Zevija
Dirk Huizinga schrijft in zijn boek 'Lemsteraken voor de recreatie':
De Zuiderzeevissers in De Lemmer kenden de kwaliteiten van de Friese visaak die op het binnenwater werd gebruikt. Voor de visvangst op de Zuiderzee werd door Eeltje Holtrop van der Zee een zeewaardige houten visaak gebouwd van meer dan 10 meter lengte, maar als het zo uit kwam, hingen de binnenvissers smalle zeezwaarden aan hun visaken en visten ze met hun visaken van het binnenwater langs de kust op de Zuiderzee. Er stonden zelfs twee vissers uit Tietjerksteradeel (uit Wartena en Eernewoude) met een aak bij hun gemeente geregistreerd voor kustvisserij op de Zuiderzee, vijftig kilometer van hun thuishaven. Het was aan het einde van de 19e eeuw voor vissers uit midden Friesland, dus rond plaatsen als Grouw, Eernewoude, Terhorne, Langweer en Heeg, heel gebruikelijk om met hun houten Van der Zee-aken de Zuiderzee op te zoeken als de visserij op het binnenwater te geringe vangsten opleverde.
Toen die houten aken aan vervanging toe waren, begin 1900, waren de Friese scheepswerven ondertussen overgestapt op ijzerbouw. De nieuwe, wat grotere visaken die de vissers nodig hadden, werden vanaf dat moment van staalijzer gebouwd. Zowel op het binnenwater als op de Zuiderzee werden de houten aken geleidelijk vervangen door ijzeren aken.
De afgelopen decennia, toen het geld wat gemakkelijker rolde dan de afgelopen jaren, dus voor het uitbreken van de financiële en economische crisis in 2008, zijn veel oudere Lemsteraken gerestaureerd of gerefit. Ook zijn er voor dit scheepstype vanaf 1980 interessante nieuwe ontwerpen gemaakt met een innovatief karakter. Van alle traditionele ronde- en platbodemjachten is de Lemsteraak het enige type dat de afgelopen decennia voortdurend in de belangstelling van jachteigenaren heeft gestaan en waar ontwerpers veel nieuwe ideeën voor hebben ontwikkeld om het scheepstype te optimaliseren.
De ijzeren aken kenden houten voorlopers
Omdat we vrijwel alleen maar stalen Lemsteraken zien, wordt vergeten dat in de 19e eeuw de visaken voor de Lemster vissers van hout waren. Er zijn tientallen houten Lemsteraken gebouwd voordat de eerste ‘staalijzeren’ Lemsteraken op het water verschenen. De term ‘staalijzer’ is tegenwoordig niet meer bekend als naam voor een staalproduct. De benaming komt voor in de werfboeken van ondermeer Auke van der Zee, die begin 1900 schreef dat hij ‘staalijzeren aken’ bouwde. In 1907 waren er in De Lemmer nog 46 houten aken in gebruik en slechts 17 ijzeren. Van al die houten aken uit De Lemmer is er slechts één overgebleven: de LE39 die in 1898 bij Eeltje Holtrop van der Zee in Joure is gebouwd. Ze is gebruikt voor de Zuiderzeevisserij en koopschuit (jager) om de gevangen vis snel naar de haven te brengen. De LE39 is uiteindelijk bij Kok in Huizen gerestaureerd en verbouwd tot jacht en is nu onder de naam 'Zevija' eigendom van het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen.
