rondgebouwd scheepje. In Friesland heette zo’n scheepje een ‘boat’. De aanduiding ‘tjotter’ is taalkundig dus geen Friese benaming, hoewel de klank en schrijfwijze wel aanleiding geven om dat te denken. 
In het boek "Fries jacht Waldfûgel honderd jaar" heeft Dirk Huizinga de geschiedenis van de 'Wâldfûgel' opgeschreven. In het boek staan vele (ook oude) foto's van de 'Waldfûgel' en gaat Dirk Huizinga in op de geschiedenis van de Friese houten schepen en de bouw en het onderhoud ervan.

Je honderdste verjaardag in goede conditie vieren is maar voor weinigen weggelegd. Voor het Friese jacht 'Waldfûgel' was het geen probleem. Maar dat is te danken aan de vele eigenaren die het jacht in die eeuw goed onderhielden en regelmatig lieten restaureren.
In 1920 liet Bertus van Veen bij Jan Oebeles van der Werff in Buitenstverlaat een tjotter van 4.80 x 2.25 m. bouwen, met een zeiloppervlak van maar liefst 23 m2. Het was een echte werkboot, zonder veel franje en hij zeilde ermee met zijn manufacturen langs zijn klanten. Ook zeilde Bertus, toen hij het scheepje niet meer voor zijn werk nodig had, regelmatig mee met wedstrijden. Vanwege het berghout kunnen we met recht spreken van een Fries jacht en niet van een tjotter, zoals de bouwer wel beweerde. De naam 'Waldfûgel' komt voort uit het vaargebied, de Friese Wouden, het Friese merengebied in het noordoosten van Friesland. Dat is de Friese naam voor Woudvogel.