Eigenschappen
| Plaquette nummer: | 870 | Zeil nummer: | VB64 |
|---|---|---|---|
| Categorie: | A | Tekening nummer: | |
| Type: | Lemsteraak |
Bouw
| Bouwjaar: | 1898 | Ontwerper: | E. Holtrop van der Zee |
|---|---|---|---|
| Werf: | E. Holtrop van der Zee | Werf plaats: | Joure |
| Motor: | Inbouw | Motor type: | Volvo Penta 60pk |
| Materiaal romp: | Eikenhout | Materiaal kajuit: | Eikenhout |
| Materiaal zeil: | Dacron | ||
| Onderwaterschip: | Kiel: |
Afmetingen
| Lengte stevens: | 11,40 m | Breedte berghout: | 4,30 m |
|---|---|---|---|
| Diepgang: | 0,90 m | Masthoogte water: | 13,75 m |
| Oppervlakte grootzeil: | 35,20 m2 | Oppervlakte fok: | 22,30 m2 |
| Oppervlakte botterfok: | 0,00 m2 | Oppervlakte kluiver: | 14,60 m2 |
| Oppervlakte totaal: | 72,10 m2 | Oppervlakte overig: | 0,00 m2 |
Tot nu toe bekende eigenaren en namen van het schip
| 1898 – 1933 | Pieter Poepjes , Lemmer ( LE39 De Jonghe Hans) |
|---|---|
| 1933 – 1946 | D. Bos, Harlingen ( HL42) |
| 1949 – 1951 | Jhr. Six van Hillegom, Homan van der Heijde, Lookeren Campagne en van Heek |
| 1953 – 1970 | Janus Kok, Huizen ( Maartje) |
| 1970 – 2007 | G. Verwelius, Huizen ( Zevija) |
| 2007 – Nu (laatst bekend) | Zuiderzeemuseum, Enkhuizen ( Zevija) |
Geschiedenis
1898
1898
1898: Joure Maart 1898 - Een Aakschip voor Pieter Poepjes
1911
1911
1911: Inschrijving Visserijregister door Pieter Poepjes
1970
1970
1970: Geschiedenis van de 'Zeveija' van oud-eigenaar G. Verwelius
1972
1972
1972: Harlingen-Terschellingrace 1972
1980
1980
1980: Stichtingsmonografie nr 15. Lemsteraken van Visserman tot Jacht - Mr. Dr. T. Huitema
In Stichtingsmonografie nr 15. Lemsteraken van Visserman tot Jacht schrijft Mr. Dr. T. Huitema het volgende:
Eeltjebaes levert deze houten 40 voet aak, de Jonghe Hans, aan Pieter Poepjes voor f 1.800,-. Een snelle zeiler, die vaak als jager dienst deed. Na het sluiten van de afsluitdijk wordt het schip verkocht voor f 500,- aan Dirk Bos te Harlingen. De dan HL 42 vist op het wad. In 1943 wordt het schip door een vliegtuigbom getroffen op de voorsteven.
Na de oorlog in het blik gezet en verkocht aan een handelaar. In 1949 verkocht aan 4 Delftse studenten: Six van Hillegom, Homan van der Heyde, van Lookeren Compagne en van Heek voor de prijs van f 875,-. Men maakt zelfs een hachelijke reis naar Duinkerken.
In 1951 gekocht door Tj. Sluese voor f 600,-, Muiden wordt de thuishaven. De aak is in slechte toestand en in september 1953 wordt bij slechte weersomstandigheden op het nippertje de haven van Huizen bereikt. Voor het bergingsloon van ca. f 400,- wordt de aak aan de scheepsbouwer Janus Kok gelaten. Na enkele jaren in de verhuur te zijn geweest onder de naam Maartje, gaat de aak op de wal en raakt volledig in verval. Bij brand gaat zelfs een deel van het schip verloren. Het lijkt een roemloos einde. Maar in 1963 neemt de inmiddels gepensioneerde Janus Kok het besluit om een aak van Eeltjebaes niet zo maar verloren te laten gaan.
Gedurende een periode van 7 jaar heeft hij aan de aak gewerkt en deze volledig gerestaureerd. Voor deze prestatie werd hem door de Stichting in 1971 de W.H. Vos-prijs uitgereikt. In 1970 gekocht door G. Verwelius, naam Zevija (64VB). De Zevija maakte deel uit van de 7 ronde en platbodemjachten die Nederland in 1976 in New York vertegenwoordigen bij de 'Operation Sail 200'.
1988
1988
1988: Foto onder zeil
2007
2007
2007: Oud-eigenaar schenkt de 'Zevija' onder voorwaarden aan het Zuiderzeemuseum
2014
april 2014
april 2014: Spiegel der Zeilvaart April 2014 Nr03: Zevija, het laatste houten Lemsteraakjacht kan weer zeilen
Mr. T. Huitema beschreef de unieke Lemsteraak Zevija al in de jaren zestig van de vorige eeuw in zijn (nu moeilijk te verkrijgen) boek Lemsteraken: van visserman tot jacht. Dat boek is later opgenomen in de serie Stichtingsmonografieën met nummer 15. Nadat de familie Verwelius de aak had gekocht voer die veel met de Zevija. We hebben het schip bij veel wedstrijden gefotografeerd en ze waren vaak heel snel. Toen Verwelius de overstap maakte naar een grote 16,5 m stalen visserman van Hoek Design, werd de Zevija in 2007 geschonken aan het Zuiderzeemuseum. De toenmalige museumdirectie ondertekende een contract waarin werd beloofd dat de Zevija tot in lengte van jaren bewaard zou blijven. Drie jaar later werd het tijd voor een grondige restauratie. Het Zuiderzeemuseum zocht een restaurateur en kwam terecht bij Ivor van Klink die, met zijn team, al heel wat houten schepen zoals Botters, Wieringer aken en dergelijke, vakkundig en in korte tijd heeft gerestaureerd.